સુદાનના આર્મી ચીફ જનરલ અબ્દેલ-ફતાહ બુરહાને દેશમાં કટોકટીની સ્થિતિ જાહેર કરીને સરકાર અને સૈન્ય અને નાગરિક પ્રતિનિધિઓની બનેલી સાર્વભૌમ કાઉન્સિલને ભંગ કરી દીધી છે.
સુદાનમાં સેનાએ પલટી મારીને દેશમાં કટોકટીની સ્થિતિ લાદી દીધી. મોટાભાગના મંત્રીઓ અને સરકાર તરફી નેતાઓની ધરપકડ કરવામાં આવી છે. સામાજિક સંગઠન ‘સુદાન ડોક્ટર્સ કમિટિ’એ કહ્યું છે કે વિરોધ કરી રહેલી ભીડ પર ફાયરિંગમાં ઓછામાં ઓછા ત્રણ લોકોના મોત થયા છે અને 80થી વધુ લોકો ઘાયલ થયા છે. સુદાનના લશ્કરી અધિકારીઓ અને જનતા વચ્ચે અસંતોષ સતત વધી રહ્યો હતો. 2019માં ઓમર અલ-બશીરને હાંકી કાઢવામાં આવ્યા બાદ સેનાને સત્તામાં ભાગીદાર બનાવવાની વાત થઈ હતી. ત્યારથી, માત્ર સાર્વભૌમ કાઉન્સિલ, રાજકારણીઓ અને લશ્કરી અધિકારીઓની બનેલી, દેશ પર શાસન કરી રહી હતી. નવી સરકાર ચૂંટાય ત્યાં સુધી આ જોગવાઈ રહેવાની હતી.
વડાપ્રધાનની ધરપકડ
સુદાનના માહિતી મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે વડા પ્રધાન અબ્દલ્લાહ હમદુકનું અપહરણ કરવામાં આવ્યું હતું અને તેમણે બળવામાં ભાગ લેવાનો ઇનકાર કર્યા પછી તેમને અજ્ઞાત સ્થળે લઈ જવામાં આવ્યા હતા. સેનાએ હાલમાં વડાપ્રધાન વિશે કોઈ માહિતી આપી નથી. મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે હમદુકે સુદાનના લોકોને બળવાનો વિરોધ કરવા અને “ક્રાંતિનું રક્ષણ” કરવા હાકલ કરી હતી. નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, સૈનિકોએ ઓમદરમન શહેરમાં સ્થિત સરકારી ટીવી અને રેડિયો ચેનલોના હેડક્વાર્ટરમાં ઘૂસીને કેટલાક કર્મચારીઓને પણ બંધક બનાવ્યા હતા. રાજધાની ખાર્તુમ ઉપરાંત ઓમદરમનમાં પણ બળવા સામે કેટલાક વિરોધ પ્રદર્શન થયાના અહેવાલ છે. અલ જઝીરા ટીવીએ વીડિયો બતાવ્યો છે જેમાં લોકો સૈન્ય ઇમારતો તરફ બેરિકેડ પાર કરતા જોઈ શકાય છે. ખાર્તુમ સાથે વાત કરતા, સુદાનમાં નોર્વેજીયન રેફ્યુજી કાઉન્સિલના ડિરેક્ટર વિલ કાર્ટરે ડોઇશ વેલેને કહ્યું: “અમે લશ્કરી વાહનોના કાફલાને જોયા છે કે જે ભીડને એકઠા થતા અટકાવે છે અને કેટલીકવાર હિંસા દ્વારા ભગાડવામાં આવે છે. અત્યારે ઘણું બધું થઈ રહ્યું છે. જેની જરૂર છે. સમજો. તણાવ ખૂબ વધારે છે. અને આ ત્યારે થઈ રહ્યું છે જ્યારે દેશ પહેલેથી જ માનવતાવાદી કટોકટીની વચ્ચે છે અને લાખો લોકો જોખમમાં છે.” સમગ્ર સ્થિતિને બળવો ગણાવીને સૂચના મંત્રાલયે અટકાયતમાં લેવાયેલા તમામને મુક્ત કરવાની માંગ કરી છે. મંત્રાલય દ્વારા જારી કરવામાં આવેલા નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે રાજ્ય અને કેન્દ્રીય કર્મચારીઓ બળવાના જવાબમાં હડતાળ પર જશે.
સેનાએ શું કહ્યું?
એક ટીવી સંદેશમાં જનરલ બુરહાને કહ્યું છે કે જુલાઈ 2023માં સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજાય ત્યાં સુધી નિષ્ણાતોની સરકાર દેશનું નેતૃત્વ કરશે. તેમણે કહ્યું કે દેશના વિવિધ રાજકીય પક્ષો વચ્ચેના સંઘર્ષને કારણે સેનાએ દરમિયાનગીરી કરવી પડી અને સરકારને વિખેરી નાખવી પડી. દેશનું સંચાલન કરતી સાર્વભૌમ કાઉન્સિલનો ભાગ હોવાને કારણે, જનરલ બુરહાન પહેલાથી જ દેશના અપ્રગટ વડા હતા. તેમના ભાષણમાં તેમણે લોકશાહી સ્થાપિત કરવાનું વચન આપ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે, જ્યાં સુધી ચૂંટાયેલી સરકારને નેતૃત્વ સોંપવામાં ન આવે ત્યાં સુધી દળો દેશમાં લોકશાહી સ્થાપિત કરવાનું કામ ચાલુ રાખશે.
વિરોધનું અહ્વાહન
સુદાનીઝ પ્રોફેશનલ્સ એસોસિએશન, દેશની લોકશાહી તરફી રાજકીય પાર્ટીએ લોકોને રસ્તાઓ પર ઉતરીને બળવાનો વિરોધ કરવા હાકલ કરી છે. એક ફેસબુક પોસ્ટમાં, ટીમે કહ્યું, “અમે લોકોને શેરીઓમાં બહાર આવવા અને તેમના પર કબજો કરવા વિનંતી કરીએ છીએ. તમામ રસ્તાઓ બેરિકેડ કરીને બંધ કરી દેવા જોઈએ અને સામાન્ય હડતાળ કરવી જોઈએ.” સુદાનની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીએ કામદારોને હડતાળ પર જવા માટે હાકલ કરી, પરિસ્થિતિને બુરહાન દ્વારા “સંપૂર્ણ લશ્કરી બળવા” તરીકે વર્ણવી. સ્થાનિક મીડિયા અહેવાલ આપે છે કે ખાર્તુમ ઇન્ટરનેશનલ એરપોર્ટને સૈનિકોએ ઘેરી લીધું છે. ન્યૂઝ ચેનલ અલ અરેબિયાએ અહેવાલ આપ્યો છે કે તમામ મોટી એરલાઇન્સે રાજધાનીની ફ્લાઇટ્સ રદ કરી છે. આ સિવાય ઈન્ટરનેટ સેવાઓમાં વિક્ષેપ હોવાના અહેવાલો છે. વૈશ્વિક ઈન્ટરનેટ મોનિટરિંગ સંસ્થા નેટબ્લોક્સે જણાવ્યું હતું કે મોબાઈલ અને ફિક્સ લાઈન ઈન્ટરનેટ સેવાઓ બંનેમાં મોટી વિક્ષેપો જોવા મળી હતી. નોર્વેજિયન રેફ્યુજી કાઉન્સિલના કાર્ટરે જણાવ્યું હતું કે, “સંચાર સેવાઓમાં મોટી વિક્ષેપો આવી છે.”
આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિભાવ
વિવિધ દેશોની સરકારોએ સુદાનમાં થઈ રહેલી પ્રવૃત્તિઓની ટીકા કરી છે. હોર્ન ઑફ આફ્રિકાના વિશેષ યુએસ દૂત, જેફરી ફેલ્ટમેન, જેઓ સુદાનના સૈન્ય અને રાજકારણીઓ વચ્ચેના વિવાદને ઉકેલવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, તેમણે પરિસ્થિતિને “સંપૂર્ણપણે અસ્વીકાર્ય” ગણાવી. આ ઘટનાક્રમની ટીકા કરતા અમેરિકાએ નાગરિક સરકારની સ્થાપના સુધી દેશને આપવામાં આવતી સહાયને રદ કરી દીધી છે. સુદાન માટે યુએનના વિશેષ પ્રતિનિધિ વોલ્કર પર્થેસે પણ પરિસ્થિતિ પર ઊંડી ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. “વડાપ્રધાન, સરકારી અધિકારીઓ અને રાજકારણીઓની કથિત અટકાયત અસ્વીકાર્ય છે,” તેમણે કહ્યું. યુએન સેક્રેટરી-જનરલ એન્ટોનિયો ગુટેરેસે એક નિવેદનમાં “સુદાનમાં સતત લશ્કરી બળવા”ની ટીકા કરી હતી. જર્મનીના વિદેશ મંત્રી હેઇકો માસે પણ બળવાની ટીકા કરી હતી. “રાજકારણીઓએ તેમના મતભેદોને શાંતિપૂર્ણ રીતે ઉકેલવા જોઈએ. તે લોકો પ્રત્યેની તેમની જવાબદારી બને છે જેઓ સરમુખત્યારશાહીનો અંત લાવી લોકતાંત્રિક પરિવર્તન માટે લડી રહ્યા છે,” તેમણે કહ્યું.
ફ્રાન્સ, ચીન અને આફ્રિકન યુનિયનના નેતાઓએ પણ બળવાને વખોડી કાઢ્યો હતો અને સામાન્ય સ્થિતિને તાત્કાલિક પુનઃસ્થાપિત કરવા વિનંતી કરી હતી.
