શ્રી રામના પરમ ભક્ત હનુમાનજીને વીર, મહાવીર કહેવામાં આવે છે. જેણે પોતાના ભગવાન રામની રક્ષા માટે અનેક યુદ્ધો લડ્યા અને જીત્યા. શાસ્ત્રોમાં તેમને સંકટમોચન કહેવામાં આવે છે કારણ કે તેઓ તેમના ભક્તોને દરેક સંકટમાંથી ઉગારે છે. મહાકાવ્ય રામાયણમાં મહર્ષિ વાલ્મીકિએ રામચંદ્ર અને હનુમાનજીના કાર્યોનું ખૂબ જ સુંદર રીતે વર્ણન કર્યું છે. રામાયણ પરથી જાણવા મળે છે કે હનુમાન, તેમની નિઃસ્વાર્થ ભક્તિથી, રામના મન મંદિરમાં સ્થાયી થયા છે. બજરંગબલીએ રામજી માટે દરેક અશક્ય કાર્યને શક્ય સાબિત કર્યું.
હનુમાનજી અને મચ્છીન્દ્રનાથની વાર્તા
તેણે પોતાના સામર્થ્યથી મોટા રાક્ષસોનો નાશ કર્યો. એટલું જ નહીં, તેમણે શનિદેવ, બલિ, અર્જુન, ભીમ જેવા મહાન વીરોને પોતાના સામર્થ્યથી યુદ્ધમાં હરાવીને તેમના ગૌરવને તોડી નાખ્યું. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે સંકટમોચન હનુમાન પોતાના જીવનમાં અભિમાનથી એક યુદ્ધ લડ્યા હતા જેમાં તેમને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આટલું જ નહીં, આ યુદ્ધમાં હનુમાનજીને હરાવનાર અન્ય કોઈ નહીં પણ રામ ભક્ત હતા. તો ચાલો જાણીએ કોણ હતા આ રામ ભક્ત…
વાસ્તવમાં મચ્છીન્દ્રનાથ નામના એક મહાન તપસ્વી હતા, એક વખત જ્યારે તેઓ રામેશ્વરમ આવ્યા ત્યારે રામજી દ્વારા બનાવેલ સેતુ જોઈને ભાવુક થઈ ગયા અને ભગવાન રામની ભક્તિમાં લીન થઈને સમુદ્રમાં સ્નાન કરવા લાગ્યા.
ત્યારે વાનરના વેશમાં હાજર હનુમાનજીની નજર તેમના પર પડી અને તેઓ મચ્છીન્દ્રનાથજીની શક્તિની પરીક્ષા કરવા માંગતા હતા. એટલા માટે હનુમાનજીએ તેમની લીલા શરૂ કરી, જેના કારણે ભારે વરસાદ થવા લાગ્યો, આવી સ્થિતિમાં, વાંદરાના રૂપમાં હનુમાનજી એ વરસાદથી બચવા માટે પર્વત પર હુમલો કરીને ગુફા બનાવવાનો પ્રયાસ કરવા લાગ્યા. વાસ્તવમાં તેનો હેતુ મચ્છીન્દ્રનાથનું ધ્યાન ભંગ કરીને તેમની તરફ દ્રષ્ટિ કરાવવાનો હતો અને ત્યાં જ એવું બન્યું કે મચ્છીન્દ્રનાથે તરત જ સામેથી પથ્થર તોડવાનો પ્રયાસ કર્યો, અને વાંદરાને કહ્યું, ‘હે વાનર, તું આવી મૂર્ખામી કેમ કરે છે, જ્યારે આગ લાગે ત્યારે કૂવો ખોદવા ના નિક્ળાય. તમારે તમારા ઘરની વ્યવસ્થા પહેલા જ કરી લેવી જોઈએ.’
આ સાંભળીને હનુમાનજીએ વાંદરાના રૂપમાં મચ્છિન્દ્રનાથને પૂછ્યું, તમે કોણ છો?
જેના પર મચ્છીન્દ્રનાથે પોતાનો પરિચય આપ્યો ‘હું એક સિદ્ધ યોગી છું અને મને મંત્ર શક્તિ મળી છે’.
જેના પર હનુમાનજીએ મચ્છીન્દ્રનાથની શક્તિની પરીક્ષા કરવાના હેતુથી કહ્યું, જો કે ભગવાન શ્રી રામ અને મહાબલી હનુમાન કરતાં આ દુનિયામાં કોઈ શ્રેષ્ઠ યોદ્ધા નથી, પરંતુ થોડા સમય સુધી તેમની સેવા કરવાને કારણે, તેમણે પ્રસન્ન થઈને તેમની શક્તિનો એક ટકા ભાગ મને આપ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં જો તમારી પાસે એટલી શક્તિ હોય અને તમે સંપૂર્ણ યોગી હો તો મને યુદ્ધમાં હરાવીને બતાવો, તો જ હું તમારી મક્કમતાને સાર્થક ગણીશ, નહીં તો તમારી જાતને સિધ્ધ યોગી બોલાવવાનું બંધ કરો.
આ સાંભળીને મચ્છીન્દ્રનાથે તે વાનરનો પડકાર સ્વીકારી લીધો અને યુદ્ધ શરૂ થઈ ગયું. જેમાં હનુમાનજી નામના વાંદરાએ મચ્છીન્દ્રનાથ પર એક પછી એક 7 મોટા પહાડો ફેંક્યા, પરંતુ આ પર્વતોને પોતાની તરફ આવતા જોઈને મચ્છીન્દ્રનાથે પોતાની મંત્ર શક્તિનો ઉપયોગ કર્યો અને તે સાતેય પર્વતોને હવામાં સ્થિર કરી દીધા અને તેમને તેમના મૂળ સ્થાને પાછા મોકલી દીધા. આ જોઈને મહાબલિને ગુસ્સો આવ્યો અને તેણે મચ્છીન્દ્રનાથ પર ફેંકવા માટે ત્યાં હાજર સૌથી મોટા પર્વતને પોતાના હાથમાં ઉપાડ્યો. આ જોઈને મચ્છીન્દ્રનાથે સમુદ્રના પાણીના કેટલાક ટીપા પોતાના હાથમાં લીધા અને તેને વાતદર્શનના મંત્રથી સાબિત કરી અને તે પાણીના ટીપા હનુમાનજી પર ફેંકી દીધા.
આ પાણીના ટીપાંના સ્પર્શથી હનુમાનજીનું શરીર સ્થિર થઈ ગયું અને હલનચલન કરવામાં અસમર્થ થઈ ગયું, તે મંત્રની શક્તિની સાથે જ હનુમાનજીની શક્તિ થોડી ક્ષણો માટે છીનવાઈ ગઈ અને આવી સ્થિતિમાં તે પર્વતનું વજન સહન કરી શક્યા નહીં. અને તેમણે તકલીફ થવા લાગી. ત્યારબાદ હનુમાનજીની વેદના જોઈને તેમના પિતા વાયુદેવ ત્યાં પ્રગટ થયા અને મચ્છીન્દ્રનાથને હનુમાનજીને માફ કરવા પ્રાર્થના કરી. વાયુદેવની પ્રાર્થના સાંભળીને મચ્છીન્દ્રનાથે હનુમાનજીને મુક્ત કર્યા અને હનુમાનજી તેમના મૂળ સ્વરૂપમાં આવ્યા. આ પછી તેણે મચ્છીન્દ્રનાથને કહ્યું – હે મચ્છીન્દ્રનાથ, તમે તમારામાં નારાયણનો અવતાર છો, હું આ સારી રીતે જાણતો હતો, છતાં મેં તમારી શક્તિની પરીક્ષા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, તેથી મારી ભૂલ માફ કરો. આ સાંભળીને અને પરિસ્થિતિને સમજીને મચ્છીન્દ્રનાથે હનુમાનજીને માફ કરી દીધા.
