આ વખતે ધનતેરસનો તહેવાર (ધનતેરસ 2022) શનિવારે 22 ઓક્ટોબરે ઉજવવામાં આવશે. આ દિવસે ભગવાન ધન્વંતરીની વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, ભગવાન ધનવંતરી સમુદ્ર મંથન દરમિયાન અમૃતના કલશ સાથે પ્રગટ થયા હતા. તેની પહેલા 12 રત્નો બહાર આવ્યા હતા. બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે દેવતાઓ અને દાનવોએ મળીને સમુદ્ર મંથન શા માટે કર્યું અને તેમાંથી કયા રત્નો નીકળ્યા. આજે અમે તમને સમુદ્ર મંથન અને તેમાંથી નીકળતા રત્નો વિશે જણાવી રહ્યા છીએ-
આ છે સમુદ્ર મંથનની વાર્તા (સમુદ્ર મંથન કથા)
ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, એકવાર મહર્ષિ દુર્વાસાએ ઈન્દ્રને તેમની સુગંધિત માળા ભેટમાં આપી હતી. ઈન્દ્રએ તે માળા પોતાના હાથીને આપી. હાથીએ માળા તોડીને ફેંકી દીધી. પોતાની ભેટનું આ રીતે અપમાન થતું જોઈને મહર્ષિ દુર્વાસાએ સ્વર્ગને શ્રીહીન થવાનો શ્રાપ આપ્યો, જેના કારણે સ્વર્ગનો વૈભવ અને ઐશ્વર્ય સમાપ્ત થઈ ગયું. પછી બધા દેવતાઓ ભગવાન વિષ્ણુ પાસે ગયા અને તેમને આખી વાત કહી. ભગવાન વિષ્ણુએ તેમને અસુરો સાથે મળીને સમુદ્ર મંથન કરવાનો માર્ગ સૂચવ્યો અને કહ્યું કે સમુદ્ર મંથનમાંથી પણ અમૃત નીકળશે, જેને પીવાથી તમે અમર બની જશો. જ્યારે દેવતાઓએ આ વાત અસુરોના રાજા બલિને જણાવી તો તેઓ પણ સમુદ્ર મંથન કરવા તૈયાર થયા. વાસુકીને સર્પનો નેતા બનાવવામાં આવ્યો અને મંદરાચલ પર્વતની મદદથી સમુદ્ર મંથન કરવામાં આવ્યું. આ રીતે સમુદ્ર મંથનમાંથી એક પછી એક 14 રત્નો બહાર આવ્યા. જાણો આ રત્નો વિશે વધુ…
1. કાલાકુટ ઝેરઃ પ્રથમ કાલકુટ ઝેર મહાસાગરના મંથનમાંથી બહાર આવ્યું હતું. ભગવાન શિવે આ ઝેર પીધું અને તેને પોતાના ગળામાં ભરી દીધું, જેના કારણે તેમનું ગળું વાદળી થઈ ગયું અને તેમને નીલકંઠ કહેવામાં આવ્યા.
2. કામધેનુ: સમુદ્ર મંથન દરમિયાન કામધેનુ બીજા ક્રમમાં ઉભરી. તેણીએ અગ્નિહોત્ર (યજ્ઞ) ના ઘટકો બનાવવાની હતી. તેથી બ્રહ્મવાદી ઋષિઓએ તેનો સ્વીકાર કર્યો.
3. ઉચ્છૈશ્રવ ઘોડા: સમુદ્ર મંથન કર્યા પછી, ઉચ્છૈશ્રવ ઘોડો નીકળ્યો. તેનો રંગ સફેદ હતો. અસુરોના રાજા બલિએ તેને પોતાની પાસે રાખ્યો હતો.
4. ઐરાવત હાથી: સમુદ્ર મંથનમાં, ઐરાવત હાથી ચોથા નંબરે બહાર આવ્યો, તેના ચાર મોટા દાંત હતા. તેમનું તેજ કૈલાસ પર્વત કરતાં પણ વધારે હતું. દેવરાજ ઈન્દ્રએ ઐરાવત હાથી રાખ્યો હતો.
5. કૌસ્તુભ મણિ: આ પછી પણ, સમુદ્રના સતત મંથનથી કૌસ્તુભ મણિ પ્રાપ્ત થયો, જેને ભગવાન વિષ્ણુએ પોતાના હૃદય પર રાખ્યો હતો.
6. કલ્પવૃક્ષઃ કલ્પવૃક્ષ, જે સમુદ્ર મંથનમાં છઠ્ઠા ક્રમમાં બહાર આવ્યો હતો, ઈચ્છાઓ પૂરી કરતો હતો, તેની સ્થાપના દેવતાઓએ સ્વર્ગમાં કરી હતી.
7. રંભા અપ્સરા: સમુદ્ર મંથનમાં સાતમા ક્રમમાં, રંભા નામની અપ્સરાનો ઉદ્ભવ થયો. તેણીએ સુંદર વસ્ત્રો અને ઘરેણાં પહેર્યા હતા. તેની ચાલ મન ફૂંકાય તેવી હતી. તે દેવતાઓ પાસે પણ ગઈ.
8. દેવી લક્ષ્મીઃ સમુદ્ર મંથનમાં દેવી લક્ષ્મી આઠમા સ્થાને પ્રગટ થઈ. અસુરો, દેવતાઓ, ઋષિઓ વગેરે બધા ઈચ્છતા હતા કે લક્ષ્મી તેમને મળે, પરંતુ લક્ષ્મીએ ભગવાન વિષ્ણુને પસંદ કર્યા.
9. વરુણી દેવી: આ પછી સમુદ્ર મંથનમાંથી બહાર આવેલી વરુણી દેવીને રાક્ષસોએ ભગવાનની અનુમતિથી લઈ લીધા. વરુણી એટલે દારૂ.
10. ચંદ્ર: પછી સમુદ્ર મંથનમાંથી ચંદ્રનો ઉદ્ભવ થયો. ભગવાન શિવે ચંદ્રને પોતાના મસ્તક પર ધારણ કર્યો હતો.
11. પારિજાત વૃક્ષ: આ પછી, સમુદ્ર મંથનમાંથી પારિજાત વૃક્ષનો ઉદ્ભવ થયો. આ વૃક્ષની વિશેષતા એ હતી કે તેને સ્પર્શ કરવાથી થાક દૂર થઈ જાય છે. આ પણ દેવતાઓના ભાગે ગયું.
12. પંચજન્ય શંખ: પાંચજન્ય શંખ મહાસાગરના મંથનમાંથી 12મા સ્થાને બહાર આવ્યો હતો. ભગવાન વિષ્ણુએ તે લીધું. શંખને વિજયનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે અને તેનો અવાજ પણ ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે.
13 અને 14. ભગવાન ધન્વંતરી અને અમૃત કલશ: સમુદ્ર મંથનને અંતે ભગવાન ધન્વંતરી હાથમાં અમૃત કલશ લઈને બહાર આવ્યા. ખુદ ભગવાન ધન્વંતરિ અને અમૃત કલશ પણ રત્નોમાં સામેલ છે.
