સંસદનું શિયાળુ સત્ર 29 નવેમ્બરથી શરૂ થઇ ગયું છે. સંસદમાં કોઈપણ સત્ર ચાલતું હોય ત્યારે ગૃહની અંદર જેટલો હંગામો થાય છે, તેટલો હંગામો સંસદ સંકુલની કેન્ટીનમાં પણ જોવા માટે મળતો હોય છે, જ્યાં તેની તૈયારીઓ કેટલાય દિવસો અગાઉથી શરૂ થઈ જાય છે. સવારે તાજા શાકભાજી અને આવશ્યક સામગ્રી મોટી સંખ્યામાં આવે છે ત્યારબાદ નાસ્તો અને લંચની તૈયારીઓ શરૂ થાય છે. તાજેતરમાં સંસદની કેન્ટીનમાં આપવામાં આવતી સબસિડી પણ નાબૂદ કરવામાં આવી છે.
સંસદનું શિયાળુ સત્ર શરૂ થઈ ગયું છે. જ્યારે સંસદનું સત્ર શરૂ થાય છે, ત્યારે સંસદ સંકુલની કેન્ટીનમાં ગૃહ સાથે ભારે હંગામો જોવા મળે છે. જ્યાં નાસ્તાથી લઈને લંચ અને ચા સુધી સાંસદો અને તેમના સ્ટાફની ભીડ એકઠી થવા લાગે છે. સંસદ સત્રને કવર કરતા પત્રકારો પણ આ કેન્ટીનનો લાભ લે છે. જાણો સંસદની કેન્ટીન કેવી છે અને તે કેવી રીતે કામ કરે છે.
થોડા સમય પહેલા પણ સંસદની કેન્ટીન ચર્ચામાં હતી અને તેનું મૂળ કારણ ત્યાં આપવામાં આવતા ભોજન પરની સબસીડી હટાવવા મુદ્દે ચર્ચામાં રહી હતી. સંસદ કેન્ટીનમાં ભોજન સસ્તા ભાવે અને સારું મળે છે જેથી લોકો તેનો મહત્તમ લાભ લઇ રહ્યા હતા.જોકે હવે ત્યાં તમામ ખાદ્યપદાર્થોના ભાવ વધી ગયા છે.
સંસદની કેન્ટીનનો પોતાનો એક આગવો ઇતિહાસ છે. આઝાદી પછીથી, અહીં આવતા તમામ પ્રકારના પ્રતિનિધિમંડળો, મહેમાનોનું, સાંસદો અને સંસદ પરિસરના કર્મચારીઓનું સ્વાગત ઉત્તમ ભોજન પીરસીને કરી રહ્યું છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે સંસદની કેન્ટીન કેવી છે? દરરોજ ખોરાક કેવી રીતે તૈયાર કરવામાં આવે છે તે અહીં છે.
દેશ આઝાદ થયો ત્યારે સંસદની કેન્ટીન બહુ નાની અને પરંપરાગત હતી. ગેસના ચૂલા પણ પાછળથી આવ્યા. અગાઉ કેન્ટીન ચલાવવા માટે માત્ર લોકસભાના સ્ટાફની જ નિમણૂક કરવામાં આવતી હતી. જૂના સાંસદોની વાત માનીએ તો, વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ અવારનવાર આ કેન્ટીનમાં જમવા આવતા હતા. જોકે પછીના વર્ષોમાં ધીમે ધીમે કેન્ટીનની વ્યવસ્થા બદલાતી રહી છે.
60ના દાયકામાં સંસદની કેન્ટીનમાં પરિવર્તન આવ્યું હતું જેમાં LPG નો ઇંધણ તરીકે ઉપયોગ થવા લાગ્યો. કેન્ટીનને વધુ પ્રોફેશનલ અને બહેતર બનાવવા માટે લોકસભા સચિવાલય દ્વારા કેન્ટીન ચલાવવાની વ્યવસ્થાને અટકાવી ભારતીય રેલવેને કેન્ટીન ચલાવવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી.
1968 થી IRCTC એ ભારતીય રેલ્વેના ઉત્તરીય ઝોનની કેન્ટીનનું કામ સંભાળ્યું. આ એ સમય હતો જ્યારે કેન્ટીન ખૂબ સસ્તી હતી અને શાકાહારીથી માંડી માંસાહારી સુધીની તમામ વસ્તુઓ ઉપલબ્ધ હતી.
સંસદમાં એક મુખ્ય રસોડું છે. અહીં ભોજન તૈયાર કરીને સંસદ સંકુલમાં આવેલી પાંચ કેન્ટીનમાં લઈ જવામાં આવે છે. જ્યાં ખોરાક ગરમ કરવાની સંપૂર્ણ વ્યવસ્થા છે. સંસદની કેન્ટીનમાં ભોજનની પ્રક્રિયા સવારથી જ શરૂ થઈ જાય છે. કેન્ટીનમાં સવારથી શાકભાજી, દૂધ, માંસ અને અન્ય આવશ્યક ચીજવસ્તુઓ પૂરતા પ્રમાણમાં પહોંચી જાય છે. કેન્ટીન સ્ટાફ પોતાનું કામ શરૂ કરે છે. કોમ્પ્યુટર પ્રિન્ટરથી લઈને કેન્ટીનમાં ફર્નિચર અને સ્ટવ સુધી, ભોજન અને સર્વિંગ સંબંધિત દરેક વસ્તુ લોકસભા સચિવાલય દ્વારા ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવે છે.
વર્ષ 2008 ની આસપાસ ઘણી વખત પાઇપલાઇન્સમાં ગેસ લીક થવા અને સાધનોમાં ખામીને કારણે, કેન્ટીનમાં સમગ્ર ઇંધણ સિસ્ટમ બદલાઈ ગઈ હતી. હવે અહીંનો ખોરાક સંપૂર્ણપણે ઇલેક્ટ્રિકલ ઉપકરણો પર રાંધવામાં આવે છે અને તૈયાર કરવામાં આવે છે. કેન્ટીનની વ્યવસ્થા અને ગુણવત્તાની દેખરેખ રાખવાનું કામ સાંસદો સાથે સંબંધિત એક સમિતિ કરે છે. તે વચ્ચે વચ્ચે આ માટે માર્ગદર્શિકા પણ નક્કી કરે છે. જ્યાં સુધી IRCTC સંસદની કેન્ટીન ચલાવતી હતી ત્યાં સુધી તેની પાસે લગભગ 400 લોકોનો સ્ટાફ હતો.
જ્યારે સંસદનું સત્ર ચાલે છે, ત્યારે કેન્ટીન લગભગ 5000 લોકો માટે ભોજન રાંધે છે. ખોરાક સામાન્ય રીતે 11 વાગ્યા સુધીમાં તૈયાર કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ તેને મુખ્ય કેન્ટીનમાંથી કેમ્પસની અન્ય કેન્ટીનમાં લઈ જવામાં આવે છે. ગત વર્ષ સુધી કેન્ટીનમાં કુલ 90 પ્રકારની ખાદ્ય સામગ્રી ઉપલબ્ધ હતી. જેમાં સવારનો નાસ્તો, લંચ અને સાંજના નાસ્તાની વ્યવસ્થા છે. પરંતુ હવે ભારતીય પ્રવાસન વિકાસ નિગમ એટલે કે ITDC દ્વારા 27 જાન્યુઆરીથી કેન્ટીન ચલાવવામાં આવી રહી છે. હવે આમાં ખાદ્ય પદાર્થોની સંખ્યા ઘટીને 48 થઈ ગઈ છે. પરંતુ આ તમામ વસ્તુઓ સારી ગુણવત્તા અને સ્વાદની હોય તેનું ધ્યાન રાખવામાં આવશે.
કેન્ટીનની આવશ્યક ખાદ્ય સામગ્રી, અનાજ, કઠોળ, તેલ, ઘી, મસાલા વગેરે કેન્દ્રીય સ્ટોરમાંથી ખરીદવામાં આવે છે, જ્યારે શાકભાજી અને ફળો સંસદ સંકુલની નજીક આવેલી મધર ડેરીમાંથી દરરોજ આવે છે. કેન્ટીનમાં માંસ માટે એક નિશ્ચિત વિક્રેતા છે. તે જ સમયે, દિલ્હી દૂધ યોજના દ્વારા દરરોજ ત્યાં દૂધ આવે છે. સંસદ સંકુલના ગેટ પર બહારથી આવતા ખાદ્ય પદાર્થોનું કડક ચેકિંગ કરવામાં આવે છે. તેણે એક્સ-રે મશીનોની પરીક્ષા પાસ કરવી પડશે. કેન્ટીનમાં પીરસવામાં આવતી મીઠાઈઓ અગાઉ બહારથી મંગાવવામાં આવતી હતી.
સંસદની કેન્ટીનમાં સત્ર દરમિયાન ખૂબ ધમાલ થાય છે અને લાંબી લાઈનો જોવા મળે છે, પરંતુ સામાન્ય દિવસોમાં અહીં ભીડ ઓછી થઈ જાય છે. સામાન્ય રીતે હવે સરકારોના મંત્રીઓ પણ કેન્ટીનમાં ઓછા જોવા મળે છે. જૂના સાંસદોનું કહેવું છે કે 80ના દાયકા સુધી વડાપ્રધાન પણ અવારનવાર અહીંની કેન્ટીનમાં જોવા મળતા હતા. વર્ષ 2014માં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી પણ કેન્ટીનમાં ભોજન કરવા ગયા હતા. પહેલા નેહરુ વિશે પણ કહેવાતું હતું કે , તેઓ અહીં આવતા હતા. જ્યારે ઈન્દિરા ગાંધી વડાપ્રધાન નહોતા ત્યારે તેઓ અહીં જોવા મળતા હતા, ત્યારબાદ પીવી નરસિમ્હા રાવ વડાપ્રધાન બન્યા પહેલા સાંસદ અને મંત્રી હતા ત્યાં સુધી અહીં નિયમિતપણે જોવા મળતા હતા.
સંસદની કેન્ટીનમાં કેટરિંગની જવાબદારી હવે ITDCના નિષ્ણાત શેફ ના માથે છે. તેઓ અશોક હોટેલ ગ્રુપ્સ સાથે સંકળાયેલા છે. ITDC દિલ્હીમાં કનોટ પ્લેસ નજીક વેસ્ટર્ન કોર્ટ કેન્ટીનનું પણ સંચાલન કરે છે. જ્યારે સંસદની સમિતિ IRCTCની જગ્યાએ કેન્ટીન માટે નવા કોન્ટ્રાક્ટરની શોધ કરી રહી હતી ત્યારે હલ્દીરામ અને બિકાનેરવાલા પણ ITDC સાથે જોડાયેલા હતા. પરંતુ સમિતિએ આઇટીડીસીને મંજૂરી આપી હતી.
