ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના કારણે હજારો લોકોએ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું. જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા નોઅર્થ છે મોક્ષ એટલે કે મુક્તિનો માર્ગ જોવો અને તેનું અનુસરણ કરવું. જો કે, એવા ઘણા લોકો હતા જે શ્રી કૃષ્ણની નજીક હોવા છતાં કંઈપણ પ્રાપ્ત કરી શક્યા ન હતા, કારણ કે શ્રી કૃષ્ણ અને તે લોકો વચ્ચે અહંકાર દીવાલ બની આડે ઉભો હતો. ચાલો જાણીએ શ્રી કૃષ્ણના કારણે કોને મુક્તિ મળી.
મોક્ષની પ્રાપ્તિ એટલે કેવળ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું હોય છે. મુક્તિ અને મોક્ષમાં તફાવત હોય છે. અહીં તે લોકોની વાત નથી કે જેમનો શ્રી કૃષ્ણએ ઉદ્ધાર કર્યો હતો. અથવા જેઓ પાછલા જીવનમાં દેવલોકમાં હતા. ભીષ્મ પિતામહ દેવલોકના એજ વાસુ હતા. વિદુર પોતે ધર્મરાજનો અંશ હતા.
૧. અષ્ટ સખી: શ્રીરાધા રાણી સ્વયં એક મોક્ષ મેળવી ચુકેલા સ્ત્રી હતા. પરંતુ તેમના અષ્ટ સાખીઓએ શ્રી કૃષ્ણ અને રાધા સાથે રહીને મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી. તેમ છતાં, એવું કહેવામાં આવે છે કે લલિતા નામની સખી આમાં બાકાત રહી ગઈ હતી. અને તે પછી તેણીને ઘણા જન્મો પછી મીરા અથવા સ્વામી હરિદાસ તરીકે જન્મ લીધો હતો. અને મોક્ષ મેળવ્યો હતો.
૨. ઉદ્ધવ: ઉદ્ધવ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના કાકા દેવભાગનો એક દીકરો હતો. જે વયમાં શ્રીકૃષ્ણ કરતા થોડા મોટા હતા. તેનું અસલી નામ બ્રિહાદબલ હતું. તેના પિતાનું નામ ‘ઉપંગ’ હતું. બાળપણમાં, જ તેમને દેવતાઓના ગુરુ બૃહસ્પતિએ તેમના શિષ્ય બનાવ્યા હતા. તેમણે દેવગુરુ બૃહસ્પતિ પાસેથી બ્રહ્મ જ્ઞાન મેળવ્યું અને ભગવાનના નિરાકાર રૂપની ઉપાસના ચાલુ રાખી. તે પોતાની જાતને ધર્મશાસ્ત્રી માનતો. શ્રી કૃષ્ણ અને રાધાના સત્યને જાણીને તેઓ આદ્યાત્મ જ્ઞાન સાથે પ્રેમનો માર્ગ બની ગયા હતા. આ પછી શ્રી કૃષ્ણએ ઉદ્ધવને યોગનો માર્ગબતાવ્યો. આ ઉપદેશ ઉદ્ધવ ગીતા અથવા અવધૂત ગીતા તરીકે પ્રખ્યાત છે. ઉદ્ધવ કૃષ્ણની ઇચ્છાથી બદરીકાશ્રમમાં ગયા. અને ત્યાં તપસ્યા કરતી વખતે તેણે પોતાનો દેહ છોડી દીધો.
સુદામા: સુદામા શ્રી કૃષ્ણના મિત્ર હતા અને તેમના પરમ ભક્ત પણ હતા, કેમ કે સુદામાને ખબર હતી કે શ્રી કૃષ્ણ પોતે ભગવાન વિષ્ણુ સિવાય બીજા કોઈ નથી. સુદામાની ભક્તિને કારણે સુદામાને મુક્તિ મળી.
અન્ય: ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની ભક્તિના કારણે હજારો લોકોનો ઉદ્ધાર થયો. સુદામાથી સુરદાસ સુધીની તેમના ભક્તોની અનંત સૂચિ છે.
