New Delhi News: સોમવારથી દેશભરમાં ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા અમલમાં આવ્યા, જે ભારતની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં વ્યાપક ફેરફારો લાવી અને સંસ્થાનવાદી યુગના કાયદાનો અંત લાવી. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ અનુક્રમે બ્રિટિશ સમયના ભારતીય દંડ સંહિતા, ફોજદારી કાર્યવાહી સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમનું સ્થાન લેશે. નવા કાયદાઓ ‘ઝીરો એફઆઈઆર’, પોલીસ ફરિયાદની ઓનલાઈન ફાઇલિંગ, ‘SMS’ (મોબાઈલ ફોન સંદેશાઓ) દ્વારા સમન્સ મોકલવા અને તમામ જઘન્ય ગુનાઓની ફરજિયાત વિડિયોગ્રાફી જેવી જોગવાઈઓ સાથે આધુનિક ન્યાય પ્રણાલી સ્થાપિત કરશે સમાવેશ થાય છે.
આ કાયદાઓએ વર્તમાન સામાજિક વાસ્તવિકતાઓ અને ગુનાઓ સાથે વ્યવહાર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો અને બંધારણમાં સમાવિષ્ટ આદર્શોને ધ્યાનમાં રાખીને અસરકારક રીતે તેમની સાથે વ્યવહાર કરવા માટે એક પદ્ધતિ પ્રદાન કરી હતી. કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે કહ્યું કે નવા કાયદા ન્યાય પ્રદાન કરવાને પ્રાથમિકતા આપશે જ્યારે દેશમાં બ્રિટિશ શાસન દરમિયાનના કાયદામાં શિક્ષાત્મક કાર્યવાહીને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી હતી.
કેસ પૂરા થયાના 45 દિવસમાં નિર્ણય
માહિતી મુજબ, “આ કાયદાઓ ભારતીયો દ્વારા, ભારતીયો માટે અને ભારતીય સંસદ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા છે અને તેઓ વસાહતી યુગના ન્યાયિક કાયદાઓને સમાપ્ત કરે છે, નવા કાયદા હેઠળ, 45 દિવસની અંદર ફોજદારી કેસોમાં ચુકાદો આપવામાં આવશે.” ટ્રાયલ આવશે અને પ્રથમ સુનાવણીના 60 દિવસમાં આરોપો ઘડવામાં આવશે. બળાત્કાર પીડિતાનું નિવેદન મહિલા પોલીસ અધિકારી દ્વારા તેના વાલી અથવા સંબંધીની હાજરીમાં નોંધવામાં આવશે અને તેનો મેડિકલ રિપોર્ટ સાત દિવસમાં રજૂ કરવાનો રહેશે.
રાજદ્રોહને બદલે દેશદ્રોહ
નવા કાયદાઓ સંગઠિત અપરાધ અને આતંકવાદના કૃત્યોને વ્યાખ્યાયિત કરે છે, રાજદ્રોહ સાથે રાજદ્રોહને બદલે છે અને તમામ શોધ અને જપ્તી કામગીરીની વીડિયોગ્રાફી ફરજિયાત બનાવે છે. મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓ પર એક નવો અધ્યાય ઉમેરવામાં આવ્યો છે, બાળકની ખરીદી અને વેચાણને જઘન્ય અપરાધ બનાવવામાં આવ્યો છે અને સગીર સાથે સામૂહિક બળાત્કાર માટે મૃત્યુદંડ અથવા આજીવન કેદની જોગવાઈ ઉમેરવામાં આવી છે. સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે ‘ઓવરલેપ’ વિભાગોને મર્જ અને સરળ બનાવવામાં આવ્યા છે અને ભારતીય દંડ સંહિતાની 511 કલમોની સામે માત્ર 358 કલમો હશે.
મોબ લિંચિંગ માટે પણ જોગવાઈ
સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે લગ્નના ખોટા વચન, સગીર સાથે બળાત્કાર, લિંચિંગ, સ્નેચિંગ વગેરે જેવા કેસ નોંધાયેલા છે પરંતુ આવી ઘટનાઓનો સામનો કરવા માટે વર્તમાન ભારતીય દંડ સંહિતામાં કોઈ ચોક્કસ જોગવાઈઓ નથી. તેમણે કહ્યું કે તેમની સાથે વ્યવહાર કરવા માટે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. સૂત્રોએ જણાવ્યું કે આ ત્રણેય કાયદા ન્યાય, પારદર્શિતા અને નિષ્પક્ષતા પર આધારિત છે. નવા કાયદા હેઠળ હવે કોઈપણ વ્યક્તિ પોલીસ સ્ટેશનમાં ગયા વગર ઈલેક્ટ્રોનિક કોમ્યુનિકેશન દ્વારા ઘટનાની રિપોર્ટ નોંધાવી શકશે. આનાથી કેસ નોંધવાનું સરળ અને ઝડપી બનશે અને પોલીસ દ્વારા તાત્કાલિક કાર્યવાહી કરી શકાશે.
FIR ગમે ત્યાં દાખલ કરી શકાય છે
‘ઝીરો એફઆઈઆર’ સાથે કોઈપણ વ્યક્તિ હવે કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં એફઆઈઆર નોંધાવી શકે છે, પછી ભલે તે તેના અધિકારક્ષેત્રમાં ગુનો ન થયો હોય. આનાથી કાનૂની કાર્યવાહી શરૂ કરવામાં વિલંબ દૂર થશે અને તરત જ કેસ નોંધી શકાશે. નવા કાયદામાં એક રસપ્રદ પાસું ઉમેરાયું છે કે ધરપકડના કિસ્સામાં, વ્યક્તિને તેની સ્થિતિ વિશે તેની પસંદગીની કોઈપણ વ્યક્તિને જાણ કરવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે. આ સાથે, ધરપકડ કરાયેલ વ્યક્તિને તાત્કાલિક સમર્થન મળી શકશે. વધુમાં, ધરપકડની વિગતો પોલીસ સ્ટેશનો અને જિલ્લા મુખ્યાલયોમાં સ્પષ્ટપણે પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે જેથી ધરપકડ કરાયેલ વ્યક્તિના કુટુંબીજનો અને મિત્રો મહત્વપૂર્ણ માહિતી સરળતાથી મેળવી શકે.
પીડિત મહિલાઓ અને બાળકો માટે મફત સારવાર
નવા કાયદામાં મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓની તપાસને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી છે જેથી કેસ નોંધાયાના બે મહિનામાં તપાસ પૂર્ણ થઈ જશે. નવા કાયદા હેઠળ, પીડિતોને 90 દિવસની અંદર તેમના કેસની પ્રગતિ વિશે નિયમિતપણે અપડેટ કરવાનો અધિકાર હશે. નવા કાયદા હેઠળ મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાનો ભોગ બનેલી મહિલાઓને તમામ હોસ્પિટલમાં મફત પ્રાથમિક સારવાર અથવા સારવાર આપવામાં આવશે. આ જોગવાઈ એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે પીડિતને તાત્કાલિક જરૂરી તબીબી સંભાળ મળે. આરોપી અને પીડિતા બંનેને હવે 14 દિવસમાં FIR, પોલીસ રિપોર્ટ, ચાર્જશીટ, નિવેદન, કબૂલાત અને અન્ય દસ્તાવેજો મેળવવાનો અધિકાર રહેશે. સમયસર ન્યાય આપવા અને કેસની સુનાવણીમાં બિનજરૂરી વિલંબ ટાળવા માટે અદાલતો કેસની સુનાવણી વધુમાં વધુ બે વખત મુલતવી રાખી શકે છે.
વૃદ્ધો માટે ઘર આધારિત પોલીસ સુવિધા
નવા કાયદાઓ તમામ રાજ્ય સરકારો માટે સાક્ષીઓની સુરક્ષા અને સહકાર સુનિશ્ચિત કરવા અને કાનૂની પ્રક્રિયાની વિશ્વસનીયતા અને અસરકારકતા વધારવા માટે સાક્ષી સુરક્ષા યોજના લાગુ કરવાનું ફરજિયાત બનાવે છે. હવે ‘લિંગ’ની વ્યાખ્યામાં ટ્રાન્સજેન્ડરનો પણ સમાવેશ થાય છે, જેનાથી સમાવેશીતા અને સમાનતાને પ્રોત્સાહન મળે છે. પીડિતાને વધુ સુરક્ષા આપવા અને બળાત્કારના કોઈપણ ગુનાના સંબંધમાં તપાસમાં પારદર્શિતાને પ્રોત્સાહન આપવા પીડિતાનું નિવેદન પોલીસ દ્વારા ઓડિયો-વિડિયો માધ્યમ દ્વારા નોંધવામાં આવશે. મહિલાઓ, પંદર વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લોકો, 60 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો અને વિકલાંગતા ધરાવતા અથવા ગંભીર બીમારીથી પીડિત લોકોને પોલીસ સ્ટેશન આવવામાંથી મુક્તિ આપવામાં આવશે અને તેમના રહેઠાણના સ્થળે પોલીસ સહાય મેળવી શકશે.
આ પણ વાંચો: અમરનાથ યાત્રા માટે શ્રદ્ધાળુઓની પ્રથમ ટુકડી બાલટાલ પહોંચી
આ પણ વાંચો: સાવકા પિતાની બર્બરતા આવી સામે, બે માસુમ પુત્રીઓ સાથે તેને સગીર પુત્ર પર પણ ગુજાર્યો બળાત્કાર
આ પણ વાંચો: સરકારી નોકરીના બહાને કરાવ્યા લગ્ન, બાદમાં વર જ નીકળ્યો ડ્રાઈવર, ગુસ્સે થયેલી પત્ની પોલીસ પહોંચી સ્ટેશન
