ગુજરાત ટાઇટન્સની ટીમ IPL 2022ની ચેમ્પિયન ટીમ બની છે. ફાઇનલમાં તેઓએ રાજસ્થાન રોયલ્સને સાત વિકેટે હરાવ્યું હતું. આ સિઝનમાં ચેમ્પિયન બનનાર ટીમને પ્રાઈઝ મની તરીકે 20 કરોડ રૂપિયા આપવામાં આવ્યા હતા. તે જ સમયે, ઉપવિજેતા ટીમને ઈનામ તરીકે 12.5 કરોડ રૂપિયા મળ્યા. આ લીગની 15મી સીઝન હતી અને વર્ષોથી IPLમાં ઘણું બદલાયું છે.
નવા નિયમો આવ્યા છે, મીડિયા અધિકારોમાં ઘણા ફેરફારો થયા છે અને ઈનામની રકમમાં પણ તફાવત જોવા મળ્યો છે. જો કે 2008 થી મીડિયા અધિકારોમાં બે ગણો વધારો થયો છે, 2016 સુધી ઈનામની રકમમાં ચાર ગણો વધારો થયો છે, પરંતુ ત્યારથી તેમાં કોઈ વધારો થયો નથી. ઊલટું, ઈનામની રકમ વચ્ચે વચ્ચે ઘટી ગઈ. ચાલો જાણીએ કે આ 15 વર્ષમાં પ્રાઈઝ મની અને મીડિયા રાઈટ્સ વચ્ચે શું તફાવત છે.
પુરસ્કારની રકમ
વિશ્વની સૌથી ધનાઢ્ય અને સૌથી ગ્લેમરસ T20 ક્રિકેટ લીગ તેની 15મી સીઝનમાં પણ ઘણી ચર્ચામાં રહી હતી. એમાં કોઈ શંકા નથી કે IPL એ માત્ર સામેલ લોકો માટે કારકિર્દી બનાવવામાં મદદ કરી નથી, પરંતુ તેમાં સામેલ લોકોના જીવનને પણ સમૃદ્ધ બનાવ્યું છે.
આઈપીએલના આંકડા સ્પષ્ટપણે સાબિત કરે છે. પૈસા હંમેશાથી IPLનો ચર્ચાનો મુદ્દો રહ્યો છે અને આ ટુર્નામેન્ટને આટલી અનોખી બનાવનાર એક પરિબળ તેની ઈનામી રકમ છે, જે દરેક સિઝનમાં ટોચની ચાર ટીમોને આપવામાં આવે છે.
IPL 2022 ટ્રોફી
2008માં આઈપીએલની ઈનામી રકમ 30 લાખ ડોલર એટલે કે તે સમયના હિસાબે 12 કરોડ હતી. ઓસ્ટ્રેલિયાના ભૂતપૂર્વ લેગ-સ્પિનર સ્વર્ગસ્થ શેન વોર્નની રાજસ્થાન રોયલ્સ ટીમને IPL 2008માં $1.2 મિલિયન અથવા રૂ. 4.8 કરોડ મળ્યા હતા. 2016માં, ઈનામની રકમ વધારીને 20 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી હતી, જે 2008માં આઈપીએલમાં ચારેય ટીમોને ફાળવવામાં આવેલી ઈનામની રકમ કરતાં વધુ હતી.
2008 અને 2016 ની વચ્ચે, વિજેતા ટીમને મળેલી ઈનામી રકમમાં ચાર ગણો વધારો થયો. 2017માં તે ઘટાડીને 15 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી હતી. આ પછી, 2018 અને 2019માં ઈનામની રકમ ફરી વધારીને 20 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી. 2020 માં, કોરોનાને કારણે, ઈનામની રકમ ઘટાડીને 10 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી હતી. 2021માં વિજેતા ટીમને 20 કરોડ રૂપિયા મળ્યા અને 2022માં પણ વિજેતા ટીમને એટલી જ રકમ મળશે. જો આપણે ચાર ટીમોને મળેલી એકંદર રકમ વિશે વાત કરીએ, તો આ સિઝનમાં 2008 (12 કરોડ)ની સરખામણીમાં 46.5 કરોડ આપવામાં આવશે.
2008ની સરખામણીએ એકંદર રકમ લગભગ ચાર ગણી વધી છે. આ વર્ષે ઉપવિજેતા ટીમને 13 કરોડ રૂપિયા, ત્રીજા સ્થાનની ટીમ (રોયલ ચેલેન્જર્સ બેંગ્લોર)ને 7 કરોડ રૂપિયા અને ચોથા સ્થાને રહેલી ટીમ લખનૌ સુપર જાયન્ટ્સને 6.5 કરોડ રૂપિયા મળશે. આ ઉપરાંત ઘણા બધા પુરસ્કારો પણ આપવામાં આવશે.
મીડિયા અધિકારો શું છે?
જ્યારે કોઈ સંસ્થા કોઈ ચોક્કસ કંપનીને ટીવી અથવા ડિજિટલ માધ્યમ પર કોઈ ચોક્કસ સમય માટે પ્રોગ્રામ બતાવવાની પરવાનગી આપે છે, ત્યારે તે રકમ નક્કી કરે છે. તેને નિર્ધારિત સમય સુધી કાર્યક્રમ બતાવવાની છૂટ છે. જેમ કે- શરૂઆતમાં આઇપીએલનું પ્રસારણ સોની ચેનલો પર થતું હતું. 2017 થી તે સ્ટાર સ્પોર્ટ્સ નેટવર્ક પર પ્રસારિત થાય છે.
બોર્ડને IPLની કમાણીનો 70 ટકા હિસ્સો અહીંથી મળે છે. ખાસ વાત એ છે કે તેણે આ આવક પર ટેક્સ પણ ચૂકવવો પડતો નથી, કારણ કે ઈન્કમ ટેક્સની કલમ 12A હેઠળ BCCIને IPLની કમાણી પર ટેક્સ ભરવામાંથી છૂટ આપવામાં આવી છે. આ સમગ્ર દેશમાં ક્રિકેટને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કરવામાં આવ્યું છે.
IPL મીડિયા અધિકારોનો ઇતિહાસ શું છે?
આઈપીએલની શરૂઆત 2008માં થઈ હતી. સોનીએ પહેલા તેના પ્રસારણના અધિકારો ખરીદ્યા. તેણે 2008 થી 2017 દરમિયાન 8,200 કરોડ રૂપિયામાં મીડિયા અધિકારો મેળવ્યા હતા. ત્યારે ઓનલાઈન પ્રસારણ નહોતું. આ પછી બીસીસીઆઈએ 2018માં મીડિયા અધિકારો માટેના અધિકારો ફરીથી વેચ્યા. આ વખતે સ્ટાર સ્પોર્ટ્સ નેટવર્કે સોનીને હરાવ્યું. 2018 માં, સ્ટાર સ્પોર્ટ્સે 16,347 કરોડ રૂપિયામાં મીડિયા અધિકારો ખરીદ્યા હતા. એટલે કે 2008ની સરખામણીમાં તે બમણું (100 ટકા) હતું.
IPL ગવર્નિંગ કાઉન્સિલે 2023 થી 2027 સીઝન માટે IPL મીડિયા અધિકારો માટે ટેન્ડર બહાર પાડ્યા છે. આ વખતે હરાજીની પ્રક્રિયા ઓનલાઈન હશે. ઈ-ઓક્શન 12 જૂનથી શરૂ થશે. બોર્ડના સચિવ જય શાહે 29 માર્ચે ટ્વીટ કર્યું હતું કે BCCI મોટી બોલીની અપેક્ષા રાખે છે. બોર્ડે ટીવી અને ડિજિટલ રાઈટ્સ અલગ-અલગ વેચવાનો નિર્ણય લીધો હતો.
એવું માનવામાં આવે છે કે આ વખતે મીડિયા અધિકારોની હરાજી 45000 થી 50000 કરોડ રૂપિયાની વચ્ચે થઈ શકે છે. અગાઉ મીડિયા અધિકારો એકસાથે વેચાતા હતા. ટીવીથી લઈને ડિજિટલ રાઈટ્સ પણ તેમાં હાજર હતા. ડિજિટલ મીડિયાના ઉદય સાથે, બીસીસીઆઈએ નિર્ણય લીધો છે કે એક પેકેજને બદલે, અધિકારો ચાર અલગ-અલગ પેકેજમાં વેચવામાં આવશે. તેનાથી બોર્ડને કરોડોનો ફાયદો થશે.
