શારદીય નવરાત્રી 26 સપ્ટેમ્બર 2022 થી શરૂ થઈ રહી છે. આ નવ દિવસો દરમિયાન મંદિરો, ઘરો અને ભવ્ય પંડાલોમાં કલશની સ્થાપના કરવામાં આવશે અને માતા રાનીની પૂજા કરવામાં આવશે. નવરાત્રિમાં લોકો દેવી દુર્ગાની પૂજા કરશે અને ઉપવાસ કરશે. ઉપવાસ દરમિયાન સાત્વિક ખોરાક લેવામાં આવે છે જેમાં અનાજ, ફળો અને શાકભાજીનો સમાવેશ થાય છે. જેઓ વ્રત નથી રાખતા તેઓ પણ સાત્વિક ભોજન જ લે છે. નવ દિવસ સુધી ભોજનમાં લસણ-ડુંગળીનું સેવન વર્જિત માનવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે નવરાત્રિમાં લસણ-ડુંગળી ખાવાની મનાઈ શા માટે છે?
ડુંગળી-લસણ ખાવાની મનાઈ છે
જો કે હિંદુ ધર્મમાં ઘણી માન્યતાઓ છે, પરંતુ જ્યારે નવરાત્રિમાં ડુંગળી અને લસણ ખાવાની વાત આવે છે તો દરેક વ્યક્તિ આ નિયમનું ખૂબ જ સારી રીતે પાલન કરે છે. હિંદુ પુરાણો અનુસાર, પૂજા કે ઉપવાસ દરમિયાન ન તો લસણ અને ડુંગળીનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ અને ન તો તેમાંથી બનાવેલ ભોજનનું સેવન કરવું જોઈએ.
હિંદુ પુરાણોમાં કહેવામાં આવેલી વાર્તા અનુસાર, જ્યારે દેવતાઓ અને દાનવો વચ્ચે સમુદ્ર મંથન થઈ રહ્યું હતું, ત્યારે તેમાં 9 રત્નો નીકળ્યા અને છેલ્લે અમૃત નીકળ્યું. આ પછી ભગવાન વિષ્ણુએ મોહિનીનું રૂપ ધારણ કર્યું અને દેવતાઓને અમૃત ચઢાવવાનું શરૂ કર્યું. પછી બે રાક્ષસો રાહુ-કેતુએ દેવોનું રૂપ ધારણ કર્યું અને અમૃત પીધું.
આ પછી ભગવાન વિષ્ણુ સુદર્શન ચક્રથી તેનું માથું ધડથી અલગ કર્યું હતું. ત્યારે તેના લોહીના થોડા ટીપા જમીન પર પડ્યા હતા અને તેમાંથી લસણ ડુંગળીની ઉત્પત્તિ થઈ હતી. તેથી જ ડુંગળી અને લસણ તીખી ગંધ આપે છે. એવું પણ કહેવાય છે કે રાહુ-કેતુના શરીરમાં અમૃતના થોડા ટીપા પહોંચ્યા હતા, તેથી તેઓમાં રોગો સામે લડવાની ક્ષમતા હોય છે.
એવું પણ કહેવાય છે કે ડુંગળી અને લસણના વધુ પડતા ઉપયોગથી વ્યક્તિનું મન ધર્મથી વિચલિત થઈ જાય છે અને અન્ય કામ કરવા લાગે છે. પુરાણોમાં ડુંગળી અને લસણને રાજસિક અને તામસિક માનવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે તામસિક અને રાજસિક ગુણો વધવાથી વ્યક્તિની અજ્ઞાનતા વધે છે, તેથી જ તેનું મન ધર્મમાં લાગેલું રહે તે માટે તેને હંમેશા સાત્વિક ભોજન ખાવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
માંસ-માછલી, ડુંગળી, લસણ વગેરે જેવા તામસિક ખોરાકને આસુરી પ્રકૃતિનો ખોરાક કહેવામાં આવે છે. જેના કારણે ઘરમાં અશાંતિ, બીમારીઓ અને ચિંતાઓ પ્રવેશ કરે છે, તેથી હિંદુ ધર્મમાં ડુંગળી-લસણ ખાવાને વર્જિત માનવામાં આવે છે.
આયુર્વેદિક અને વૈજ્ઞાનિક કારણો
આયુર્વેદ અનુસાર, ખોરાકને તેમની પ્રકૃતિ અને ખાધા પછી શરીરમાં થતી પ્રતિક્રિયાના આધારે ત્રણ વર્ગોમાં વહેંચી શકાય છે. જેમ કે
– રાજસિક ખોરાક
– વેર વાળો ખોરાક
– સાત્વિક આહાર
વ્રત દરમિયાન લોકો સાત્વિક ખોરાક ખાય છે, પરંતુ તેની પાછળ ધાર્મિક માન્યતા સિવાય એક વૈજ્ઞાનિક કારણ પણ છે. શારદીય નવરાત્રી ઓક્ટોબર-નવેમ્બર મહિનામાં આવે છે જે દરમિયાન ઋતુ પાનખરથી શિયાળાની ઋતુમાં બદલાય છે. હવામાનના બદલાવને કારણે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડવા લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં આ ઋતુમાં સાત્વિક ખોરાક ખાવાથી પાચનક્રિયા બરાબર રહે છે અને શરીરના ઝેરીલા તત્વો શરીરમાંથી બહાર નીકળી જાય છે.
વિજ્ઞાન અનુસાર, ડુંગળી અને લસણને તામસિક પ્રકૃતિના માનવામાં આવે છે અને કહેવામાં આવે છે કે તે શરીરમાં માનસિક અને ભાવનાત્મક ઉર્જા વધારે છે, જેનાથી મન ભટકાય છે. તેથી નવરાત્રિના ઉપવાસ દરમિયાન તેને મંજૂરી નથી. ડુંગળી સાથે લસણને રાજોગિની તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જેનો અર્થ છે કે લસણને એક એવો પદાર્થ માનવામાં આવે છે જે તમારી ઇચ્છાઓ અને પસંદગીઓ વચ્ચે તફાવત કરવાનું મુશ્કેલ બનાવે છે.
નવરાત્રી ઘટસ્થાપના મુહૂર્ત
સોમવાર, 26 સપ્ટેમ્બર, 2022 ના રોજ અશ્વિન ઘટસ્થાપન
ઘટસ્થાપન મુહૂર્ત – સવારે 06.28 સુધી
સમયગાળો – 01 કલાક 33 મિનિટ
ઘટસ્થાપન અભિજીત મુહૂર્ત – બપોરે 12:06 થી 12:54 સુધી
