મોદી સરકારે શુક્રવારે લોકસભામાં મોટા કાયદાકીય ફેરફારોની ઘોષણા કરી. દેશના ક્રિમિનલ કાયદામાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા છે. આઈપીસી, સીઆરપીસી અને એવિડન્સ એક્ટમાં અંગ્રેજોની ગુલામી નાબૂદ કરવામાં આવી છે. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે લોકસભામાં બિલ રજૂ કરીને આની જાહેરાત કરી હતી.
- કાયદામાં ફેરફારથી રાજદ્રોહ કાયદો સંપૂર્ણપણે નાબૂદ થઈ જશે. તમને જણાવી દઈએ કે આ એક મોટો બદલાવ હશે, કારણ કે આના પર સમયાંતરે સવાલો ઉભા થયા છે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં પણ આ કાયદાને નાબૂદ કરવાની માંગ કરવામાં આવી છે.
- આ સિવાય મોબ લિંચિંગ પર પણ કાયદાની જોગવાઈ છે. મોબ લિંચિંગના ગુનેગારોને 7 વર્ષથી આજીવન કેદ અને મૃત્યુદંડ સુધીની સજાની જોગવાઈ છે.
- ગેંગરેપના તમામ કેસમાં 20 વર્ષની જેલ અથવા આજીવન કેદની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
- 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની છોકરીઓ સાથે સામૂહિક બળાત્કારના કિસ્સામાં મૃત્યુદંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
- ખોટી ઓળખ જણાવીને લગ્ન કરનારને 10 વર્ષની જેલ અને દંડની જોગવાઈ છે. 7 વર્ષથી વધુની સજાવાળા કેસમાં ફોરેન્સિક રિપોર્ટ જરૂરી રહેશે.
- ચેઈન અને મોબાઈલ સ્નેચરને 10 વર્ષથી લઈને આજીવન કેદની સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
ભાગેડુ ગુનેગારોની ગેરહાજરીમાં ટ્રાયલ માટે પણ જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આટલું જ નહીં નવા ફેરફારમાં એક મહત્વનો ફેરફાર એ પણ છે કે યુવતીનો ફોટો વાયરલ કરવા પર 3 વર્ષની જેલની સજા થશે. આ ફેરફારો ઉપરાંત, કેટલાક આવા ફેરફારો પણ પ્રસ્તાવિત છે, જેની અસર તમને પોલીસ તપાસની પ્રક્રિયામાં જોવા મળશે.
સરકાર દ્વારા રજૂ કરાયેલા વિધેયકોમાં તે જોગવાઈ કરવામાં આવી કે
- ઝીરો એફઆઈઆર સંબંધિત પોલીસ સ્ટેશનને 15 દિવસમાં મોકલવાની રહેશે. ઝીરો એફઆઈઆર એ છે કે જે તમે ગમે ત્યાં કરી શકો છો, આ માટે ઘટનાના પોલીસ સ્ટેશન જવાની જરૂર નથી. ઉદાહરણ તરીકે, તમારી સાથે દિલ્હીમાં કોઈ ઘટના બની અને તમે ગાઝિયાબાદમાં રહો છો, તો તમે ગાઝિયાબાદમાં જ ઝીરો એફઆઈઆર કરાવી શકો છો.
- જો પોલીસ કોઈપણ વ્યક્તિને અટકાયતમાં લે કે ધરપકડ કરે તો તેણે પરિવારને લેખિતમાં જાણ કરવાની રહેશે.
- પોલીસે કોઈપણ કેસનો સ્ટેટસ રિપોર્ટ 90 દિવસમાં આપવો પડશે. એટલે કે તપાસ ક્યાં સુધી પહોંચી છે તે જણાવવાનું રહેશે.
- હવે પોલીસે 90 દિવસમાં ચાર્જશીટ ફાઇલ કરવાની રહેશે.
- જો જરૂર પડે તો કોર્ટ કોઈપણ કેસમાં 90 દિવસ વધુ આપી શકે છે, એટલે કે 180 દિવસની અંદર ચાર્જશીટ જરૂરી બની જશે.
- કોઈ પણ સંજોગોમાં, ચર્ચા પૂરી થયા બાદ 30 દિવસમાં નિર્ણય આપવાનો રહેશે.
નિર્ણય આવ્યા બાદ તેને 7 દિવસની અંદર ઓનલાઈન ઉપલબ્ધ કરાવવાનું રહેશે. આ ત્રણ બિલો રજૂ કરતાં ગૃહમંત્રી અમિત શાહે કહ્યું કે 2019થી વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે અંગ્રેજોએ બનાવેલો કાયદો આજના કાયદા પ્રમાણે જ બનાવવામાં આવશે. આ અંગે વ્યાપક ચર્ચા થઈ છે. તમામ હાઈકોર્ટ, યુનિવર્સિટી, સુપ્રીમ કોર્ટ, આઈએએસ, આઈપીએસ, ગવર્નરો, મુખ્યમંત્રીઓ, સાંસદો, ધારાસભ્યો, લો યુનિવર્સિટી વગેરેને તેમનો અભિપ્રાય લેવા માટે પત્ર લખવામાં આવ્યો છે. આ પછી તે આ બિલો લઈને આવ્યો છે. 475 ગુલામીના પ્રતીકો નાબૂદ કરવામાં આવ્યા. જેના કારણે લોકોને ન્યાય મેળવવામાં સરળતા રહેશે.
રાજદ્રોહની કલમ 124A નાબૂદ કરવામાં આવી
નવા બિલમાં, દેશદ્રોહની કલમ 124A નાબૂદ કરવામાં આવી છે, જે દેશમાં શાસક સરકારો વિરુદ્ધ અભિવ્યક્તિ અથવા વિરોધ કરનારાઓ પર ફોજદારી કાર્યવાહી અને સજા લાદતી હતી. પરંતુ ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 150 માં, બિલે પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે કે કોઈપણ વ્યક્તિ અથવા સંસ્થાનું કોઈપણ કૃત્ય, જે દેશની અખંડિતતા માટે વિભાજન અથવા નુકસાનકારક, સશસ્ત્ર બળવો અથવા એવી કોઈપણ છુપી પ્રવૃત્તિનું કારણ બને છે, જે સંવાદિતાને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. અને દેશની અખંડિતતા અથવા અલગતાવાદી ભાવનાઓને પ્રોત્સાહન આપે છે અને દેશની અખંડિતતા, એકતા અને સાર્વભૌમત્વને જોખમમાં મૂકે છે અથવા નુકસાન પહોંચાડે છે, આવી સ્થિતિમાં કલમ 150 હેઠળ આજીવન કેદ અથવા 7 વર્ષની કેદની સજા થશે.
સરકારે બ્રિટિશ કાળની રાજદ્રોહની કલમ હટાવી દીધી છે કારણ કે આ કલમનો ઉપયોગ કેન્દ્ર કે રાજ્ય સરકાર દ્વારા સરકાર સામે અભિવ્યક્તિ કરવા કે કોઈ પગલાં લેવા માટે કરવામાં આવતો હતો, જ્યારે કલમ 150માં દેશની એકતા, અખંડિતતા અને સાર્વભૌમત્વ માત્ર એવા તત્વો છે જેઓ નુકસાન પહોંચાડવા પર ફોજદારી કાર્યવાહી કરવામાં આવશે અને જેલમાં મોકલવામાં આવશે.
માર્ગ દ્વારા, આજે રજૂ કરાયેલા બિલોમાં કેટલાક રસપ્રદ ફેરફારો થયા હતા. ભારતીય ફિલ્મોમાં મૃત્યુદંડ માટે, તમે ઘણીવાર ન્યાયાધીશને કહેતા સાંભળ્યા હશે કે ‘તાજીરત-એ-હિંદ’ની કલમ 302 હેઠળ દોષિતને મૃત્યુદંડની સજા આપવામાં આવે છે. પરંતુ ભારતીય ન્યાય સંહિતાની કલમ 302 હેઠળ તે સ્નેચિંગનો ગુનો હશે, હત્યાનો નહીં. પહેલા ખૂનનો ગુનો થતો હતો, હવે સ્નેચિંગનો ગુનો. એટલે કે ચાલતી વખતે કોઈના ગળામાંથી ચેઈન, ઘડિયાળ, મોબાઈલ, બેગ જેવી ચીજવસ્તુઓ છીનવી લેવા પર કલમ 302 હેઠળ સુનાવણી થશે.
