ભારતના સર્વોચ્ચ મેડિકલ એજ્યુકેશન રેગ્યુલેટર, નેશનલ મેડિકલ કમિશન (NMC) એ 14 ફેબ્રુઆરીથી શરૂ થતા મેડિકલ કોલેજોમાં ડોક્ટરોના પદવીદાન સમારોહ દરમિયાન ગ્રીક મૂળની વર્ષો જૂની પરંપરા, હિપ્પોક્રેટિક શપથને બદલીને ‘ચરક શપથ’ કરી છે. આ નિર્ણયને વિવિધ મેડિકલ કોલેજોના પ્રતિનિધિઓ તરફથી મિશ્ર પ્રતિસાદ મળ્યો હતો.
AIIMSના ભૂતપૂર્વ ડિરેક્ટર ડૉ. એમ.સી. મિશ્રા અનુસાર, “હું ચરક શપથની તરફેણમાં જઈશ અને દરેકે તેનું પાલન કરવું જોઈએ. AIIMS પણ ચરક શપથનું પાલન કરે છે.” આ બાબતે તબીબી સમુદાયની પ્રતિક્રિયા જાણતા પહેલા, ચાલો જાણીએ કે હિપોક્રેટીક અને ચરક શપથ શું છે?
હિપ્પોક્રેટિક શપથ શું છે?
હિપોક્રેટિક ઓથ એ ઐતિહાસિક રીતે ચિકિત્સકો દ્વારા લેવામાં આવતી નૈતિકતાની શપથ છે. તે યુનાની તબીબી ગ્રંથોમાં સૌથી વધુ જાણીતી શપથ છે. આ શપથ પ્રાચીન ગ્રીસના અગ્રણી વિદ્વાન હિપ્પોક્રેટ્સ અથવા બ્યુક્રેટ્સ દ્વારા લખવામાં આવ્યા હોવાનું માનવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તેણે માનવ રોગો પર પ્રથમ ગ્રંથ લખ્યો હતો. તેમને દવાના પિતા પણ કહેવામાં આવે છે. આ શપથ ડોકટરોને દર્દી સમક્ષ વિચારવા અને કાર્ય કરવા મજબૂર કરવા માટે લખવામાં આવે છે. માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ વિશ્વની લગભગ તમામ મેડિકલ કોલેજોમાં અમુક પ્રકારના શપથ લેવામાં આવે છે જેમાં હિપોક્રેટિક શપથ અગ્રણી હોય છે.
હિપોક્રેટિક શપથ નીચે પ્રમાણે શરૂ થાય છે
“હું એપોલો ચિકિત્સક, એસ્ક્લેપિયસ, ઇઆયા, પનાકિયા અને અન્ય તમામ દેવી-દેવતાઓના શપથ લઉં છું, અને તેમને સાક્ષી તરીકે લઈને, હું મારી શ્રેષ્ઠ ક્ષમતા અને દ્રઢતાથી આ શપથને પૂર્ણ કરીશ.” આ લાંબા સોગંદના અંતે લખ્યું છે કે, “જો હું ક્યારેય આ શપથ તોડીશ અને ખોટા સાબિત થઈશ તો આ પ્રાર્થનાની મારા પર વિપરીત અસર થઈ શકે છે.”
ચરક શપથ શું છે?
AIIMSના વરિષ્ઠ નિવાસી ડૉક્ટર ડૉ. અમિત માલવિયાના જણાવ્યા અનુસાર, ચરક શપથ મૂળભૂત તબીબી નીતિશાસ્ત્રની દ્રષ્ટિએ હિપ્પોક્રેટિક શપથ સમાન છે. બંને શપથ નવા તબીબી વિદ્યાર્થીઓને તબીબી નીતિશાસ્ત્રનો પરિચય કરાવવાનો એક માર્ગ છે. હિપ્પોક્રેટિક ઓથને સંક્ષિપ્ત સંસ્કરણ તરીકે વિચારી શકાય છે, જ્યારે ચરક ઓથ એક વિસ્તૃત સંસ્કરણ છે. ચરક શપથ એ ચરક સંહિતામાં વર્ણવેલ એક વ્રત છે, જે પ્રાચીન ભારતીય ચિકિત્સાનાં બે મૂળભૂત સંસ્કૃત ગ્રંથોમાંથી એક છે. નવી શપથ મહર્ષિ ચરકના સન્માનમાં છે, જેઓ આયુર્વેદના પ્રાચીન વિજ્ઞાનમાં મુખ્ય યોગદાન આપનારા અને તબીબી ગ્રંથ ‘ચરક સંહિતા’ના લેખક ગણાય છે.
દાયકાઓ જૂની પરંપરા બદલવા પર તબીબી સમુદાયે શું કહ્યું તે જાણો
ANI સાથે વાત કરતા, ઈન્ડિયન મેડિકલ એસોસિએશન (IMA)ના પ્રમુખ ડૉ. સહજાનંદ પ્રસાદ સિંહે કહ્યું, “IMA 19-20 ફેબ્રુઆરીના રોજ એક બેઠક યોજશે કારણ કે આ મુદ્દો ડૉક્ટરો વચ્ચે વિવાદ પેદા કરી શકે છે.” ડેન્ટલ કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાના એક્ઝિક્યુટિવ કમિટીના સભ્યએ જણાવ્યું હતું કે ચરક શપથ આપણી પ્રાચીન પ્રાચીન સંસ્કૃતિને પ્રતિબિંબિત કરશે.
DCIના એક્ઝિક્યુટિવ મેમ્બર ડૉ. અનિલ કુમાર ચંદનાએ ANIને કહ્યું, “ચરક શપથ દ્વારા હિપ્પોક્રેટિક શપથનું સ્થાન આપણી વર્ષો જૂની પ્રાચીન સંસ્કૃતિને પ્રતિબિંબિત કરશે. પરંતુ ચરક એક આયુર્વેદાચાર્ય હતા.. જ્યારે આધુનિક દવાના સંદર્ભમાં, અમે એલોપથીને અનુસરીએ છીએ. જે મુખ્યત્વે અંગ્રેજી સંસ્કૃતિને પ્રતિબિંબિત કરે છે. મારા મતે, હિપ્પોક્રેટિક શપથ અને ચરક શપથ બંને સફેદ કોટ સમારંભ દરમિયાન થવી જોઈએ.”
AIIMSના અન્ય વરિષ્ઠ નિવાસી ડૉક્ટરે પ્રકાશિત કર્યું કે ચરક શપથ મૂળભૂત તબીબી નીતિશાસ્ત્રની દ્રષ્ટિએ હિપ્પોક્રેટિક શપથ સમાન છે. ફેડરેશન ઓફ રેસિડેન્ટ ડોક્ટર્સ એસોસિએશન (FORDA) ના પ્રમુખ ડૉ. મનીષે જણાવ્યું હતું કે, “આખરે દર્દીઓ પ્રત્યેનું કામ અને સમર્પણ જ ગણાય છે.”
