રિલાયન્સ ઈન્ડસ્ટ્રીઝની Jiomart એપે ભારતના ગ્રોસરી માર્કેટને ખરાબ રીતે હચમચાવી નાખ્યું છે. નાના દુકાનદારો ખુશ થાય તો લાખો લોકોની રોજીરોટી મુશ્કેલીમાં મુકાય છે.
ઘરવખરીની ચીજવસ્તુઓના સેલ્સમેન વિપ્રેશ શાહ આઠ દિવસથી દુકાનદારોને ડેટોલ સાબુની એક પણ ટેબલેટ વેચી શક્યા નથી. આ એ જ દુકાનદારો છે જે 14 વર્ષથી તેમની પાસેથી સામાન ખરીદે છે.
વિપેશ શાહ મહારાષ્ટ્રના સાંગલી નજીક વિટામાં યુકેની રેકેટ બેંકર્સ કંપનીના સત્તાવાર વિતરક છે. તે કહે છે કે તેના સૌથી વફાદાર ગ્રાહકો પણ હવે તૂટી રહ્યા છે કારણ કે તેઓ Jiomart પાર્ટનર એપ તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.
વિપ્રેશ કહે છે કે જ્યારે તમે સામાન વેચવા જાઓ છો, ત્યારે દુકાનદારો એપ બતાવે છે જેના પર કિંમત 15 ટકા ઓછી થઈ જાય છે. તે કહે છે, “હું રિકેટ્સનો વિતરક છું, તેથી હું બજારનો રાજા હતો. હવે ગ્રાહકો કહે છે કે જુઓ તમે અમને કેટલું લુંટ્યું છે.”
31 વર્ષીય વેપારી શાહનું કહેવું છે કે જિયોમાર્ટ જે ભાવે આપી રહ્યું છે તે ભાવે સામાન વેચવા માટે તેણે પોતાના ખિસ્સામાંથી લગભગ 1.5 લાખ રૂપિયા ચૂકવવા પડે છે. Jiomart એ ભારતના સૌથી ધનિક વ્યક્તિ મુકેશ અંબાણીની કંપની રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝની એપ છે, જેના દ્વારા તે ભારતના રિટેલ ક્ષેત્રમાં ક્રાંતિ લાવવા માંગે છે.
ભારતમાં વીટા જેવી હજારો નાની જગ્યાઓ છે જ્યાં નાના કરિયાણાના દુકાનદારો હવે જીઓમાર્ટમાં જથ્થાબંધ સામાન ખરીદવા જાય છે. આ નાના કરિયાણાના દુકાનદારો હજુ પણ ભારતના $900 બિલિયન રિટેલ માર્કેટના મોટા ભાગના માલિક છે.
મુકેશ અંબાણીએ જે રીતે જિયો દ્વારા ટેલિકોમ ઉદ્યોગને ઉથલપાથલમાં ધકેલી દીધો હતો, એવું જ કંઈક હવે રિટેલ સેક્ટરમાં થઈ રહ્યું છે. જીઓમાર્ટ દ્વારા તે અમેઝોન અને વોલમાર્ટ જેવી અમેરિકન કંપનીઓને પણ સખત સ્પર્ધા આપી રહ્યો છે અને ભારતમાં ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યો છે.
કેવી રીતે અશાંતિ થઈ
ભારતમાં લગભગ છ લાખ ગામડાઓ છે. તેમાંથી, બલ્ક સપ્લાય માટે લગભગ 4.5 લાખ વિતરકો છે. અત્યાર સુધી આ જથ્થાબંધ વેપારીઓ કરિયાણાની દુકાનદારોને 3-5 ટકાના માર્જિન પર માલ વેચતા હતા. આ ધંધો અંગત રીતે કરવામાં આવે છે અને કરિયાણાના દુકાનદારો પોતે માલ લે છે અથવા વેપારીઓ તેમને માલ પહોંચાડે છે.
પરંતુ રિલાયન્સનું મોડલ આ સિસ્ટમમાં ખળભળાટ મચાવી રહ્યું છે. Jiomart એપ્લિકેશન પર, કરિયાણાના દુકાનદારો તેમની પોતાની દુકાનમાંથી ઓર્ડર કરે છે અને તેમને 24 કલાકની અંદર ડિલિવરી મળે છે. રિલાયન્સ દુકાનદારોને કેવી રીતે ઓર્ડર આપવો તેની તાલીમ પણ આપે છે. આ સિવાય ધિરાણ અને ફ્રી સેમ્પલ જેવી સુવિધાઓ પણ છે.
રેકેટ, યુનિલિવર, કોલગેટ પામોલિવ જેવી કંપનીઓના લાખો નાના વિતરકો અને સેલ્સમેન તેની અસરનો સામનો કરી રહ્યા છે. ડઝનબંધ સેલ્સમેન, ડિસ્ટ્રીબ્યુટર્સ અને એક વેપારી જૂથના લોકો સાથેની વાતચીતમાં એ વાત સામે આવી કે આ લોકોનો આખો વ્યવસાય મુશ્કેલીમાં છે.
આ લોકોએ જણાવ્યું કે, એપ આવ્યા બાદ તેમાં 20-25 ટકાનો ઘટાડો થયો છે, જેના કારણે મોટી સંખ્યામાં લોકોને નોકરીમાંથી કાઢી મુકવા પડ્યા છે અને વાહનો પણ વેચવા પડ્યા છે.
વીટા ડિસ્ટ્રીબ્યુટર વિપેશ શાહે જણાવ્યું કે તે આઠ લોકો સાથે કામ કરતો હતો જેમાંથી તેણે ચારને નોકરીમાંથી કાઢી મુક્યા છે. તેમને ડર છે કે 50 વર્ષથી ચાલતો તેમનો પારિવારિક વ્યવસાય છ મહિના પણ નહીં ચાલે.
ઉગ્ર વિરોધ
આ અશાંતિની અસર ઘણી જગ્યાએ હિંસા સ્વરૂપે સામે આવી છે. મહારાષ્ટ્ર અને તમિલનાડુમાં ઘણી જગ્યાએ JioMart વાહનોનો રસ્તો બંધ કરી દેવામાં આવ્યો છે. ઓલ ઈન્ડિયા કન્ઝ્યુમર પ્રોડક્ટ્સ ડિસ્ટ્રીબ્યુટર્સ ફેડરેશનમાં ચાર લાખ એજન્ટ સભ્યો છે. આ એસોસિએશનના પ્રમુખ ધૈર્યશીલ પાટીલનું કહેવું છે કે તેઓ રિલાયન્સનો વિરોધ કરતા રહેશે.
પાટીલે કહ્યું, “અમે ગેરિલા ટેક્નોલોજી અપનાવીશું. અમે આંદોલન ચાલુ રાખીશું. અમે ઈચ્છીએ છીએ કે કંપનીઓ અમારી કિંમત સમજે.” જો કે, આનાથી રિલાયન્સ પર કોઈ અસર થઈ રહી નથી અને 2018 માં શરૂ થયેલા રિટેલ સાહસને પૂરજોશમાં આગળ ધપાવવામાં આવી રહ્યું છે.રિલાયન્સે આ અંગેના પ્રશ્નોનો જવાબ આપ્યો ન હતો, પરંતુ કંપનીના નજીકના એક સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે કિરાણાની દુકાનો તેમની પાસે વેચવાની છે. પોતાનો અધિકાર. નેટવર્કિંગ ચાલુ રાખવામાં આવશે.
કોલગેટ અને યુનિલિવરે પણ જવાબ આપ્યો ન હતો જ્યારે રેકેટે ફક્ત એટલું જ કહ્યું હતું કે તેના ગ્રાહકો અને વિતરકો તેના વ્યવસાયનો મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે.
