શ્રી નારદ એક ખૂબ જ સન્યાસી અને વિદ્વાન ઋષિ હતા. જેમની માતા પાર્વતી પણ જ્ઞાનવાન અને તપસ્યાની પ્રશંસક હતી. પછી એક દિવસ માતા પાર્વતીએ શિવ સાથે નારદ મુનિના જ્ઞાનની પ્રશંસા શરૂ કરી. શિવએ પાર્વતીજીને કહ્યું કે નારદ ખૂબ જ્ઞાની છે. પણ કોઈ પણ વસ્તુનો અહંકાર સારો નથી. એકવાર આ અહંકારને કારણે નારદને વાનર બનવું પડ્યું. માતા પાર્વતીને આ સાંભળીને ખૂબ જ આશ્ચર્ય થયું. તે ભગવાન શિવ પાસેથી આખું કારણ જાણવા માંગે છે. ત્યારે શિવએ કહ્યું. આ દુનિયામાં ભલે કેટલું પણ જ્ઞાની વ્યક્તિ હોય, પણ શ્રી હરિ જે ઇચ્છે છે, તે જ થઇ ને રહે છે. એક સમયે નારદને તેની કમજોરી અને બુદ્ધિનો ઘમંડ (ઘમંડ) હતો. તેથી, નારદને પાઠ ભણાવવા માટે, શ્રી વિષ્ણુએ યુક્તિનો વિચાર કર્યો.
નારદ મુની વાનર કેમ બન્યા ?
હિમાલય પર્વતમાં એક મોટી પવિત્ર ગુફા હતી. તે ગુફા પાસે ગંગાજી વહે છે. તે અંતિમ પવિત્ર ગુફા નારદ મુનિને ખુબ જ સુંદર લગતી હતી. ત્યાં પર્વત, નદી અને જંગલ જોઈને શ્રી હરિ વિષ્ણુની ભક્તિ તેમના હૃદયમાં ખૂબ પ્રબળ બની અને તે ત્યાં બેઠા અને તપસ્યામાં લીન થઈ ગયા. દેવરાજ ઇન્દ્ર નારદ મુનિની આ કઠોરતાને લીધે ડરી ગયા કે દેવર્ષિ નારદ તેમની તપસ્યા દ્વારા તેમના સ્વર્ગને છીનવી ન લે.
ઇન્દ્રએ કામદેવને નારદની તપસ્યામાં ખલેલ પહોંચાડવ મોકલ્યા. ત્યાં પહોંચ્યા પછી કામદેવે પોતાની માયાશક્તિ થી વસંત ઋતુને ઉત્પન્ન કર્યો. ફૂલો ખીલ્યા, કોયલ ગુંજારવકરવા લાગી અને ભમરાએ પણ ગુંજારવ શરુ કર્યો. કામાંગ્નીને ઉત્તેજિત કરનાર અહ્લાદક સુગંધ અને આનંદદાયક પવન વહેવા લાગ્યો. રંભા વિગેરે અપ્સરાઓ નૃત્ય કરવા લાગ્યા.
પણ કામદેવની કોઈની માયાની નારદ મુનિ પર કોઈ અસર ના થઇ. ત્યારે કામદેને ડર લાગવા માંડ્યો કે નારદ મને શ્રાપ ન આપે. તેથી તેમણે શ્રી નારદાની માફી માંગી. નારદ મુનિને ગુસ્સો ન આવ્યો અને કામદેવને માફ કરી દીધા. કામદેવ તેની પોતાની દુનિયામાં પાછા ચાલ્યા ગયા.
નારદ મુનિના મનમાં અહંકાર હતો કે મેં કામદેવ પર વિજય મેળવ્યો છે. ત્યાંથી તે શિવ પાસે ગયા. અને તેને પોતાના કામદેવતાને પરાજિત કરવાની સ્થિતિ જણાવી. ભગવાન શિવ સમજી ગયા કે નારદ ઘમંડી થઈ ગયો છે. શંકરજીએ વિચાર્યું કે જો વિષ્ણુ પોતાનો અહંકાર જાણશે, તો તે નારદ માટે સારું નહીં. તેથી તેણે નારદને કહ્યું કે તમે જે મને કહ્યું છે તે શ્રી હરિને ના કહો.
શિવની આ વસ્તુ નારદ જીને પસંદ નાં આવી. તેમણે વિચાર્યું કે આજે મેં કામદેવને હરાવ્યા છે. અને મારે આ વાત કોઈને ન કહેવી જોઈએ…? નારદજી ક્ષીરસાગર પહોંચ્યા અને શિવાજીની ના હોવા છતાંય આખી કથા ભગવાન વિષ્ણુણે કહી સંભળાવી. વિષ્ણુજી સમજી ગયા કે આજે નારદ ઘમંડથી ઘેરાયેલા છે. તે પોતાના ભક્તનો અહંકાર સહન ના કરી શક્યા. તેથી તેણે મનમાં વિચાર્યું કે હું એવા પગલા લઈશ કે નારદનો ગૌરવ પણ દૂર થઈ જાય અને મારી લીલા પણ આગળ વધે.
જ્યારે નારદા જી શ્રી વિષ્ણુથી દૂર ચાલ્યા ગયા ત્યારે તેમનો ગૌરવ વધારે વધી ગયો. અહીં શ્રી હરિએ પોતાની માયા શક્તિ થી નારદજીના માર્ગે ખૂબ સુંદર શહેર બનાવ્યું. તે શહેરમાં શીલનીધિ નામનો એક ભવ્ય રાજા રહેતો હતો. તે રાજાને વિશ્વ મોહિની નામની એક ખૂબ જ સુંદર પુત્રી હતી, જેના રૂપ પર લક્ષ્મી પણ મોહિત થવી જોઈએ. વિશ્વ મોહિની સ્વયંવર કરવા માંગતી હતી, તેથી ઘણાં રાજાઓ તે શહેરમાં આવ્યા.
જ્યારે નરદાજી તે શહેરના રાજા પાસે પહોંચ્યા, ત્યારે રાજાએ તેમની પૂજા કરી અને તેમને આસન પર બેસાડ્યા. પછી તેને તેની છોકરીની હસ્તરેખા જોવા અને તેની યોગ્યતાઓ જણાવવાનું કહ્યું. તે યુવતીનું રૂપ જોઇને નારદજી પોતાનો વૈરાગ્ય પણ ભૂલી ગયા. અને તેને જોઈ જ રહ્યા. યુવતીની હથેળી કહેતી હતી કે જે વ્યક્તિ તેની સાથે લગ્ન કરે છે તે અમર થઈ જશે, વિશ્વમાં કોઈ તેને જીતી નહિ શકે. અને દુનિયાના બધા જીવો તેની સેવા કરશે. નારદ મુનિએ રાજાને આ વાત જણાવી ન હતી અને પોતાના મનથી રાજાણે કેટલીક સારી વાતો જણાવી.
હવે નારદજી વિચારે ચઢ્યા કે કોઈ તો રસ્તો હોવો જોઈએ કે આ છોકરીમારી સાથે લગ્ન કરવા રાજી થાય. આટલું વિચારીને નારદા જીએ શ્રી હરિને યાદ કર્યા અને ભગવાન વિષ્ણુ પ્રગટ થયા. નારદ જીએ તેમને આખી વાત કહી અને કહેવા લાગ્યા કે હે નાથ, મને તમારું સુંદર રૂપ આપો, જેથી હું આ છોકરી સાથે લગ્ન કરી શકું. ભગવાન હરિએ કહ્યું, હે નારદા! તમારા માટે જે સારું છે તે અમે કરીશું. આ બધી વિષ્ણુની માયા હતી. વિષ્ણુજીએ તેમની માયા થી નારદજીને વાંદરાનું સ્વરૂપ આપ્યું. નારદ જીને આ સમજાયું નહીં. તેઓ સમજે છે કે હું ખૂબ જ સુંદર લાગુ છુ. ત્યાં છુપાયેલા શિવના બે ગણે પણ આ ઘટનાની સાક્ષી આપી.
ત્યાર પછી ઋષિરાજ નારદ તરત જ વિશ્વ મોહિનીના સ્વયંવરમાં પહોંચ્યા અને શિવની સાથે તે બંનેગણ પણ બ્રાહ્મણના રૂપમાં પહોંચ્યા. બંને ગણ નરદ જીની વાત સાંભળી અને કહ્યું કે ભગવાન તેમને એટલું સુંદર રૂપ આપ્યું છે કે રાજકુમારી ફક્ત તેમના પર જ કૃપા વરસાવશે. તેમની વાતથી નારદ જી ખૂબ ખુશ થયા. ભગવાન વિષ્ણુ તે સ્વયંવરમાં એક રાજાના રૂપમાં આવ્યા હતા. વિશ્વ મોહિનીએ કદરૂપા વાનર તરફ નજર નાખી અને રાજા રૂપી વિષ્ણુના ગળામાં માળા પહેરાવી.
નારદ મુનિની બુદ્ધિ આસક્તિને કારણે નાશ પામી હતી. રાજકુમારીને બીજા રાજાને માળા પહેરાવતા જોતાં તે નારાજ થઈ ગયા. તે જ સમયે, શિવજીના ગણ હસ્યા અને નારદ જીને કહ્યું – અરીસામાં ફક્ત તમારું મોં જુઓ. ઋષિએ પાણી તરફ જોયું અને પોતાના મોં તરફ જોયું અને પોતાની કદરૂપુંતા જોઈને ગુસ્સે થયા. ગુસ્સે થઈને તેણે શિવના બંને લોકોને રાક્ષસ બનવાનો શ્રાપ આપ્યો. આ બંનેને શાપ આપ્યા પછી, જ્યારે મુનિએ ફરી એક વખત તેનો ચહેરો પાણીમાં જોયો, ત્યારે તેણે પોતાનું સાચું રૂપ પાછું મેળવ્યું.
નારદ જીએ તેમનું સાચું રૂપ પાછું મેળવ્યું હતું. પરંતુ તે ભગવાન વિષ્ણુ પર ખૂબ ગુસ્સે હતા, કારણ કે વિષ્ણુના કારણે તે ખૂબ જ હાંસીપાત્ર બન્યા હતા. તે જ સમયે, તેમણે વિષ્ણુને મળવાનું વીચાર્ય. રસ્તામાં તે વિષ્ણુ ભગવાન ને મળ્યા. જેની સાથે લક્ષ્મી અને વિશ્વમોહિની હતી.
તેમને જોઈને નારદએ કહ્યું કે તમે બીજાના સુખને જોઈ શકતા નથી. તમે ઈર્ષા અને કપટથી ભરેલા છો. સમુદ્ર મંથન સમયે તમે શિવજી ને ગાંડા બનાવ્યા. તેમને ઝેર પીવડાવ્યું.
લક્ષ્મીજી અને કૌસ્તુભ મણિને પોતે લઈ ગયા. તમે ખૂબ કપટપૂર્ણ અને અર્થપૂર્ણ છો. હંમેશા કપટપૂર્ણ વર્તન કરો. તમે અમારી સાથે જે કર્યું છે તેના ફળ તમને ચોક્કસ મળશે. તમે મનુષ્યનું રૂપ ધારણ કરીને વિશ્વમોહિની પામ્યા છો. તેથી હું તમને શ્રાપ આપું છું કે તમારે માનવ જન્મ લેવો પડશે. તમે અમને સ્ત્રીથી દૂર રાખ્યા છે, તેથી તમારે પણ સ્ત્રીથી અંતર સહન કરવું પડશે અને તમે મને વાનરનું રૂપ આપ્યું છે, તેથી તમારે વાંદરાઓની મદદ લેવી પડશે.
શ્રી વિષ્ણુએ નારદના શ્રાપને સંપૂર્ણ સ્વીકાર કર્યો અને તેમનો ભ્રમ દૂર કર્યો. શ્રાપને યાદ કર્યા પછી નારદ જીને ખૂબ જ દુખ થયું, પણ આપેલ શ્રાપ પાછો લઇ શકતો નથી. તેથી જ શ્રી વિષ્ણુએ શ્રી રામના રૂપમાં માનવી તરીકે અવતાર ધારણ કરવો પડ્યો.
જ્યારે શિવના તે બંને ગણોએ જોયું કે નારદ હવે માયાથી મુક્ત થયા છે, ત્યારે તે નારદ પાસે આવ્યો અને તેના પગ પર પડ્યો અને કહ્યું, હે મુનિરાજ! અમે બંને શિવના ગણ છીએ. અમે એક મોટું અપરાધ કર્યું છે જેના કારણે અમને તમારા તરફથી શાપ મળ્યો છે. હવે કૃપા કરીને અમને તમારા શ્રાપથી મુક્ત કરો.
નારદ જી, મારો શાપ જુઠ્ઠો હોઈ શકે નહીં, તેથી તમે બંને, રાવણ અને કુંભ કર્ણ, એક મહાન અને શક્તિશાળી રાક્ષસ અને તમારા શસ્ત્રની મદદથી સમગ્ર વિશ્વને જીતી શકશો. તે જ સમયે ભગવાન વિષ્ણુ રામના રૂપમાં માનવ શરીર ધારણ કરશે. યુદ્ધમાં, તમને બંનેને તેમના હાથે મુક્તિ મળશે.
