એકાદશી પર ચોખા કેમ ન ખાવા જોઇયે ? શા માટે એકાદશી પર ચોખા ખાવાની મનાઈ છે? એકાદશી વિશે એવી માન્યતા છે કે આ દિવસે ચોખા અને ચોખાથી બનેલી વસ્તુઓ ન ખાવી જોઈએ. ચાલો જાણીએ આ માન્યતા શા માટે છે?
શાસ્ત્રો અને પુરાણોમાં એકાદશી વ્રતનું ઘણું મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે. આ વ્રતને લઈને ઘણા નિયમો અને માન્યતાઓ છે, જેમાં ભાત ન ખાવાનો પણ સમાવેશ થાય છે. તેની પાછળ ધાર્મિક કારણની સાથે વૈજ્ઞાનિક કારણ પણ જણાવવામાં આવ્યું છે.
ધાર્મિક કારણો
ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી એકાદશી પર ચોખા ખાવાથી અખાદ્ય વસ્તુઓ ખાવાનું ફળ મળે છે.
દંતકથા અનુસાર,
મહર્ષિ મેધાએ માતા શક્તિના ક્રોધથી બચવા માટે શરીર છોડી દીધું હતું અને તે પૃથ્વીમાં સમાઈ ગયો હતો. મહર્ષિ મેધાનો જન્મ ચોખા અને જવના રૂપમાં થયો હતો, તેથી ચોખા અને જવને જીવ માનવામાં આવે છે.
જે દિવસે મહર્ષિ મેધાનો અંશ પૃથ્વીમાં સમાઈ ગયો હતો, તે દિવસે એકાદશી તિથિ હતી. તેથી એકાદશી પર ચોખા ખાવા વર્જિત માનવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે એકાદશી પર ચોખા ખાવું એ મહર્ષિ મેધાના માંસ અને રક્તનું સેવન કરવા જેવું છે.
વૈજ્ઞાનિક કારણ
વૈજ્ઞાનિક તથ્યો મુજબ ચોખામાં જળ તત્વનું પ્રમાણ વધુ હોય છે. પાણી પર ચંદ્રની અસર વધુ છે. ભાત ખાવાથી શરીરમાં પાણીની માત્રા વધે છે, જેના કારણે મન વિચલિત અને અશાંત થઈ જાય છે. મનની ચંચળતા વ્રતના નિયમોનું પાલન કરવામાં અવરોધ ઉભી કરે છે. એકાદશીના વ્રતમાં મનને કાબૂમાં રાખવું અને સાત્વિક ભાવનાનું પાલન કરવું ખૂબ જ જરૂરી છે, તેથી એકાદશી પર ચોખાથી બનેલી વસ્તુઓ ખાવાની મનાઈ કહેવાય છે.
