શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે જ્યારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા પાસે નોંધ છાપવાનો અધિકાર છે, તો શા માટે તે ઇચ્છે છે તેટલી નોટ છાપી નથી શકતી? આ પ્રશ્નો ગુગલ સર્ચ એન્જિન અને કોરા જેવા પ્લેટફોર્મ પર પણ પૂછવામાં આવી રહ્યાં છે.
કેટલાંક લોકો પણ પૂછે છે કે દેશમાં અમર્યાદિત નોટો છાપવાથી સમૃદ્ધ બની શકાય છે? તેથી આ સવાલોના એકમાત્ર જવાબ એ છે કે કોઈ દેશ આ કરવાની ભૂલ ક્યારેય નહિ કરે.
શા માટે આરબીઆઇ અમર્યાદિત મુદ્રા નથી છાપતી?
ભારતીય રિઝર્વ બૅન્ક જ નહિ પરંતુ કોઈપણ દેશ અમર્યાદિત મુદ્રા છાપવાથી બચશે! ઘણા દેશોએ ભૂતકાળમાં આવું કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે તેઓએ તેના માટે ભારે કિંમત ચૂકવવી પડી છે.
ધારો કે કોઈ દેશમાં અમર્યાદિત ચલણ છાપી છે તો……
કેવી રીતે માપન કરવું કે કેટલી નોટ પ્રિન્ટ કરવાની છે?
રિઝર્વ બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયાના જણાવ્યા મુજબ, કોઈપણ નાણાંકીય વર્ષમાં કેટલું નાણાં છાપવી જોઈએ, આ માટે કેટલું ચલણ પરિભ્રમણમાં છે, તે જોવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત, અર્થતંત્ર અને અન્ય ઘણા પરિબળો ગણવામાં આવે છે. આ પછી, રકમ છાપવા માટે નિર્ણય લેવામાં આવે છે.
જંગી રીતે વધી શકે છે ફુગાવો:
હોરેસીસ વિઝન કમ્યુનિટી થિન્ક ટેન્ક સંસ્થાપક અને વિશ્વ આર્થીક મંચના ભૂતપૂર્વ ડિરેક્ટર ફ્રેન્ક જુર્ગન રિક્ટરે જણાવ્યું હતું કે આવું કરવાથી ભયંકર રીતે ફુગાવો વધી શકે છે. તેમણે કહ્યું હતું કે જ્યારે બધા લોકો અચાનક પૂરતા પૈસા મેળવે છે ત્યારે તેમની અપેક્ષાઓ પણ વધશે. જેથી માલના ભાવ પણ આકાશ સુધી પહોંચશે.
કરોડ હોવા પછી તમે ગરીબ હશે.
ધારણા છે કે પ્રથમ 10 રૂપિયા હતા, હવે તેની કિંમત સેંકડો વખત વધશે. આ રીતે, જો તમારી પાસે લાખો રૂપિયા હોય તો પણ તેમનું મૂલ્યમાં નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડો થશે અને કરોડો હોવા છતાં પણ તમને અમીર કહેવામાં આવશે નહીં.
રિકટર કહે છે કે આ નિર્ણય બજારમાં ફરતી નકલી નોટોથી ભરવાની શરૂઆત થશે. શેરબજારમાં પણ તોફાન આવી જશે આવા સંજોગોમાં તમારે 1 લિટર દૂધ લેવા માટે પણ હજારો રૂપિયા ખર્ચ કરવો પડશે.
આ દેશનું ઉદાહરણ છે:
હાલમાં, વેનેઝુએલા આ પરિસ્થિતિ સાથે સંઘર્ષ કરી રહી છે. આ વર્ષે 10 લાખ ટકાના દરે વધી રહેલા ફુગાવાની શક્યતા છે. ખરેખર, મધ્યસ્થ બેન્કે અર્થતંત્રને નિયંત્રિત કરવા માટે જંગી રૂપે છુપાવે છે આ દેશમાં, 10 મિલિયન અને એક ટ્રિલિયનની નોંધ પણ છાપવામાં આવી છે.
પરંતુ આ હોવા છતાં, અહીંના લોકો ભૂખમરો માટે અનિચ્છા છે. માલ સુપરમાર્કેટમાં નથી મળતા. અહીં એક લિટર દૂધ અને ઇંડા ખરીદવા લોકો કરોડો રૂપિયા ખર્ચી રહ્યા છે.
આ કેમ થઈ રહ્યું છે?
હકીકતમાં, અમર્યાદિત નોંધોની પ્રિન્ટિંગને કારણે, ચલણનું મૂલ્ય ડોલર સામે ચોખ્ખું પડી ગયું છે. અહીં 25 મિલિયન બોલિવર એક ડોલર સમાન છે. ચલણ અહીં સંપૂર્ણપણે વિનાશ વેર્યો છે. અહીંના લોકોએ લાખો રૂપોને આ કચરોમાં મૂકવાનું શરૂ કર્યું છે.
આ કિસ્સામાં, તમે આગાહી કરી શકો છો કે આરબીઆઈ શું છે, કોઈ દેશ ઇચ્છશે નહીં કે આ પ્રકારની સ્થિતિ દેશમાં ઊભી થશે. આ કારણ એ છે કે દરેક પાસાને ધ્યાનમાં રાખીને નોંધોની છાપકામ કરવામાં આવે છે. (બધા ફોટા સાંકેતિક)
