ભારતના ગૃહ મંત્રાલયે એક સાયબર સ્વયંસેવક કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો છે જેનો ઉદ્દેશ્ય દેશ વિરોધી ઓનલાઈન સામગ્રીની જાણ કરવાનો છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે ટીકાકારો સામે સરકારનું અત્યાર સુધીનું આ સૌથી ખતરનાક પગલું છે.
હિંદુત્વ વોચ, એક એકાઉન્ટ જે ટ્વિટર પર ધર્માંધતા, હિંસા અને હિંદુ રાષ્ટ્રવાદની ઘટનાઓ પોસ્ટ કરે છે, લાંબા સમયથી સરકારની ટીકા કરતી ટ્વીટ્સ માટે ટ્રોલિંગ અને અપમાનજનક ટિપ્પણીઓ પ્રાપ્ત કરી રહ્યું હતું, પરંતુ એપ્રિલમાં તેઓ ચોંકી ગયા જ્યારે 26,000 થી વધુ ફોલોઅર્સ ધરાવતા એકાઉન્ટ્સ બંધ થયા હતા.
ટ્વિટરે અચાનક એકાઉન્ટ બંધ કરી દીધું. આ માટે કોઈ સ્પષ્ટતા અથવા કારણ આપવામાં આવ્યું નથી. આ ડઝનેક ખાતાઓ સાથે કરવામાં આવ્યું હતું જે સરકારની ટીકા કરતા હતા. પરંતુ આ ક્રિયાનો સમય સૌથી મહત્વપૂર્ણ હતો.
જ્યારે ભારતના ગૃહ મંત્રાલયે સાયબર ક્રાઈમ વોલેન્ટિયર પ્રોગ્રામ શરૂ કર્યો ત્યારે આ એકાઉન્ટ્સ બંધ કરવામાં આવ્યા હતા. યોજના આ પ્રોગ્રામ હેઠળ ગેરકાયદેસર અથવા ગેરકાયદેસર સામગ્રીની જાણ કરવાની હતી. ગૃહ મંત્રાલયે કહ્યું હતું કે સ્વયંસેવક નાગરિકો અથવા સારા લોકોની જરૂર છે જેઓ સંપૂર્ણ ગોપનીયતા જાળવી રાખે છે અને બાળકોના જાતીય શોષણ સાથે કાયદો અને વ્યવસ્થા, સાંપ્રદાયિક સંવાદિતા અને ભારતની અખંડિતતાને નુકસાન પહોંચાડતી સામગ્રીની જાણ કરે છે.
ટીકા
સામાજિક કાર્યકરો, પત્રકારો અને સરકારની ટીકા કરનારા અન્ય લોકો માટે ટ્રોલ્સ, ભારતીય જનતા પાર્ટીના IT સેલ અને સાયબર સ્વયંસેવકો વચ્ચે તફાવત કરવો મુશ્કેલ છે. આ સાયબર સ્વયંસેવકોની સંખ્યા સેંકડોમાં હોવાનું માનવામાં આવે છે.
હિન્દુત્વ વોચના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે, “અમારા માટે જમણેરી પાંખ દ્વારા ફેલાયેલા સાંપ્રદાયિકતા, દ્વેષપૂર્ણ ભાષણ, નકલી સમાચાર અને નકલી વિજ્ઞાનનો પર્દાફાશ કરવા માટે ટ્વિટર એક મહત્વપૂર્ણ સાધન હતું. આ માટે અમને અનિર્ણાયકતા, ટ્રોલિંગ અને ધમકીઓ વગેરે મળતી રહી. જે ભાજપની ટીકા કરનારા એકાઉન્ટ્સને પરેશાન કરે છે. આરએસએસ, તેમને રાષ્ટ્રવિરોધી કહે છે અને તેમને બંધ કરાવવા માટે આયોજનબદ્ધ અભિયાન ચલાવે છે.”
આ સમયે, ટ્વિટર કહે છે કે કોઈપણ પોસ્ટ વિશેની કોઈપણ ફરિયાદો ટ્વિટરના નિયમો અને શરતોના આધારે તપાસવામાં આવે છે અને “કોઈપણ ઉલ્લંઘન કરતી સામગ્રી પર અમને ઉપલબ્ધ વિવિધ વિકલ્પોના આધારે કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.” જોકે ભારતીય ગૃહ મંત્રાલયે આ અંગેના પ્રશ્નોના કોલ અથવા ઈમેલનો જવાબ આપ્યો ન હતો.
ડિજિટલ યોદ્ધા
ભારતીય જનતા પાર્ટી 2014માં સત્તામાં આવી હતી. તે પછી, તેમણે 2019 સામાન્ય ચૂંટણીમાં મોટી જીત મેળવી. ઘણા લોકો કહે છે કે ભાજપની આ જીત પાછળ હજારો ડિજિટલ યોદ્ધાઓ હતા.
71 વર્ષીય ભારતીય વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને પણ ટેક-પ્રેમી નેતા માનવામાં આવે છે. ટ્વિટર પર તેના 73 મિલિયન ફોલોઅર્સ છે. પરંતુ તેની ઘણીવાર આ હકીકત માટે ટીકા કરવામાં આવે છે કે તે એવા લોકોને અનુસરે છે જેઓ ટીકાકારોને હેરાન કરવા અથવા દુરુપયોગ કરવા માટે કુખ્યાત છે. આવા લોકો પોતાના ટ્વિટર પર ગર્વથી લખે છે કે ભારતના વડાપ્રધાન તેમને ફોલો કરે છે.
ભાજપની સોશિયલ મીડિયા સ્ટ્રેટેજી પર પુસ્તક લખનાર સ્વાતિ ચતુર્વેદી કહે છે કે સાયબર સ્વયંસેવક યોજના લોકોને ચૂપ કરવા કરતાં મોટી છે. “તે એક સ્માર્ટ ચાલ છે કારણ કે તેઓ ઑનલાઇન મતભેદોને દબાવી શકે છે અને તેઓને નુકસાન થતું નથી,” તેણી કહે છે.
સ્ટેટિસ્ટા અનુસાર, ભારતમાં 20 મિલિયનથી વધુ ટ્વિટર યુઝર્સ છે. ભારતની અડધાથી વધુ વસ્તી ઇન્ટરનેટનો ઉપયોગ કરે છે અને 300 મિલિયન લોકો ફેસબુકનો ઉપયોગ કરે છે. 200 મિલિયનથી વધુ લોકો WhatsAppનો ઉપયોગ કરે છે, જે અન્ય કોઈપણ દેશ કરતા વધુ છે. ભારતે, અન્ય ઘણા દેશોની જેમ, નકલી સમાચારોને રોકવા અને સરકારની ટીકા કરતી સામગ્રીને નિયંત્રિત કરવા માટે તાજેતરમાં નવા કાયદા ઘડ્યા છે.
‘સૌથી ઘાતક સાયબર સ્વયંસેવક કાર્યક્રમ છે’
ચીને પણ આવું જ પગલું ભર્યું છે. આ વર્ષની શરૂઆતમાં, ચીને એક હોટલાઇન શરૂ કરી હતી જ્યાં શાસક કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીની ટીકા કરતી સામગ્રીની જાણ કરી શકાય છે. વિયતનામે એવી ગાઈડલાઈન જાહેર કરી છે, જેના દ્વારા લોકોને દેશ વિશે સારી વાતો લખવા અને રાષ્ટ્રહિતની વિરુદ્ધ ન લખવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવી રહ્યા છે.
ભારતમાં લાવવામાં આવેલા કાયદા અંગે સામાજિક કાર્યકરો ખૂબ જ ચિંતિત છે. તેમનું કહેવું છે કે આ કાયદાઓ ગોપનીયતાના અધિકારનું ઉલ્લંઘન કરે છે. વોટ્સએપે આ કાયદાઓ વિરુદ્ધ કેસ પણ દાખલ કર્યો છે.
ઈન્ટરનેટ ફ્રીડમ ફાઉન્ડેશનના અનુષ્કા જૈન કહે છે કે સરકારનો સાયબર સ્વયંસેવી કાર્યક્રમ અત્યાર સુધીનું સૌથી ઘાતક પગલું છે અને તે દેશને સર્વેલન્સ સ્ટેટમાં ફેરવી શકે છે. તેણી કહે છે, “અમારી પાસે પહેલાથી જ સાયબર ગુનાઓ સામે કાયદાઓ છે, તેથી તેની કોઈ જરૂર નથી. તે માત્ર સાયબર તકેદારી અને જોખમી છે કારણ કે તે નાગરિકોને એકબીજા સામે ઉભા કરે છે. તે સુનિશ્ચિત કરવાનો કોઈ રસ્તો નથી.” કે તેનો ઉપયોગ વ્યક્તિગત બનાવવા માટે કરવામાં આવશે નહીં. ફરિયાદો.”
જૈન તેની સરખામણી પૂર્વ જર્મનીની ગુપ્તચર પોલીસ સ્ટેસી સાથે કરે છે. તેણી કહે છે, “કોઈપણ પૂર્વ ચકાસણી વિના, કોઈપણ સ્વયંસેવક બની શકે છે. રાષ્ટ્રવિરોધી શું છે તેની કોઈ સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા નથી. આ પ્રોગ્રામ સ્ટેસીને તે જ ગુપ્તચર પોલીસ બનાવશે જે તેઓ પૂર્વ જર્મનીમાં હતા.”
