એક ગામમાં દ્રોણ નામનો બ્રાહ્મણ રહેતો હતો. તે ખૂબ જ ગરીબ હતો. તેની પાસે ન તો પહેરવા માટે સારા કપડાં હતા કે ન ખાવા માટે કંઈ હતું. બ્રાહ્મણ ભિક્ષા માંગીને જીવન જીવતો હતો. તેની ગરીબી જોઈને એક યજમાનને તેના પર દયા આવી. તેણે દ્રોણને બળદની જોડી દાનમાં આપી.
બળદને ગાયનું છાણ માનીને બ્રાહ્મણ દ્રોણે સંપૂર્ણ સમર્પણ સાથે તેમની સેવા કરવાનું શરૂ કર્યું. તે બળદને એટલો પ્રેમ કરતો હતો કે તે પોતે ઓછું ખાતો હતો, પણ બળદને પુષ્કળ ખવડાવતો હતો. બ્રાહ્મણની સેવા મેળવીને બંને બળદ સ્વસ્થ થઈ ગયા. એક દિવસ ચોરની નજર બળદ પર પડી. બળદને જોઈને ચોરે મનમાં બળદ ચોરી કરવાનો પ્લાન બનાવ્યો.
પ્લાનિંગ કર્યા પછી, ચોર બળદ ચોરી કરવાના ઇરાદે બ્રાહ્મણના ઘરે ગયો. થોડે દૂર ચાલ્યા પછી ચોરનો સામનો એક ભયંકર રાક્ષસ સાથે થયો. રાક્ષસે ચોરને પૂછ્યું, “તું આખી રાત ક્યાં જાય છે?” ચોરે કહ્યું, “હું બ્રાહ્મણના બળદ ચોરવા જાઉં છું.” ચોરની વાત સાંભળીને રાક્ષસે કહ્યું, મારે પણ તમારી સાથે આવવું છે. હું ઘણા દિવસોથી ભૂખ્યો છું. હું એ બ્રાહ્મણને ખાઈને મારી ભૂખ સંતોષીશ અને તમે તેનો બળદ લઈ લો.
ચોરના મનમાં થયું કે રસ્તામાં કોઈ સાથી હશે એટલે તેને સાથે લઈ જવામાં કંઈ નુકસાન નથી. એમ વિચારીને ચોર રાક્ષસને સાથે લઈને બ્રાહ્મણના ઘરે પહોંચ્યો.
બ્રાહ્મણના ઘરે પહોંચ્યા પછી રાક્ષસે કહ્યું, “પહેલા હું બ્રાહ્મણને ખાઉં, પછી તમે બળદ ચોરજો.” ચોરે કહ્યું, “ના, પહેલા હું બળદ ચોરીશ, પછી તમે બ્રાહ્મણ ખાઓ. જો તમારા હુમલાથી બ્રાહ્મણ જાગી જશે, તો હું બળદને ચોરી શકીશ નહિ.” ત્યારે રાક્ષસે કહ્યું, “જ્યારે તમે બળદ ખોલો છો, ત્યારે બ્રાહ્મણ પણ જાગી શકે છે અને તેના અવાજથી પોતાનું રક્ષણ કરી શકે છે. અને હું ભૂખ્યો રહીશ.”
રાક્ષસ અને ચોર બંને આમ જ દલીલ કરતા રહ્યા. બંનેમાંથી કોઈ એક બીજાની વાત સાંભળવા તૈયાર નહોતું. દરમિયાન રાક્ષસ અને ચોરનો અવાજ સાંભળીને બ્રાહ્મણ જાગી ગયો. બ્રાહ્મણને જાગતો જોઈને ચોરે ઉતાવળથી કહ્યું, “ જુઓ બ્રાહ્મણ, આ રાક્ષસ તને ખાવા આવ્યો છે, પણ મેં તને એનાથી બચાવ્યો. એણે તને ઘણી વાર ખાવાની કોશિશ પણ કરી પણ મેં એમ ન થવા દીધું.
ચોરની વાત સાંભળીને રાક્ષસે પણ તરત જ કહ્યું, “ના બ્રાહ્મણ, હું તને ખાવા નહિ, પણ તારા બળદોની રક્ષા કરવા આવ્યો છું. આ ચોર તમારા બળદને ચોરવા આવ્યો છે.” બંનેની વાત સાંભળીને બ્રાહ્મણને શંકા ગઈ. ભયની જાણ થતાં બ્રાહ્મણે ઝડપથી લાકડી ઉપાડી અને બંનેને ભગાડી દીધા.
બોધપાઠ: આપણે હંમેશા પરિસ્થિતિ અનુસાર વર્તવું જોઈએ, જેમ કે આ વાર્તામાં બ્રાહ્મણે કર્યું છે. ચોર અને રાક્ષસની વાત સાંભળ્યા પછી, તેણે પોતાના સ્વબચાવ માટે લાકડી હાથમાં લીધી, જે તે પરિસ્થિતિ માટે યોગ્ય હતી.
