New Delhi : યમુના નદીના 33 માંથી 23 સ્થળો પાણીની ગુણવત્તા પરીક્ષણમાં નિષ્ફળ ગયા છે. અહીંના પાણીમાં ઓક્સિજનનું પ્રમાણ લગભગ શૂન્ય હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. જળ સંસાધન અંગેની સંસદીય સ્થાયી સમિતિ દ્વારા આ માહિતી આપવામાં આવી છે. સંસદીય સમિતિએ કહ્યું છે કે દિલ્હીમાં યમુના નદીનો એક ભાગ ખૂબ જ પ્રદૂષિત છે. સમિતિએ જણાવ્યું હતું કે રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં છ સહિત 33 મોનિટરિંગ સાઇટ્સમાંથી 23 સાઇટ્સ પ્રાથમિક પાણીની ગુણવત્તાના ધોરણોને પૂર્ણ કરતી નથી. યમુના નદી દિલ્હીના 40 કિલોમીટર લાંબા વિસ્તારમાંથી વહે છે, હરિયાણાથી પલ્લા ખાતે પ્રવેશે છે અને અસગરપુરથી ઉત્તર પ્રદેશ તરફ નીકળી જાય છે.
મંગળવારે (11 માર્ચ, 2025) સંસદમાં રજૂ કરાયેલા પોતાના અહેવાલમાં જળ સંસાધન અંગેની સંસદીય સ્થાયી સમિતિએ જણાવ્યું હતું કે નદીમાં ઓગળેલા ઓક્સિજન (DO)નું સ્તર જે નદીની જીવન ટકાવી રાખવાની ક્ષમતા દર્શાવે છે, તે દિલ્હીના આ ભાગમાં લગભગ નહિવત્ જોવા મળ્યું હતું.
દિલ્હીમાં ઉપલા યમુના નદી સફાઈ પ્રોજેક્ટ અને નદીના પટ વ્યવસ્થાપન પરના તેના અહેવાલમાં, સમિતિએ ચેતવણી આપી હતી કે દિલ્હી અને ઉત્તર પ્રદેશમાં ગટર શુદ્ધિકરણ પ્લાન્ટ (STP) ના નિર્માણ અને અપગ્રેડેશન છતાં પ્રદૂષણનું સ્તર ચિંતાજનક રીતે ઊંચું છે. સમિતિએ પ્રદૂષણનો સામનો કરવા અને નદીની સ્થિતિ પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે તમામ હિસ્સેદારો પાસેથી સંકલિત પ્રયાસો કરવાની હાકલ કરી હતી. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે 33 મોનિટરિંગ સાઇટ્સમાંથી, ઉત્તરાખંડમાં ફક્ત 4 અને હિમાચલ પ્રદેશમાં 4 જ પ્રાથમિક પાણીની ગુણવત્તાના માપદંડોને પૂર્ણ કરે છે.
કેન્દ્રીય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ (CPCB) એ રાજ્ય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ સાથે મળીને જાન્યુઆરી 2021 અને મે 2023 વચ્ચે 33 સ્થળોએ પાણીની ગુણવત્તાનું મૂલ્યાંકન કર્યું. આ મૂલ્યાંકનમાં 4 મુખ્ય પરિમાણોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો, જેમ કે ઓગળેલા ઓક્સિજન (DO), pH, બાયોકેમિકલ ઓક્સિજન ડિમાન્ડ (BOD) અને ફેકલ કોલિફોર્મ (FC).
વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે ઉત્તરાખંડ અને હિમાચલ પ્રદેશમાં ચારેય દેખરેખ સ્થળોએ જરૂરી ધોરણો પૂર્ણ કર્યા હતા, જ્યારે હરિયાણામાં તમામ 6 સ્થળો નિષ્ફળ ગયા હતા. દિલ્હીમાં 2021 માં 7 સ્થળોમાંથી કોઈ પણ ધોરણોનું પાલન કરતું જોવા મળ્યું ન હતું, જોકે પલ્લાએ 2022 અને 2023 માં સુધારો દર્શાવ્યો હતો.
સમિતિએ યમુનાના પૂરના મેદાનો પર અતિક્રમણ અંગે ખાસ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. રિપોર્ટ અનુસાર દિલ્હી અને હરિયાણાએ અતિક્રમણ વિશે માહિતી આપી છે, જ્યારે ઉત્તર પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડે હજુ સુધી સંપૂર્ણ વિગતો આપી નથી. સમિતિએ એ વાત પર ભાર મૂક્યો કે દિલ્હી વિકાસ સત્તામંડળ (DDA) એ પૂરના મેદાનોમાં લગભગ 477.79 હેક્ટર જમીનને અતિક્રમણથી મુક્ત કરાવી છે. જોકે પૂરગ્રસ્ત વિસ્તારના કેટલાક ભાગો ચાલુ મુકદ્દમાને કારણે કબજામાં છે. રિપોર્ટ અનુસાર યમુના નદીના તળિયે જમા થયેલો કાટમાળ ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય છે.
દિલ્હી સિંચાઈ અને પૂર નિયંત્રણ વિભાગ દ્વારા CSIR-NEERI ના સહયોગથી હાથ ધરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં ચોમાસા પહેલાના સમયગાળા દરમિયાન જૂના આયર્ન બ્રિજ, ગીતા કોલોની અને DND બ્રિજના ઉપરના ભાગમાં એકત્રિત કરવામાં આવેલા કાટમાળના નમૂનાઓમાં ક્રોમિયમ, તાંબુ, સીસું, નિકલ અને ઝીંક જેવી ભારે ધાતુઓનું ઉચ્ચ સ્તર જોવા મળ્યું.
સમિતિએ આ ઝેરી કચરાને દૂર કરવા માટે નિયંત્રિત ડ્રેજિંગની ભલામણ કરી હતી અને ચેતવણી આપી હતી કે તે ગંભીર આરોગ્ય જોખમ ઊભું કરે છે અને નદીની ગુણવત્તામાં બગાડ તરફ દોરી જાય છે. જોકે, રાષ્ટ્રીય સ્વચ્છ ગંગા મિશન (NMCG) એ ચિંતા વ્યક્ત કરી છે કે મોટા પાયે ડ્રેજિંગ નદીના પટને અસ્થિર કરી શકે છે અને પર્યાવરણને વધુ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
આ પણ વાંચો:ઘર કે ઓફિસમાં CCTV કેવી રીતે રાખશો સુરક્ષિત? હર્ષ સંઘવીએ આપી જરૂરી ટીપ્સ
આ પણ વાંચો:ગાંધીધામ કચ્છ પોલીસને ગૃહ રાજ્યમંત્રી હર્ષ સંઘવીએ અભિનંદન પાઠવ્યા
આ પણ વાંચો:રાજકોટ હોસ્પિટલના CCTV ફૂટેજ મામલે ગૃહરાજ્યમંત્રી હર્ષ સંઘવીએ ટ્વીટ કરી
