અનિયમિત વરસાદ, ગમેત્યારે બદલાતું હવામાન, રોગચાળો, ભૂકંપ જેવી કુદરતી આફ્તો એક પછી એક આવતી કુદરતી આફતો વચ્ચે પણ આજનો માનવી પોતાનું જીવનયાપન માટે લગાતાર સંઘર્ષ કરી રહ્યો છે. દરેક નાની અને મોટી જરૂરિયાત માટે પર્યાવરણ અને પ્રકૃતિ પર નિર્ભરતા હોવા છતાં, વિશ્વભરના દેશો પર્યાવરણીય સંરક્ષણના મુદ્દાને સૌથી વધુ અવગણી રહ્યા છે. જે રીતે કોરોના રોગચાળોએ વિકાસના તમામ તબક્કાને પોતાના બાન માં લીધા છે તમામ દેશોની ઈકોસિસ્ટમને નાના મોટા પાયે અસર કરી છે. ઝડપથી ચાલતી દુનિયાને કોરોનાએ બ્રેક મારી છે. અને થંભાવી દીધી છે. રોકી, તે ખરેખર એક ચેતવણી છે કે લોકોએ શાંત થવું જોઈએ.
જોકે, યુનાઇટેડ નેશન્સ એન્વાયર્નમેન્ટ પ્રોગ્રામ (યુએનઇપી), વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમ અને લેન્ડ ડિગ્રેડેશનના ઇકોનોમિક્સના ‘સ્ટેટ ઓફ ફાઇનાન્સ ફોર નેચર’ ના અહેવાલો કૈક અલગ જાખી રહ્યા છે. યુએનઇપીના એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર ઇંગર એન્ડરસેને કહ્યું કે રોગચાળો આપણને ‘બિલ્ડ બેક ઈઝ-યુઝઅલ’ થી ‘વધુ સારી રીતે બિલ્ડ બેક’ થવાની તક આપી, પરંતુ ઘણા દેશો એવા છે જેને હજુ સુધી આમાંથી કો પાઠ શીખ્યા નથી. પાઠ ન શીખવાની આ આદત આખી માનવજાત માટે જોખમી છે. અહેવાલમાં વનીકરણ, પ્રદૂષણ નિયંત્રણ અને પર્યાવરણીય સંરક્ષણ માટેના વિવિધ પગલાં પર ખર્ચ વધારવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. વીમા કંપની સ્વિસ આરઈએ ગયા વર્ષે પોતાના અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે પ્રાકૃતિક સંસાધનોને જે રીતે નુકશાન થઇ રહ્યું છે તેના કારણે દેશના પાંચમાંથી એક ઇકોસિસ્ટમ સંપૂર્ણ વિનાશની આરે છે. ઓસ્ટ્રેલિયા, ઇઝરાઇલ અને દક્ષિણ આફ્રિકાને સૌથી વધુ જોખમ છે.
દુનિયા સુધરવા તૈયાર નથી
યુએનઇપી અને ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટીના એક અહેવાલ મુજબ, વિશ્વની 50 સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓએ રોગચાળા દરમિયાન 14.6 ટ્રિલિયન ડોલરનું રાહત પેકેજ પ્રદાન કર્યું હતું. આ વિશાળ પેકેજમાંથી માત્ર 368$ અબજ આવી પ્રવૃતીઓપાચલ ખર્ચ કરવામાં આવ્યા હતા. , જે પર્યાવરણીય સંરક્ષણ માટે મદદરૂપ છે. પર્યાવરણીય સંરક્ષણ તરફના ખર્ચમાં પણ નોંધપાત્ર પાસું છે કે ખાનગી ક્ષેત્રનું યોગદાન ખૂબ ઓછું છે. તેને ચોક્કસપણે વધારવાની જરૂર છે.
આપણી આજીવિકા પ્રકૃતિ પર આધારીત છે
અહેવાલમાં એવું પણ જણાવ્યું છે કે વિશ્વની અર્થવ્યવસ્થા મોટાભાગે પર્યાવરણ પર આધારિત છે, પરંતુ લોકો સમજવા તૈયાર નથી. આ અજ્ઞાનતા આખી દુનિયા માં ફેલાયેલી છે. વૈશ્વિક જીડીપીના અડધાથી વધુ પ્રકૃતિ પર વત્તાઓછા અંશે નિર્ભર છે. આમાં, કૃષિ, ખોરાક અને પીણાં અને બાંધકામ એવા ક્ષેત્ર છે જે મોટાભાગે પ્રકૃતિ પર આધારિત છે અને વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં આઠ ટ્રિલિયન ડોલરનો ઉમેરો કરે છે.
ખરાબ ટેવ, તેને બદલો
વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમના ટેરેસા હાર્ટમેને કહ્યું, ‘આપણે ખોરાક, વસ્ત્રો, ફાઇબર અને લાકડા વગેરે માટે કુદરતી સંસાધનોનો ઉપયોગ કરવાની રીતને બદલવાની જરૂર છે. જ્યારે હવામાન પરિવર્તન વિશે વાત કરવામાં આવે ત્યારે, દરેકનું ધ્યાન તાપમાન તરફ હોય છે, પરંતુ કોઈ પણ જમીનના ઉપયોગમાં પરિવર્તન તરફ ધ્યાન આપી રહ્યું નથી. આપણે આ રીતે હમેશા ધરતીમાતાનું શોષણ ના કરી શકીએ.
ભારત પણ ભયથી મુક્ત નથી
હવામાન પરિવર્તનના ખતરાથી ભારત પણ અસ્પૃશ્ય નથી. આ વર્ષની શરૂઆતમાં બહાર પાડવામાં આવેલા ‘ગ્લોબલ ક્લાયમેટ રિસ્ક ઇન્ડેક્સ’ અનુસાર, 2019 માં હવામાન પલટાને લીધે ભારત સાતમા નંબરે સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત દેશ હતો. મોઝામ્બિક, ઝિમ્બાબ્વે, બહામાસ, જાપાન, માલાવી અને અફઘાનિસ્તાન સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત થયા હતા.
આ અસરને કારણે ભારતમાં ચોમાસામાં એક મહિના કરતા વધારે સમય લાંબુ ખેચ્યું હતું. અને ઘણી જગ્યાએ પૂરની પરિસ્થિતિ પણ સર્જાઇ હતી. 14 રાજ્યોમાં, 1,800 લોકોએ પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો અને 1.8 મિલિયન લોકો વિસ્થાપિત થયા.
દેશમાં આઠ ચક્રવાત આવ્યાહતા. જેમાંથી છ ‘ખૂબ જ ગંભીર’ કેટેગરીમાં હતા. સરકાર પણ ચોક્કસ પાને આ ખતરાને જોઈ રહી છે અને પર્યાવરણ સંરક્ષણની દિશામાં પણ પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે.
સરકાર સિવાય લોકોએ પણ ખાનગી કક્ષાએ જવાબદારી લેવાની જરૂર છે. પ્લાસ્ટિક, જળ સંચય અથવા વનસ્પતિ સંરક્ષણનો ઉપયોગ ન કરવાની વાત હોય, આ તમામ પગલા પર્યાવરણના હિતમાં છે અને વ્યક્તિગત સ્તરે લોકોના પ્રયત્નો આ અભિયાનોને સફળ બનાવી શકે છે.
