ચંદ્ર પર ઉતરાણ દરમિયાન રશિયાના લૂના-25 અવકાશયાન ક્રેશ થયા બાદ સમગ્ર વિશ્વની નજર ભારતીય મિશન ચંદ્રયાન-3 પર છે. વાહનના વિક્રમ લેન્ડરને ચંદ્ર પર ઉતરવા માટે માત્ર થોડા કલાકો જ બાકી છે. ISROએ મંગળવારે અપડેટ કર્યું છે કે ચંદ્રયાન-3 મિશન બુધવારે સાંજે દક્ષિણ ધ્રુવ પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ માટે તૈયાર છે. ભારત દક્ષિણ ધ્રુવનો અભ્યાસ કરનાર પ્રથમ દેશ બનવા માંગે છે. ચંદ્રના આ ભાગની મુલાકાત હજુ સુધી કોઈ મિશન ગયા નથી. અગાઉ, લૂના-25 વાહન પણ આ અઠવાડિયે દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતરવાનું હતું, પરંતુ ક્રેશ થયું. સવાલ એ છે કે ચંદ્રના દક્ષિણ ભાગમાં એવું શું છે કે તમામ દેશો ચંદ્રના આ ભાગ પર ઉતરવા માંગે છે, ચાલો જાણીએ…
ભારતનું ચંદ્ર મિશન હાલમાં ઘણા પડકારોનો સામનો કરીને ચંદ્રની ભૂપ્રદેશ પર વિક્રમ લેન્ડરના સોફ્ટ લેન્ડિંગ માટે યોગ્ય સ્થાન શોધવાનું લક્ષ્ય ધરાવે છે. ઈસરોનું માનવું છે કે જો બધું બરાબર રહ્યું તો વિક્રમ 23 ઓગસ્ટે સાંજે 6.04 કલાકે ચંદ્ર પર ઉતરશે. ઈસરો સાંજે 5:30 વાગ્યે લેન્ડિંગનું લાઈવ કવરેજ શરૂ કરવાની યોજના ધરાવે છે. સમગ્ર વિશ્વ ભારતના આ મિશનની સફળતાની રાહ જોઈ રહ્યું છે.
ચંદ્રની દક્ષિણ બાજુ વિશે શું છે ખાસ?
ISROના ભૂતપૂર્વ ગ્રૂપ ડિરેક્ટર સુરેશ નાઈકે HTને કહ્યું, “ISRO હંમેશા દરેક મિશન પર અલગ-અલગ વસ્તુઓ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેથી, તે એક પાસું છે. બીજું પાસું પાણીની યોગ્ય માત્રા મેળવવાની શક્યતા શોધવાનું છે. ચંદ્રની દક્ષિણ બાજુએ આવેલા મોટા ખાડાઓ એકદમ ઊંડા અને કાયમી રૂપે છાયાવાળા પ્રદેશોમાં પરિણમશે અને પછી પૃથ્વીની સપાટી પર સતત ધૂમકેતુઓ અને એસ્ટરોઇડ્સ દ્વારા બોમ્બમારો કરવામાં આવે છે – આ એવા અવકાશી પદાર્થોના પ્રકાર છે જે ચંદ્ર સાથે અથડાય છે.ચંદ્રની સપાટી પર બરફ અને ખૂટતા કણોના રૂપમાં જમા થાય છે.”
પુષ્કળ પાણી, ખનિજો અને માનવ વસાહતોના સપના
તે કહે છે, “એવી અપેક્ષા છે કે દક્ષિણ ભાગમાં એકઠા થયેલા બરફમાં ઘણું પાણી હશે. બીજું પરિબળ એ છે કે તેની વિશિષ્ટ ટોપોગ્રાફીને કારણે વીજળીનું ઉત્પાદન શક્ય છે. એક તરફ વિશાળ સંદિગ્ધ વિસ્તાર છે અને બીજી બાજુ અનેક શિખરો છે. આ શિખરો કાયમ માટે સૂર્યપ્રકાશના સંપર્કમાં રહે છે. તેથી, નજીકના ભવિષ્યમાં માનવ વસાહતની સ્થાપના કરવી એ ફાયદાકારક સ્થિતિ છે. ચીન પહેલાથી જ 2030 સુધીમાં ત્યાં માનવ વસાહત સ્થાપવા માંગે છે. ચંદ્ર પર અનેક કિંમતી ખનિજો પણ ઉપલબ્ધ છે. હિલિયમ-3 એ મૂલ્યવાન ખનિજોમાંનું એક છે જે આપણને પ્રદૂષણ મુક્ત વીજળી ઉત્પન્ન કરવામાં મદદ કરી શકે છે.”
અમેરિકા અને ચીનની યોજના
નાઈકે એમ પણ કહ્યું કે આગામી બે વર્ષમાં જુદા જુદા દેશો દ્વારા નવ મૂન મિશનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને ચીન બંનેએ દક્ષિણ ધ્રુવ પર મિશનનું આયોજન કર્યું છે. નોંધનીય છે કે 2019માં ચંદ્રયાન-3 દ્વારા અગાઉનું ભારતીય મિશન તે જ વિસ્તારની નજીક સુરક્ષિત રીતે ઉતરવામાં નિષ્ફળ ગયું હતું.
ભારત ઈતિહાસ રચશે
એકવાર ચંદ્રયાન-3 ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક રોવર તૈનાત કરશે, ઈસરોના વૈજ્ઞાનિકોએ કહ્યું કે તેઓ ચંદ્રની માટી અને ખડકોની રચના વિશે વધુ જાણવા માટે 14 દિવસ સુધી શ્રેણીબદ્ધ પ્રયોગો ચલાવશે. ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર બરફ અને ખનિજોનો ભંડાર હોવાની અપેક્ષા છે. ભારત દક્ષિણ ધ્રુવનો અભ્યાસ કરનાર પ્રથમ દેશ બનવા માંગે છે. ચંદ્રના આ ભાગની મુલાકાત હજુ સુધી કોઈ મિશન ગયા નથી.
ચંદ્ર પર પાણીની શોધ ક્યારે થઈ
1960 ના દાયકાની શરૂઆતમાં, પ્રથમ એપોલો ઉતરાણ પહેલા, વૈજ્ઞાનિકોએ અનુમાન કર્યું હતું કે ચંદ્ર પર પાણી હોઈ શકે છે. 1960 ના દાયકાના અંતમાં અને 1970 ના દાયકાના પ્રારંભમાં એપોલો ક્રૂ દ્વારા વિશ્લેષણ માટે પરત કરાયેલા નમૂનાઓ શુષ્ક જણાયા હતા.
2008 માં, બ્રાઉન યુનિવર્સિટીના સંશોધકોએ નવી તકનીકો સાથે તે ચંદ્ર નમૂનાઓની ફરીથી તપાસ કરી અને જ્વાળામુખી કાચના નાના મણકાની અંદર હાઇડ્રોજન શોધી કાઢ્યું. 2009માં, ISROના ચંદ્રયાન-1ની તપાસમાં નાસાના એક સાધને ચંદ્રની સપાટી પર પાણી શોધી કાઢ્યું હતું. તે જ વર્ષે, અન્ય NASA પ્રોબ, જે દક્ષિણ ધ્રુવ પર પહોંચી, તેને ચંદ્રની સપાટીની નીચે પાણીનો બરફ મળ્યો. નાસાના અગાઉના મિશન, 1998માં લુનર પ્રોસ્પેક્ટરને પુરાવા મળ્યા હતા કે દક્ષિણ ધ્રુવના પડછાયાવાળા ખાડાઓમાં પાણીના બરફની સૌથી વધુ સાંદ્રતા હતી.
આ પણ વાંચો:મોટી સફળતા! ચંદ્રયાન-2ના ઓર્બિટરે ચંદ્રયાન-3ના લેન્ડરનું કર્યું સ્વાગત
આ પણ વાંચો:4 વર્ષમાં, 4 દેશો ચંદ્ર પર ઉતરવામાં નિષ્ફળ, ચીન પ્રથમ વખતમાં સફળ; માત્ર ભારત જ…
આ પણ વાંચો:ચંદ્ર પર અહીં ઉતરશે વિક્રમ લેન્ડર, ISROએ શેર કરી લેન્ડિંગ સાઇટની તસવીરો
આ પણ વાંચો:ચંદ્રયાન-3 માટે ખાસ છે 20 ઓગસ્ટ, ઈસરોએ જણાવ્યા નવા પડકાર
આ પણ વાંચો:લૂના-25 ચંદ્ર પર ક્રેશ થયા બાદ રશિયાના ટોચના અવકાશ વૈજ્ઞાનિક હોસ્પિટલમાં દાખલ
