ટ્રક પર લખેલ 'યુઝ ડીપર એટ નાઇટ'નો અર્થ એ નથી જે તમે વિચારો છો,જાણો તેનું 'કોન્ડમ' સાથે કનેક્શન

તમે રસ્તા પર દોડતી ટ્રકો, પિક-અપ્સ વગેરેની પાછળ ‘યુઝ ડીપર એટ નાઇટ’ લખેલું વાક્ય જોયું જ હશે. તમારી આગળ ચાલતા વાહનની પાછળ લખેલા આ વિધાનથી તમે શું સમજો છો? તે તદ્દન શક્ય છે કે તમે સમજો છો કે, રાત્રે ડ્રાઇવિંગ કરતી વખતે ડીપરનો ઉપયોગ કરો. પરંતુ તેનો અર્થ આટલા સુધી મર્યાદિત નથી. હા, આ નાની વસ્તુનો ગર્ભનિરોધક એટલે કે કોન્ડોમ અને દેશની અગ્રણી ઓટોમોબાઈલ ઉત્પાદક ટાટા મોટર્સ સાથે મોટો સંબંધ છે. ચાલો જાણીએ તેની પાછળની રસપ્રદ કહાની-

જોકે, વાહનોની પાછળ ‘યુઝ ડીપર એટ નાઇટ’ લખવાની પ્રથા ઘણી જૂની છે. રાત્રીના સમયે લાઇટના કારણે સામેથી આવતા વાહનચાલકોને કોઇપણ પ્રકારની મુશ્કેલી ન પડે અને કોઇપણ અકસ્માત ટાળી શકાય તે માટે આ લખવામાં આવ્યું છે. જ્યારે તેજસ્વી પ્રકાશ આંખો પર પડે છે, ત્યારે વિરુદ્ધ દિશામાંથી આવતા ડ્રાઇવરને કંઈપણ દેખાતું નથી. પરંતુ વર્ષ 2016માં ટાટા મોટર્સે આ વાક્ય સાથે એક ઝુંબેશ શરૂ કરી હતી અને હેડલાઇટમાં તેનો ઉપયોગ કરવા ઉપરાંત તેનો ઉપયોગ કોન્ડોમના પ્રચાર માટે પણ કરવામાં આવ્યો હતો.

આ વાક્ય પાછળની વાર્તા વર્ષ 2005 થી શરૂ થાય છે. જ્યારે ટ્રાન્સપોર્ટ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (TCI) દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે ભારતમાં સેક્સ વર્કર્સને મળતા અંદાજે 20 લાખ ટ્રક ડ્રાઈવરોમાંથી માત્ર 11 ટકા જ કોન્ડોમનો ઉપયોગ કરે છે. અભ્યાસમાં એ પણ જાણવા મળ્યું છે કે ડ્રાઇવરોમાં એઇડ્સ વિશેની જાગૃતિ ખૂબ જ ઓછી હતી, તેમાંના લગભગ 16 ટકા લોકો વેનેરીયલ રોગના અમુક સ્વરૂપથી પીડાતા હતા.

તે સમયે, એચઆઇવીના દર્દીઓની વધતી સંખ્યાને નિયંત્રિત કરવા માટે, નેશનલ એઇડ્સ કંટ્રોલ ઓર્ગેનાઇઝેશન (NACO) એ નક્કી કર્યું કે જ્યાં સુધી ટ્રક ડ્રાઇવરો અને સેક્સ વર્કરોને અસુરક્ષિત સેક્સ વિશે જાગૃત નહીં કરવામાં આવે ત્યાં સુધી સમસ્યા હલ થશે નહીં. સંગઠનનું માનવું હતું કે ટ્રક ડ્રાઈવર અને સેક્સ વર્કર બંનેએ કોન્ડોમનો ઉપયોગ સ્વીકારવો પડશે, તો જ એઈડ્સને નિયંત્રિત કરી શકાશે.

એડ્સ ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યો હતો

આ તે સમય હતો જ્યારે દેશમાં એક્વાયર્ડ ઇમ્યુન ડેફિસિયન્સી સિન્ડ્રોમ (AIDS) ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યો હતો. આ રોગના ફેલાવાનું મુખ્ય કારણ હ્યુમન ઇમ્યુનોડેફિસિયન્સી વાયરસ (એચઆઈવી) હતું જે અસુરક્ષિત સેક્સ, સોય અથવા સિરીંજની વહેંચણી, ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિના લોહીના સંપર્કમાં આવવા જેવા ઘણા કારણોસર ફેલાઈ રહ્યો હતો. પરંતુ એક મોટું કારણ અસુરક્ષિત સેક્સ હતું, જેને કોન્ડોમના ઉપયોગથી ઘણી હદ સુધી રોકી શકાયું હોત.

સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે ભારતમાં ટ્રક ડ્રાઈવરો હજારો કિલોમીટરની મુસાફરી કરે છે. આવી સ્થિતિમાં તેમને લાંબા સમય સુધી તો ક્યારેક મહિનાઓ સુધી ઘરથી દૂર રહેવું પડે છે. આવી સ્થિતિમાં તેઓ સેક્સ વર્કરના સંપર્કમાં આવતા હતા, જેના કારણે તેમના એઇડ્સનો ચેપ લાગવાની શક્યતા વધી જાય છે. શક્ય છે કે તમને યાદ હોય કે આ સમસ્યાથી છુટકારો મેળવવા માટે, NACO મફતમાં કોન્ડોમનું વિતરણ કરતી હતી. તે સમયે તેનું નામ નિરોધ હતું.

જ્યારે બ્રાન્ડ નેમનો વિચાર આવ્યો

ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ સાથે વાત કરતા, નાકોના તત્કાલીન વડા એસ. વાય. કુરેશીએ કહ્યું હતું કે, “તે સમયે નેશનલ એઇડ્સ કંટ્રોલ ઓર્ગેનાઈઝેશન મફતમાં નિરોધનું વિતરણ કરી રહ્યું હતું. પરંતુ અમે વિચાર્યું કે આ બે વર્ગો (ટ્રક ડ્રાઈવર અને સેક્સ વર્કર્સ) માટે આપણે ખાસ બ્રાન્ડ્સ લાવવી જોઈએ. નામોની ચર્ચા કરવા માટે. એક મીટિંગ દરમિયાન. , મેં સૂચવ્યું કે ટ્રક ડ્રાઇવરો માટે, ડીપર નામ મહાન હોઈ શકે છે કારણ કે દરેક કોમર્શિયલ વાહનોની પાછળ, તમે ‘યુઝ ડીપર એટ નાઇટ’ વાક્ય જોઈ શકો છો, જે મૂળ છે “સાપેક્ષ રીતે ઉપયોગ માટે વિનંતી છે હળવા હેડલાઇટ.”

કુરેશી આગળ જણાવે છે કે, “અમે વિચાર્યું હતું કે અમને 40 લાખ ટ્રક પર મફત પ્રચારનો લાભ મળશે કારણ કે આ ટ્રકો પર પહેલાથી જ આ શબ્દસમૂહો લખેલા હતા. અમારું ધ્યાન ટ્રક ડ્રાઇવરોને સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ રોગો અને કોન્ડોમના ઉપયોગ વિશે જાગૃત કરવાનું હતું. … બસ. જેમ રાત્રે સલામત ડ્રાઇવિંગ માટે લાઇટ ડીપરનો ઉપયોગ મહત્વપૂર્ણ છે, તેવી જ રીતે ડીપર કોન્ડોમનો ઉપયોગ તેમને અને તેમની પત્નીઓને આ ખતરનાક રોગથી સુરક્ષિત રાખવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.”

હોર્ન પ્લીઝ અને ઓકે ટાટા

ડીપર કોન્ડોમ હિન્દુસ્તાન લેટેક્સ લિમિટેડ (HLL) લાઇફકેર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. પેકેજિંગ માટે, રેડિફ્યુઝન એ જ શૈલીનો ઉપયોગ કર્યો જે ટ્રક ડ્રાઇવરો અથવા માલિકો તેમની ટ્રકને રંગીન રીતે સજાવવા માટે વાપરે છે. આ શૈલીને સર્જનાત્મક ભાષામાં ‘ટ્રક આર્ટ’ કહેવામાં આવે છે. આ કોન્ડોમના પેકેટને પણ એ જ રીતે રંગીન બનાવવામાં આવ્યું હતું, જે મોટાભાગે ભારતીય ટ્રકો અને હાઇવે કલ્ચરથી પ્રેરિત હતું.

કુરેશી કહે છે, “નવા કોન્ડોમના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, કેટલીક વધુ કેચ-લાઈન પણ સૂચવવામાં આવી હતી. જેમ કે “ડે ઓર નાઈટ, ડીપર યોગ્ય છે” એટલે કે દિવસ કે રાત્રિ, ડીપર હો સાથ. ડીપર ઉપરાંત, એજન્સીએ પણ સૂચન કર્યું હતું ” હોર્ન પ્લીઝ” અને “ઓકે ટાટા. તેથી જ ભારતીય રસ્તાઓ પર દેખાતી લગભગ દરેક ટ્રકની પાછળ પણ આ બે નામો દોરવામાં આવ્યા હતા.”

આ એક એવું અભિયાન હતું જેના પ્રમોશન માટે કોઈ મોટી રકમ ખર્ચવામાં આવી ન હતી. તે સમયે ન તો મીડિયા એટલું મજબૂત હતું કે ન તો ઇન્ટરનેટની પહોંચ એટલી ઊંચી હતી. વર્ષોથી શસ્ત્ર તરીકે ઉપયોગમાં લેવાતા ‘રાત્રે ડીપરનો ઉપયોગ કરો’ વાક્યનો ઉપયોગ કરીને તે સમયે અસાધ્ય ગણાતા રોગને મટાડવાની તૈયારીઓ કરવામાં આવી હતી.