લોકસભા ચૂંટણી 2024ના પરિણામો ચોંકાવનારા હતા. ભાજપ સતત ત્રીજી વખત પૂર્ણ બહુમતી મેળવી શકી ન હતી અને વિપક્ષની તાકાત વધી હતી. હવે 9 જૂને નરેન્દ્ર મોદી પહેલીવાર ગઠબંધન સરકાર બનાવશે. તેમને સાથી પક્ષોના 52 સાંસદોનું સમર્થન મળશે. આ બદલાયેલા રાજકીય માહોલમાં અનેક સવાલો ઉઠી રહ્યા છે. શું નરેન્દ્ર મોદી ભાજપ સહિત 15 પક્ષોની સરકાર પાંચ વર્ષ સુધી ચલાવી શકશે? હવે NDAના સાથી પક્ષોના ખાતામાં ઘણા મહત્વપૂર્ણ મંત્રાલયો જશે, શું આનાથી આર્થિક સુધારાની ગતિ ધીમી નહીં પડે? PM મોદીએ ચૂંટણીમાં નવી સરકારના ગઠન પર મોટા નિર્ણયના સંકેત આપ્યા હતા, શું હવે તેઓ સાથી પક્ષો સાથે તેનો અમલ કરી શકશે? આ સવાલોના જવાબ 1991ની લોકસભા ચૂંટણીના પરિણામોમાં છુપાયેલા છે. 1991 માં, કોંગ્રેસના નેતા પીવી નરસિમ્હા રાવે કોઈપણ પક્ષના સમર્થન વિના કેન્દ્રમાં લઘુમતી સરકારની રચના કરી, જે પાંચ વર્ષ સુધી ચાલી. આ સમયગાળા દરમિયાન નરસિમ્હા રાવે મોટા નિર્ણયો લીધા હતા. તેમણે આર્થિક સુધારાનો પાયો નાખ્યો અને અર્થતંત્રમાં ઉદારીકરણનો સમયગાળો શરૂ થયો.
કોંગ્રેસ પાસે બહુમતી કરતાં 25 બેઠકો ઓછી હતી, રાવ સરકાર પાંચ વર્ષ સુધી ચાલી.
1991માં શું થયું? સામાન્ય ચૂંટણીમાં પંજાબ અને જમ્મુ-કાશ્મીરની 19 બેઠકો માટે ત્રણ તબક્કામાં મતદાન થયું હતું. પ્રથમ તબક્કામાં 20 મેના રોજ 211 બેઠકો પર મતદાન થયું હતું. તે દિવસે, તામિલનાડુના પેરામ્બદુરમાં એલટીટીઈના આત્મઘાતી હુમલામાં રાજીવ ગાંધીની હત્યા કરવામાં આવી હતી. સમગ્ર દેશમાં સહાનુભૂતિનું મોજું ઊભું થયું. 12 અને 15 જૂને થયેલા મતદાન દરમિયાન કોંગ્રેસની તરફેણમાં પવન ફૂંકાયો હતો. જ્યારે પરિણામો આવ્યા ત્યારે દક્ષિણ ભારત સહિત ઘણા રાજ્યોમાં કોંગ્રેસને 236 બેઠકો મળી હતી. ભારતીય જનતા પાર્ટી 120 બેઠકો જીતીને મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી બની. જનતા દળને 59, સીપીએમને 35, સીપીએમને 14, ટીડીપીને 13 અને AIADMKને 11 બેઠકો મળી છે. કોઈપણ પક્ષને બહુમતી ન મળી, પછી નરસિમ્હા રાવને કોંગ્રેસની સરકાર બનાવવાની તક મળી.
પંજાબ અને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં ફેબ્રુઆરીમાં ચૂંટણી યોજાઈ હતી અને કોંગ્રેસે 11 બેઠકોનો વધારો કર્યો હતો. આ પછી પણ કોંગ્રેસનો આંકડો માત્ર 247 પર પહોંચ્યો છે. આ પરિણામ પછી પણ નરસિમ્હા રાવે પાંચ વર્ષ સુધી સફળતાપૂર્વક સરકાર ચલાવી. 9મા વડા પ્રધાન નરસિમ્હા રાવ, લઘુમતી સરકારનું નેતૃત્વ કરવા છતાં, પ્રધાનમંડળમાં મુખ્ય હોદ્દા પર પોતાની પસંદગીના નેતાઓને સ્થાન આપનારા પ્રથમ હતા. પ્રણવ મુખર્જી જેવા નેતાઓને બાયપાસ કરીને તેમણે મનમોહન સિંઘને નાણા મંત્રાલયના વડા બનાવ્યા, જેમને અગાઉ કોઈ રાજકીય અનુભવ ન હતો. આ પછી તેમણે આર્થિક સુધારા અને ઉદારીકરણનો સૌથી મોટો નિર્ણય લીધો.
આંકડાઓનો પ્રભાવ નહીં, નરસિમ્હા રાવ મોટા નિર્ણયો લેવામાં અચકાતા ન હતા
જાન્યુઆરી 1991માં, ભારતનું વિદેશી મુદ્રા ભંડાર ખાલી થવાની નજીક હતું. બે અઠવાડિયાની આયાત માટે તિજોરીમાં વિદેશી હૂંડિયામણ બાકી હતું. આવી સ્થિતિમાં તમામ ટીકાઓને અવગણીને તેમણે એક મહિનામાં બે વખત રૂપિયાનું અવમૂલ્યન કરવાનો ઐતિહાસિક નિર્ણય લીધો હતો. જુલાઈ 1991 પહેલા આવું ક્યારેય બન્યું ન હતું. 1966માં જ્યારે ઈન્દિરા ગાંધી સરકારે અવમૂલ્યન કર્યું ત્યારે દેશમાં મોંઘવારી અને બેરોજગારી વધી. તેમ છતાં નરસિમ્હા રાવ પોતાના નિર્ણય પર અડગ રહ્યા અને આર્થિક ઉદારીકરણનો પ્રથમ તબક્કો પૂર્ણ કર્યો. આ ઉપરાંત અનેક રાજકીય અને વહીવટી નિર્ણયો પણ લેવામાં આવ્યા હતા.
તેમણે ફરીથી દેશમાં પરમાણુ કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો, જેના કારણે અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકારે પોખરણ-2માં પરમાણુ બોમ્બનું સફળ પરીક્ષણ કર્યું. ડિસેમ્બર 1992 માં, જ્યારે કાર સેવકોએ અયોધ્યામાં બાબરી મસ્જિદ તોડી પાડી, તેમણે તરત જ ભાજપ શાસિત ચાર રાજ્યોમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદી દીધું. રાવની લઘુમતી સરકારે ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને હિમાચલ પ્રદેશની ભાજપ સરકારોને બરતરફ કરી દીધી. કોંગ્રેસ માટે આ સૌથી મોટો વ્યૂહાત્મક રાજકીય નિર્ણય હતો. જો કે, 1993માં રાવ પર તેમની સત્તા સ્થિર કરવા માટે સાંસદોને લાંચ આપવાનો આરોપ લાગ્યો હતો.
કેબિનેટમાં અનુભવી નેતાઓને પ્રાધાન્ય અપાયું, સંગઠન પણ નિયંત્રણમાં રાખ્યું
પૂર્ણ બહુમતીનો અભાવ અને સાથી પક્ષોની માંગણીઓ વચ્ચે પણ નરેન્દ્ર મોદી મોટા નિર્ણયો લઈ શકે છે. આ માટે તેમને વધુ સારા સંસદીય બાબતોના પ્રધાનની જરૂર પડશે, કારણ કે લઘુમતી સરકાર ચલાવનારા નરસિમ્હા રાવને ગુલામ નબી આઝાદના રૂપમાં મળ્યા હતા. આ સિવાય તેમની કેબિનેટમાં પ્રણવ મુખર્જી, અર્જુન સિંહ, માખન લાલ ફોતેદાર, જગન્નાથ મિશ્રા, શરદ પવાર, વિદ્યા ચરણ શુક્લા, બલરામ જાખડ અને બી. શંકરાનંદ જેવા અનુભવી નેતાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો, જેમણે સંસદ અને મંત્રાલયમાં પોતાના રાજકીય અનુભવથી કોંગ્રેસ માટે મુશ્કેલીઓ ઓછી કરી. નરેન્દ્ર મોદી પણ તેમના અનુભવી સેનાપતિઓ દ્વારા સરકારને સ્થિર રાખી શકે છે.
આ પણ વાંચો: સાઉથની ફિલ્મોમાં નસીબ અજમાવી ચુક્યો છે અનિલ કપૂર
આ પણ વાંચો:તેલુગુ સુપરસ્ટારે અભિનેત્રીને ધક્કો માર્યો, હંસલ મહેતાએ કહ્યું, ‘કોણ છે આ ખરાબ માણસ?’
આ પણ વાંચો:ફિલ્મો કરતાં ગીતો પર પૈસા વરસાવતા ફિલ્મમેકરો, જાણો ટ્રેન્ડની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ…
