ભગવાન શિવના બાર જ્યોતિર્લિંગોમાં ભીમાશંકર છઠ્ઠું સ્થાન છે. આ જ્યોતિર્લિંગ મહારાષ્ટ્રમાં પુણેથી લગભગ 110 કિમી દૂર સહદ્રી નામના પર્વત પર આવેલું છે. આ જ્યોતિર્લિંગની સ્થાપના પાછળ કુંભકર્ણના પુત્ર ભીમની વાર્તા પ્રસિદ્ધ છે.
આ રીતે અહીં જ્યોતિર્લિંગની સ્થાપના થઈ હતી
કહેવાય છે કે કુંભકર્ણને ભીમ નામનો પુત્ર હતો. કુંભકર્ણ પર્વત પર કરકતી નામની સ્ત્રીને મળ્યો. તેને જોઈને કુંભકર્ણ તેના પર મોહિત થઈ ગયો અને તેની સાથે લગ્ન કરી લીધા. લગ્ન પછી, કુંભકર્ણ લંકા પાછો ફર્યો, પરંતુ કરકતી પર્વત પર રહી. થોડા સમય પછી કરકતીને ભીમ નામનો પુત્ર થયો. જ્યારે શ્રી રામે કુંભકર્ણનો વધ કર્યો, ત્યારે કરકતીએ તેના પુત્રને દેવતાઓના કપટથી દૂર રાખવાનો નિર્ણય કર્યો.
મોટા થતાં, જ્યારે ભીમને તેના પિતાના મૃત્યુના કારણ વિશે ખબર પડી, ત્યારે તેણે દેવતાઓ વિરુદ્ધ બદલો લેવાનું નક્કી કર્યું. ભગવાન બ્રહ્માની તપસ્યા કરીને ભીમને તેમની પાસેથી અત્યંત શક્તિશાળી બનવાનું વરદાન મળ્યું. કામરૂપેશ્વર નામનો રાજા ભગવાન શિવનો ભક્ત હતો. એક દિવસ ભીમે રાજાને શિવલિંગની પૂજા કરતા જોયા. ભીમે રાજાને ભગવાનની પૂજા કરવાનું બંધ કરીને તેમની પૂજા કરવા કહ્યું. જ્યારે રાજાએ સાંભળ્યું નહીં, ત્યારે ભીમે તેને બંદી બનાવી લીધો. રાજાએ જેલમાં જ શિવલિંગ બનાવ્યું અને તેની પૂજા કરવા લાગ્યા. જ્યારે ભીમે આ જોયું તો તેણે પોતાની તલવારથી રાજા દ્વારા બનાવેલા શિવલિંગને તોડવાનો પ્રયાસ કર્યો. આમ કરવાથી ભગવાન શિવ સ્વયં શિવલિંગમાંથી પ્રગટ થયા. ભગવાન શિવ અને ભીમ વચ્ચે ભીષણ યુદ્ધ થયું, જેમાં ભીમનું મૃત્યુ થયું. ત્યારબાદ દેવતાઓએ ભગવાન શિવને આ જ સ્થાન પર કાયમ રહેવા માટે પ્રાર્થના કરી. દેવતાઓની આજ્ઞા પર, શિવ એ જ સ્થાન પર લિંગના રૂપમાં સ્થાપિત થયા હતા. આ સ્થાન પર ભીમ સાથેના યુદ્ધને કારણે આ જ્યોતિર્લિંગનું નામ ભીમાશંકર પડ્યું.
મંદિર ખૂબ જ પ્રાચીન છે
ભીમાશંકર મંદિર ખૂબ જ પ્રાચીન છે, પરંતુ અહીં કેટલાક ભાગનું બાંધકામ નવું છે. આ મંદિરના શિખરનું નિર્માણ વિવિધ પ્રકારના પથ્થરોમાંથી કરવામાં આવ્યું છે. આ મંદિર મુખ્યત્વે નાગારા શૈલીમાં બનેલું છે. મંદિરમાં કેટલીક જગ્યાએ ઈન્ડો-આર્યન શૈલી પણ જોઈ શકાય છે.
અહીં દેવી પાર્વતીનું મંદિર પણ છે.
ભીમાશંકર મંદિરની પહેલા શિખર પર દેવી પાર્વતીનું મંદિર છે. તેને કમળજા મંદિર કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્થાન પર ત્રિપુરાસુર રાક્ષસ સાથેના યુદ્ધમાં દેવીએ ભગવાન શિવની મદદ કરી હતી. યુદ્ધ પછી ભગવાન બ્રહ્માએ કમળના ફૂલોથી દેવી પાર્વતીની પૂજા કરી.
મંદિરની નજીક ઘણા કુંડ આવેલા છે.
અહીંના મુખ્ય મંદિર પાસે મોક્ષ કુંડ, સર્વતીર્થ કુંડ, જ્ઞાન કુંડ અને કુશારણ્ય કુંડ પણ આવેલા છે. તેમાંથી મોક્ષ નામનો પૂલ મહર્ષિ કૌશિક સાથે સંકળાયેલો હોવાનું માનવામાં આવે છે અને ભીમા નદીનું મૂળ કુશારણ્ય કુંડમાંથી છે.
ક્યારે જવું
ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગની મુલાકાત લેવા માટે વર્ષનો કોઈપણ સમય પસંદ કરી શકાય છે. મહાશિવરાત્રી દરમિયાન અહીં વિશેષ મેળો ભરાય છે.
ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ નજીક જોવાલાયક સ્થળો
1. હનુમાન તાલબ- ભીમાશંકર મંદિરથી થોડે દૂર હનુમાન તાલબ નામની જગ્યા છે.
2. ગુપ્ત ભીમાશંકર- ગુપ્ત ભીમાશંકર ભીમાશંકર મંદિરથી થોડે દૂર આવેલું છે.
3. કમલજા દેવી- ભીમાશંકર મંદિર પહેલા કમલજા નામનું દેવી પાર્વતીનું મંદિર છે.
ધર્મ વિશેષ / શિવને પ્રસન્ન કરવાનો આ સૌથી સહેલો રસ્તો છે, શ્રાવણમાં ગમે ત્યારે કરી શકો છો
