પૂર્વોત્તર રાજ્ય નાગાલેન્ડમાં સેનાના ગોળીબારમાં ઓછામાં ઓછા 13 નિર્દોષ ગ્રામવાસીઓના મૃત્યુએ ફરી એકવાર દાયકાઓથી ચાલતા બળવાખોરી વિરોધી ઓપરેશનને ભીંસમાં મૂકી દીધું છે.
અસમ રાઈફલ્સ પર સામાન્ય લોકો પર અત્યાચાર અને ખાસ કરીને નાગાલેન્ડ અને મણિપુરમાં નિર્દોષ લોકોની હત્યાનો આરોપ છે. આ ઘટનાના વિરોધમાં તમામ આદિવાસી સંગઠનોએ સોમવારે રાજ્યમાં છ કલાકનો બંધ પાળ્યો છે. તેનો પડછાયો રાજ્યના સૌથી મોટા તહેવાર હોર્નબિલ ફેસ્ટિવલ પર પણ જોવા મળે છે. મુખ્યમંત્રી નેફિયુ રિયો સોમવારે અસરગ્રસ્ત જિલ્લાની મુલાકાતે છે.
આ ઘટનાને લઈને સંસદમાં પણ હોબાળો થયો હતો. કોંગ્રેસના ગૌરવ ગોગોઈ અને મણિકમ ટાગોર અને આરજેડીના મનોજ કુમાર ઝા સહિત અનેક સાંસદોએ સ્થગિત કરવાની નોટિસ આપી હતી. કોંગ્રેસના મલ્લિકાર્જુન ખડગેએ રાજ્યસભામાં આ મામલો ઉઠાવ્યો હતો અને વડાપ્રધાન અને સંરક્ષણ મંત્રીના નિવેદનની માંગણી કરી હતી. હંગામા બાદ રાજ્યસભાને થોડા સમય માટે સ્થગિત કરવી પડી હતી.
જ્યારે તાજેતરના વર્ષોની આ પ્રથમ ઘટનાએ ઘણા અનુત્તરિત પ્રશ્નો ઉભા કર્યા છે, ત્યારે વિવાદાસ્પદ આર્મ્ડ ફોર્સીસ સ્પેશિયલ પાવર્સ એક્ટ (AFSPA) સામે વિરોધના અવાજો ફરી એકવાર વિસ્તારમાં વધી રહ્યા છે. સવાલ પૂછવામાં આવી રહ્યો છે કે શું સેનાએ આટલા મોટા ઓપરેશન પહેલા આતંકવાદીઓ વિશે મળેલી માહિતીની પુષ્ટિ કરી ન હતી અથવા ભૂતકાળમાં મણિપુરમાં કર્નલ બિપ્લબ ત્રિપાઠીની હત્યા બાદ આતંકવાદીઓ વિરુદ્ધ કોઈ મોટું ઓપરેશન ચલાવવામાં આવ્યું હતું તો જબરદસ્ત દબાણ હતું. ચલાવવા માટે?
તાજેતરનો કેસ
નાગાલેન્ડના મોન જિલ્લામાં એક પછી એક ગોળીબારની ત્રણ ઘટનાઓમાં સુરક્ષા દળોએ ગોળીબાર કરતાં ઓછામાં ઓછા 13 લોકો માર્યા ગયા અને 11 અન્ય ઘાયલ થયા. પોલીસનું કહેવું છે કે ગોળીબારની પ્રથમ ઘટના સંભવતઃ ખોટી ઓળખના કારણે બની હતી. ત્યારબાદ થયેલી અથડામણમાં એક જવાન પણ શહીદ થયો હતો. મોન જિલ્લો મ્યાનમાર સરહદ નજીક આવેલો છે. આતંકવાદી સંગઠન NSCN(K)નો યુંગ ઓંગ જૂથ ત્યાંથી તેની પ્રવૃત્તિઓ ચલાવે છે.
ફાયરિંગની પ્રથમ ઘટના શનિવારે સાંજે બની હતી જ્યારે કોલસાની ખાણના કેટલાક કામદારો પીકઅપ વાનમાં ઘરે પરત ફરી રહ્યા હતા. સેનાના જવાનોને ગેરકાયદેસર નેશનલ સોશ્યલિસ્ટ કાઉન્સિલ ઓફ નાગાલેન્ડ (NSCN-K) ના યુંગ ઓંગ જૂથના આતંકવાદીઓની હિલચાલ વિશે માહિતી મળી હતી. આ ગેરસમજમાં, આ વિસ્તારમાં કાર્યરત સૈન્યના જવાનોએ કથિત રીતે વાહન પર ગોળીબાર કર્યો હતો જેમાં છ મજૂરોએ જીવ ગુમાવ્યો હતો.
પોલીસે જણાવ્યું કે જ્યારે મજૂરો તેમના ઘરે પહોંચ્યા ન હતા, ત્યારે સ્થાનિક યુવાનો અને ગ્રામજનો તેમની શોધમાં નીકળ્યા હતા. તેઓએ સ્થળ પર સેનાના વાહનોને ઘેરી લીધા હતા. આ અથડામણ દરમિયાન એક જવાન શહીદ થયો હતો. ગ્રામજનોએ સેનાના વાહનોને પણ આગ ચાંપી દીધી હતી. આ પછી સેનાના જવાનોએ સ્વબચાવમાં ગોળીબાર કર્યો જેમાં વધુ સાત લોકોના મોત થયા.
આ ઘટના સામે ઉગ્ર વિરોધ અને હિંસાનો સમય રવિવારે પણ ચાલુ રહ્યો હતો. ગુસ્સે ભરાયેલા ટોળાએ આસામ રાઈફલ્સની ઓફિસમાં તોડફોડ કરી આગ ચાંપી હતી. રવિવારે સુરક્ષા દળોના જવાબી ગોળીબારમાં ઓછામાં ઓછા એક વધુ નાગરિકનું મોત થયું હતું અને અન્ય બે ઘાયલ થયા હતા.
નાગાલેન્ડ સરકારે ઉશ્કેરણીજનક વિડિઓઝ, ફોટોગ્રાફ્સ અથવા લેખિત સામગ્રીના પ્રસારને રોકવા માટે જિલ્લામાં મોબાઇલ ઇન્ટરનેટ અને ડેટા સેવાઓ SMS પર પણ પ્રતિબંધ મૂક્યો છે.
તપાસ ઓર્ડર
સરકારે પોલીસ મહાનિરીક્ષકની અધ્યક્ષતામાં પાંચ સભ્યોની વિશેષ તપાસ ટીમ (SIT) ની રચના કરી છે. સંરક્ષણ જનસંપર્ક અધિકારી (કોહિમા) લેફ્ટનન્ટ કર્નલ સુમિત શર્માએ જણાવ્યું હતું કે, “નાગાલેન્ડના મોન જિલ્લામાં તિરુ ખાતે આતંકવાદીઓની સંભવિત હિલચાલ વિશે વિશ્વસનીય ગુપ્ત માહિતીના આધારે આ વિસ્તારમાં એક વિશેષ ઓપરેશનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આ ઘટના અને તેના પછી જે બન્યું તે ખૂબ જ ખેદજનક છે. ” સેનાએ પણ ઘટનાની તપાસના આદેશ આપ્યા છે.
મુખ્યમંત્રી નેફિયુ રિયોએ સમાજના તમામ વર્ગોને શાંતિ જાળવવા અપીલ કરી છે. સરકારે આ ઘટનામાં મૃત્યુ પામેલા લોકોના પરિવારને પાંચ-પાંચ લાખ રૂપિયાની સહાયની પણ જાહેરાત કરી છે.
કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીએ પણ આ ઘટના પર પ્રતિક્રિયા આપી છે, તેમના એક ટ્વીટમાં આ ઘટનાને હૃદયદ્રાવક ગણાવી છે. તેમનો પ્રશ્ન હતો, “ગૃહ મંત્રાલય શું કરી રહ્યું છે? દેશમાં માત્ર સામાન્ય નાગરિકો અને સુરક્ષા દળો જ સુરક્ષિત નથી.” આદિવાસી સંગઠન ઈસ્ટર્ન નાગાલેન્ડ પીપલ્સ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ENPO) એ આ ઘટનાના વિરોધમાં પ્રદેશના છ આદિવાસી સમુદાયોને રાજ્યના સૌથી મોટા હોર્નબિલ ઉત્સવમાં તેમની ભાગીદારી પાછી ખેંચવાની અપીલ કરી છે.
AFSPA પાછી ખેંચવાની માંગ
નાગાલેન્ડમાં સુરક્ષા દળોના હાથે 14 નાગરિકોની હત્યા બાદ આર્મ્ડ ફોર્સીસ સ્પેશિયલ પાવર્સ એક્ટ 1958 (AFSPA) નાબૂદ કરવાની માંગને નવેસરથી વેગ મળ્યો છે. આસામ, નાગાલેન્ડ, મણિપુર, ચાંગલાંગ, લેંગડિંગ અને અરુણાચલ પ્રદેશના તિરાપ જિલ્લાઓ સાથે સરહદે આવેલા રાજ્યના આઠ પોલીસ સ્ટેશન વિસ્તારોમાં AFSPA અમલમાં છે.
નોર્થ ઈસ્ટ સ્ટુડન્ટ્સ ઓર્ગેનાઈઝેશન (NESO)ના પ્રમુખ સેમ્યુઅલ બી. ઝાયરા કહે છે, “જો કેન્દ્રને પૂર્વોત્તરના લોકોના હિતોની ચિંતા હોય, તો તેણે આ કાયદો રદ કરવો જોઈએ. જો આમ નહીં થાય, તો તે વિસ્તારના લોકોમાં અલગતાની લાગણીને વધુ મજબૂત કરશે.”
આસામના રાજ્યસભાના સભ્ય અને વરિષ્ઠ પત્રકાર અજીત કુમાર ભુયાન કહે છે, “નિર્દોષ ગ્રામવાસીઓની હત્યા બધા માટે આંખ ખોલનારી હોવી જોઈએ. આવી ઘટનાઓને કારણે અમે AFSPAના નવીકરણ સામે સતત વિરોધ કરી રહ્યા છીએ.” ઓલ આસામ સ્ટુડન્ટ્સ યુનિયન (AASU)ના મુખ્ય સલાહકાર સમુજ્જવલ કુમાર ભટ્ટાચાર્ય કહે છે, “સુરક્ષા દળોની તાજેતરની કાર્યવાહી અક્ષમ્ય અને જઘન્ય અપરાધ છે. નાગરિકોની સુરક્ષા માટે AFSPAને તાત્કાલિક રદ કરવી જોઈએ.
સામાજિક કાર્યકર્તા મોહન કુમાર ભુઈયા કહે છે કે, “આ ઘટનાની તપાસ પૂરી કરીને ગુનેગારોને કડકમાં કડક સજા મળવી જોઈએ. આની ગેરહાજરીમાં, પૂર્વોત્તરમાં શાંતિ પ્રક્રિયામાં ખલેલ પડશે, એક નવો યુગ શરૂ થવાની પણ સંભાવના છે. આતંકવાદ.”
