Sankat Choth: હિન્દુ ધર્મમાં સંકટ ચોથના ઉપવાસનું ખૂબ મહત્વ છે. મહિલાઓ પોતાના બાળકો માટે સંકટ ચોથનું વ્રત રાખે છે. સંકટ ચોથનું આ વ્રત ભગવાન ગણેશ અને માતા સંકટ માટે રાખવામાં આવે છે. દર વર્ષે માઘ મહિનામાં કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્થી તિથિ તરીકે સકટ ચોથ ઉજવવામાં આવે છે. સંકટ ચોથને સંકષ્ટી ચતુર્થી, વક્રતુંડી ચતુર્થી, તિલ કુટા ચોથ અને માહી ચોથ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ વખતે સાકત ચોથનું વ્રત 10 જાન્યુઆરી 2023 એટલે કે આજે મનાવવામાં આવી રહ્યું છે. આ દિવસે પ્રસાદમાં તીલ કુટા બનાવવું ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે.
સંકટ ચોથ 2023 શુભ મુહૂર્ત
હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ, માઘ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્થી તિથિના દિવસે સંકટ ચોથ ઉજવવામાં આવે છે. શકત ચોથનો શુભ સમય 10 જાન્યુઆરીએ એટલે કે આજે બપોરે 12.09 વાગ્યે શરૂ થશે અને તે 11 જાન્યુઆરી, 2023ના રોજ એટલે કે આવતીકાલે બપોરે 2.31 વાગ્યે સમાપ્ત થશે. ઉદયતિથિ અનુસાર, 10 જાન્યુઆરીએ એટલે કે આજે જ સકત ચોથનું વ્રત કરવામાં આવી રહ્યું છે. રાત્રે ચંદ્રને અર્ઘ્ય અર્પણ કર્યા પછી જ આ વ્રત તૂટી જાય છે. આજે ચંદ્રોદયનો સમય સાંજે 08:41 પર રહેશે.
સંકટ ચોથ પૂજા વિધિ
સકત ચોથના દિવસે સવારે વહેલા સ્નાન કરી સ્વચ્છ વસ્ત્રો ધારણ કરો અને વ્રતનો સંકલ્પ કરો. આ પછી ભગવાન ગણેશની પૂજા કરો અને પૂજા દરમિયાન શ્રી ગણેશને તલ, ગોળ, લાડુ, દૂર્વા અને ચંદન અર્પણ કરો. ભગવાન ગણેશને મોદક પણ ચઢાવો. તે પછી શ્રી ગણેશની સ્તુતિ કરો અને મંત્રોનો જાપ કરો. આખો દિવસ ફળો પર ઉપવાસ કરતી વખતે, ચંદ્રોદય પહેલાં સાંજે ફરીથી ગણેશની પૂજા કરો. ચંદ્રોદય પછી, ચંદ્રને જુઓ અને ચંદ્ર દેવને અર્ઘ્ય આપો. આ પછી ઉપવાસ કરો.
સંકટ ચોથના દિવસે ન કરો આ ભૂલો
1. ગણપતિને તુલસી ન ચઢાવો
શકત ચોથના દિવસે ગણેશજીને તુલસી ન ચઢાવવી જોઈએ. દંતકથા અનુસાર, ગણેશજીએ તુલસીજીના લગ્નના પ્રસ્તાવને નકારી કાઢ્યો હતો. જે પછી તુલસીજીએ ગણેશજીને બે લગ્નનો શ્રાપ આપ્યો, તો ગણેશજીએ તુલસીજીને રાક્ષસ સાથે લગ્ન કરવાનો શ્રાપ આપ્યો. આ પછી ગણેશ પૂજામાં તુલસીનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી.
2. ઉંદરને હેરાન ન કરશો
આ દિવસે શકત વ્રત રાખનારા લોકોએ ગણેશજીની સવારી મુષક એટલે કે ઉંદરને તકલીફ ન આપવી જોઈએ. આવું કરવાથી ગણેશજી ગુસ્સે થઈ શકે છે.
3. કાળા કપડાં ન પહેરો
વ્રત કરતી વખતે મહિલાઓએ ભૂલથી પણ કાળા કપડા ન પહેરવા જોઈએ. આ દિવસે પીળા કે લાલ રંગના કપડાં પહેરવા શુભ હોય છે.
4. અર્ઘ્ય પગ પર પડવું જોઈએ નહીં
સકત પૂજામાં ચંદ્રને અર્ઘ્ય અર્પણ કરવામાં આવે છે અને પાણીમાં દૂધ અને અક્ષત ભેળવીને અર્ઘ્ય ચઢાવવામાં આવે છે, પરંતુ અર્ઘ્ય આપતી વખતે ધ્યાન રાખો કે અર્ઘ્યનું પાણી પગ પર ન પડવું જોઈએ.
સંકટ ચોથનું મહત્વ
સંકટ ચોથના દિવસે, સ્ત્રીઓ સૂર્યોદયથી ચંદ્રોદય સુધી ઉપવાસ રાખે છે અને તેમના બાળકોની સુખાકારી અને લાંબા આયુષ્ય માટે ભગવાન ગણેશને પ્રાર્થના કરે છે. સાકત ચોથના આ શુભ દિવસે, તિલ કૂટ એ મુખ્ય પ્રસાદ છે જે ભગવાન ગણપતિને ચઢાવવામાં આવે છે.
સંકટ ચોથ વ્રત કથા
આ દિવસે ભગવાન ગણેશ તેમના જીવનના સૌથી મોટા સંકટમાંથી બહાર આવ્યા હતા. એટલા માટે તેને સાકત ચોથ કહેવામાં આવે છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, એકવાર માતા પાર્વતી સ્નાન કરવા ગયા હતા, ત્યારે તેમણે ભગવાન ગણેશને દરબારમાં રક્ષક ઊભા કર્યા હતા અને કોઈને અંદર પ્રવેશ ન કરવા કહ્યું હતું. ભગવાન શિવ આવ્યા ત્યારે ગણપતિએ તેમને અંદર આવતા રોક્યા. ભગવાન શિવ ક્રોધિત થઈ ગયા અને તેમના ત્રિશુલ વડે ગણેશનું માથું કાપી નાખ્યું.
પુત્રની આ હાલત જોઈને માતા પાર્વતી શોક કરવા લાગી અને પુત્રને પાછો જીવિત કરવાનો આગ્રહ કર્યો. જ્યારે માતા પાર્વતીએ શિવને ઘણી વિનંતી કરી, ત્યારે ભગવાન ગણેશને હાથીના માથા પર મૂકીને બીજું જીવન આપવામાં આવ્યું અને ત્યારથી ભગવાન ગણેશ ગજાનન તરીકે ઓળખાયા. આ દિવસથી ભગવાન ગણપતિને પણ પ્રથમ ઉપાસક બનવાનું ગૌરવ પ્રાપ્ત થયું છે. સાકત ચોથના દિવસે જ ભગવાન ગણેશને 33 કરોડ દેવતાઓના આશીર્વાદ મળ્યા હતા. ત્યારથી આ તિથિ ગણપતિ પૂજાની તિથિ બની ગઈ. કહેવાય છે કે આ દિવસે ગણપતિ કોઈને ખાલી હાથે જવા દેતા નથી.
