કર્ણાટક વિધાનસભા ચૂંટણીમાં જ્યાં ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) માટે ઘણું દાવ પર છે, ત્યારે કોંગ્રેસ માટે પણ ઘણું દાવ પર છે. જ્યારે દક્ષિણના આ રાજ્યમાં જીત કોંગ્રેસને આગામી વિધાનસભાની ચૂંટણી માટે ‘સંજીવની’ આપશે અને કેન્દ્રીય સ્તરે તેની સ્થિતિ મજબૂત કરશે, જ્યારે ભાજપ માટે અહીંની જીત દક્ષિણમાં તેના પદચિહ્નને વિસ્તારવાની અને જીતવાની તેની આશાઓને પાંખો આપશે. 2024 પહેલાં ફરી મજબૂત સ્થિતિમાં મૂકશે.
જો કે, કર્ણાટકમાં નવી સરકાર પસંદ કરવા માટે લોકો બુધવારે (10 મે) મતદાન કરશે. લગભગ એક મહિના સુધી ચાલેલા ચૂંટણી પ્રચારના શરૂઆતના દિવસોમાં વિચારધારાની સાથે શાસનને લગતા મુદ્દાઓનું પ્રભુત્વ હતું, પરંતુ છેલ્લા તબક્કામાં ભગવાન હનુમાનની ‘એન્ટ્રી’એ હરીફાઈને રસપ્રદ બનાવી હતી.
ડબલ એન્જિન’ સરકારથી ‘પાંચ ગેરંટી’
સુધી કોંગ્રેસે બીએસ યેદિયુરપ્પા અને ત્યારબાદ બસવરાજ બોમ્માઈની આગેવાની હેઠળની ભાજપ સરકાર હેઠળ કથિત ભ્રષ્ટાચારને લઈને ’40 ટકા કમિશનની સરકાર’નો મુદ્દો ઉઠાવીને ચૂંટણીમાં ફાયદો મેળવવાનો પ્રયાસ કર્યો, ત્યારે ભાજપે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના ‘કરિશ્મા’નો લાભ લેવાનો પ્રયાસ કર્યો. અને ‘ડબલ એન્જિન’ સરકારના ફાયદા ગણીને, તેમણે જનતાને મદદ કરવા માટે તેમના શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કર્યા. વિરોધ પક્ષ કોંગ્રેસ પક્ષે ‘પાંચ ગેરંટી’ સહિત અનેક કલ્યાણકારી પગલાં અને છૂટછાટોની જાહેરાત કરી હતી અને કુલ આરક્ષણ વર્તમાન 50 ટકાથી વધારીને 75 ટકા કરવાનું વચન આપ્યું હતું.
જો કે, તેના મેનિફેસ્ટોએ બજરંગ દળ અને પહેલાથી જ પ્રતિબંધિત કટ્ટરપંથી ઇસ્લામિક સંસ્થા પીએફઆઈ જેવા સંગઠનો પર કાર્યવાહી કરવાનું વચન આપ્યું છે, જેમાં તેમના પર પ્રતિબંધનો સમાવેશ થાય છે અને મુસ્લિમો માટે ચાર ટકા ક્વોટા પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવે છે, ભાજપને આનો લાભ ઉઠાવવાની તક આપી હતી. આ આશામાં ભાજપે તેના હિંદુત્વના હેતુને આગળ વધારવામાં કોઈ કસર છોડી નથી.
એકબીજા પર અનેક આરોપો
2 મેના રોજ કોંગ્રેસનો ઢંઢેરો જાહેર થયા બાદ ભાજપે બંને મુદ્દાઓને ચૂંટણીના કેન્દ્રમાં લાવ્યા હતા. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ખુદ વિપક્ષી પાર્ટી પર ભગવાન હનુમાન અને તેમના મહિમાના નારા લગાવનારાઓને ‘બંધ’ કરવાનો પ્રયાસ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો. જ્યારે મોદીની રેલીઓમાં ‘બજરંગ બલી કી જય’ના નારા લાગવા લાગ્યા ત્યારે ભાજપના નેતાઓએ કોંગ્રેસ પર નિશાન સાધ્યું અને તેના પર ‘તુષ્ટિકરણની રાજનીતિ’નો આરોપ લગાવ્યો.
બીજેપીના વરિષ્ઠ નેતા બીએલ સંતોષે પ્રચાર દરમિયાન કહ્યું કે કોંગ્રેસ જ આ મુદ્દાને સામે લાવી છે. તેમણે કહ્યું કે આવી સ્થિતિમાં બીજેપી ચોક્કસપણે તેને ઉઠાવશે. જો કે, કોંગ્રેસના નેતાઓ માને છે કે ભાજપના આ સ્ટેન્ડની રાજ્યમાં બહુ અસર નહીં થાય, કારણ કે હિંદુત્વનો મુદ્દો દરિયાકાંઠાના વિસ્તારની બહાર બહુ અસરકારક રહ્યો નથી.
બજરંગદળ સામે કાર્યવાહીનું વચન
કોંગ્રેસની અંદરનો મત એવો છે કે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આરએસએસ)ની યુવા પાંખ, બજરંગ દળ સામે પગલાં લેવાનું તેનું વચન વિશ્વ હિન્દુ પરિષદને જનતા દળ (સેક્યુલર) ની તરફેણ કરતા મુસ્લિમોના વર્ગો પર જીત મેળવવામાં મદદ કરશે. ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન એચડી દેવગૌડાના નેતૃત્વ હેઠળ જૂના મૈસૂર પ્રદેશમાં JD(S) ની મજબૂત હાજરી છે. પ્રદેશમાં જેડી(એસ)ની મજબૂત હાજરી ઘણીવાર રાજ્યની ચૂંટણીઓમાં ત્રિશંકુ જનાદેશનું મુખ્ય કારણ છે.
નિષ્ણાતો માને છે કે કોઈપણ સંભવિત વિપક્ષી ગઠબંધનમાં કોંગ્રેસના દેખાવની તેના કદ પર મોટી અસર પડશે કારણ કે પશ્ચિમ બંગાળના મુખ્ય પ્રધાન મમતા બેનર્જી અને તેમના દિલ્હીના સમકક્ષ અરવિંદ કેજરીવાલ જેવા કેટલાક પ્રાદેશિક ક્ષત્રો વારંવાર ભાજપને ટક્કર આપવા માટે તેની તાકાત વિશે વાત કરે છે. શંકા વ્યક્ત કરે છે.
1985 પછી કોઈ શાસક પક્ષ ફરી સત્તામાં આવ્યો નથી
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અન્ય રાજ્યોની ચૂંટણીઓથી વિપરીત કર્ણાટકની ચૂંટણી પ્રચારમાં કોંગ્રેસે સંપૂર્ણ સફળતા મેળવી છે. રાહુલ ગાંધી અને પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રાએ કર્ણાટકમાં વ્યાપક પ્રચાર કર્યો અને સોનિયા ગાંધીએ પણ જાહેર સભાને સંબોધી. કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગે, કર્ણાટકના તેમના બે વરિષ્ઠ સાથીદારો, ભૂતપૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન સિદ્ધારમૈયા અને રાજ્યના વડા ડીકે શિવકુમાર સાથે, રાજ્યમાં આક્રમક રીતે પ્રચાર કર્યો.
કોંગ્રેસની જીતની સ્થિતિમાં, એ વાતની પુષ્ટિ કરી શકાય છે કે ભાજપ દ્વારા વારંવારની હાર બાદ ‘મંડલ’ રાજકારણમાં પાછા ફરવાની વ્યૂહરચના અસરકારક સાબિત થઈ છે. આ સિવાય રાહુલ ગાંધીનું કદ વધશે અને પાર્ટી પાસે કર્ણાટક જેવું સંસાધન સમૃદ્ધ રાજ્ય હશે.
નિષ્ણાતો માને છે કે ભાજપની જીત ખાસ કરીને મોદીના અદમ્ય ચહેરાની આભાને વધારશે, જે આ અભિયાનના કેન્દ્રમાં પણ છે. કર્ણાટકને જાળવી રાખવું એ પણ ભાજપ માટે પડકારજનક પ્રશ્ન તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે કારણ કે 1985 પછી કોઈ શાસક પક્ષ સત્તામાં પરત ફરી શક્યો નથી.
2019માં બીજેપીને ઘણા રાજ્યોમાં નુકસાન થયું છે
ભાજપે આ ચૂંટણીમાં યુવાનો પર વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો છે અને મોટી સંખ્યામાં આવા ઉમેદવારોને ટિકિટ આપી છે. આ પ્રયાસમાં ભાજપે તેના ઘણા વરિષ્ઠ નેતાઓની પણ અવગણના કરી. પૂર્વ મુખ્યમંત્રી જગદીશ શેટ્ટર જેવા કેટલાક નેતાઓ પણ બળવો કરીને કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા. જો કે, મતદારોની પસંદગી નક્કી કરશે કે આ જુગાર પક્ષ માટે કામ કરે છે કે નિષ્ફળ ગયો છે.
દક્ષિણના રાજ્યમાં હાર ભાજપ માટે પણ આંચકો બની શકે છે કારણ કે તે દરેક ચૂંટણી પૂરા જોશથી લડી રહી છે. જો કે, એ નોંધવું યોગ્ય છે કે 2018ની રાજ્ય વિધાનસભા ચૂંટણીમાં પણ ભાજપને બહુમતી મળી ન હતી અને કોંગ્રેસ અને JD(S) એ સાથે મળીને સરકાર બનાવી હતી.
2019ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા જ ભાજપને મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢ સહિત કર્ણાટકમાં હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. બાદમાં વિપક્ષી ધારાસભ્યોના પક્ષપલટા બાદ તે કર્ણાટક અને મધ્યપ્રદેશમાં સત્તામાં પરત ફર્યું હતું.
