સમગ્ર દેશભરમાં ભાઈ-બહેનોના પવિત્ર તહેવાર ભાઈબીજની ઉજવણી થઈ રહી છે. શાસ્ત્રો અનુસાર ભાઈબીજને યમ દ્વિતિયા પણ કહેવામાં આવે છે. આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈઓને તિલક લગાવે છે, તેમને લાંબા આયુષ્યનું આશીર્વાદ આપે છે અને આ દિવસે મૃત્યુના દેવતા યમરાજની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે બ્રજમંડળમાં બહેનો યમુના નદીમાં ઉભા રહીને ભાઈઓને તિલક કરે છે.
ભાઈ બીજને ભાઈ દ્વિતિયા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ તહેવારનો મુખ્ય હેતુ ભાઈ અને બહેન વચ્ચે પવિત્ર સંબંધ અને પ્રેમ સ્થાપિત કરવાનો છે. આ દિવસે બહેનો બેરી પૂજા પણ કરે છે. આ દિવસે બહેનો તિલક લગાવે છે, તેમના ભાઈઓને સ્વસ્થ અને લાંબા આયુષ્યની કામના કરે છે. આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈઓને તેલ લગાવે છે અને ગંગા-યમુનામાં સ્નાન કરે છે. જો ગંગા-યમુનામાં સ્નાન કરવું શક્ય ન હોય તો ભાઈએ બહેનના ઘરે સ્નાન કરવું જોઈએ.
જો બહેન પોતાના હાથે ભાઈને ભોજન કરાવે તો ભાઈની ઉંમર વધે છે અને જીવનની પરેશાનીઓ દૂર થાય છે. આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈઓને ચોખા ખવડાવે છે. આ દિવસે બહેનના ઘરે ભોજન કરવાનું વિશેષ મહત્વ છે. બહેન કોઈપણ પિતરાઈ અથવા પિતરાઈ ભાઈ હોઈ શકે છે. જો બહેન ન હોય તો ગાય, નદી વગેરેનું ધ્યાન કરવું અથવા તેની પાસે બેસીને ભોજન કરવું પણ શુભ માનવામાં આવે છે.
આ પૂજામાં બહેનો પણ ભાઈની હથેળી પર ચોખાનું દ્રાવણ લગાવે છે, તેના પર સિંદૂર લગાવે છે, કોળાના ફૂલ, સોપારી, સોપારીની મુદ્રા વગેરે પોતાના હાથ પર લગાવે છે, ધીમે ધીમે હાથ પર પાણી છોડી દે છે, નીચેનો મંત્ર કહે છે. – ગંગા યમુનાની પૂજા, યમી પૂજા યમરાજને, સુભદ્રા પૂજા કૃષ્ણને, ગંગા યમુના નીર વહાવી મારા ભાઈના જીવનમાં
એવું માનવામાં આવે છે કે જો આ દિવસે કોઈ ઉગ્ર પ્રાણી કરડે તો પણ યમરાજના દૂત ભાઈનો જીવ નહીં લે. ક્યાંક આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈના માથા પર તિલક લગાવે છે અને તેમની આરતી કરે છે અને પછી હથેળીમાં કાલવો બાંધે છે. ભાઈનું મોં મીઠુ કરવા તે માખણ મિશ્રીને ખવડાવે છે. સાંજે બહેનો યમરાજના નામનો ચારમુખી દીવો પ્રગટાવે છે અને તેને ઘરની બહાર રાખે છે. આ સમયે જો ઉપર આકાશમાં ગરુડ ઉડતું જોવા મળે તો તે ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. આ સંદર્ભમાં, એવું માનવામાં આવે છે કે બહેનો ભાઈની ઉંમર પૂછે છે અથવા ગરુડ જઈને બહેનોનો સંદેશ યમરાજને કહે છે તેવી પ્રાર્થના યમરાજે સ્વીકારી છે.
ભાઈ બીજના તિલક મુહૂર્ત
તારીખ 5મી નવેમ્બરે રાત્રે 11:23 વાગ્યાથી શરૂ થાય છે, તારીખ 6 નવેમ્બરે સાંજે 07:44 વાગ્યા સુધી પૂરી થાય છે. ભાઈ દૂજ તિલક મુહૂર્ત સવારે 8:00 થી 9:30 સુધી “શુભ” છે
