નાણાંકીય બાબતોના અગ્રણી નિષ્ણાત રઘુરામ રાજન મોદી સરકારના આકરા ટીકાકારોમાંના એક છે. તેઓ ખુલ્લેઆમ તેમના વિચારો રાખે છે. દેશના ભૂતપૂર્વ ગવર્નર અને જાણીતા અર્થશાસ્ત્રીએ કહ્યું કે ‘કે’ આકારની અર્થવ્યવસ્થાના પુનરુત્થાનને રોકવા માટે સરકારે કેટલાક વધુ પગલાં લેવાની જરૂર છે.
રિઝર્વ બેંકના ભૂતપૂર્વ ગવર્નર રઘુરામ રાજને કેન્દ્ર સરકારને ચેતવણી આપી છે કે ‘ભારતીય અર્થવ્યવસ્થામાં તેજસ્વી પરિસ્થિતિઓની સાથે બ્લેક સ્પોટ્સ’ છે, તેથી સરકારે તેના ખર્ચને કાળજીપૂર્વક ‘લક્ષ્ય’ બનાવવાની જરૂર છે, જેથી રાજકોષીય ખાધને ખૂબ ઊંચા સ્તરે પહોંચતા અટકાવી શકાય. નાણાંકીય બાબતોના અગ્રણી નિષ્ણાત રઘુરામ રાજન મોદી સરકારના આકરા ટીકાકારોમાંના એક છે. તેઓ ખુલ્લેઆમ તેમના વિચારો રાખે છે. દેશના ભૂતપૂર્વ ગવર્નર અને જાણીતા અર્થશાસ્ત્રીએ કહ્યું કે ‘કે’ આકારની અર્થવ્યવસ્થાના પુનરુત્થાનને રોકવા માટે સરકારે કેટલાક વધુ પગલાં લેવાની જરૂર છે.
મધ્યમ સેગમેન્ટમાં ચિંતાઓ
વ્યાપાર જગતમાં ‘k’ આકારના પુનરુત્થાનમાં ટેક્નોલોજી અને મોટી મૂડી કંપનીઓની સ્થિતિ મોટા અંતર પછી નાના વ્યવસાયો અને ઉદ્યોગો કરતાં વધુ ઝડપથી સુધરે છે. રાજને પીટીઆઈ-ભાષાને ઈ-મેલ ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું, “અર્થતંત્ર વિશે મારી સૌથી મોટી ચિંતા મધ્યમ વર્ગ, નાના અને મધ્યમ ક્ષેત્ર અને અમારા બાળકો વિશે છે. દબાયેલી માંગમાંથી પ્રારંભિક પુનરુત્થાન પછી આ બધી વસ્તુઓ ‘ખેલ’ માં આવશે.”
આઈટીની સ્થિતિ ઘણી સારી છે
રાજને કહ્યું કે આ બધાનું ‘લક્ષણ’ નબળી ગ્રાહક માંગ છે. સામૂહિક ઉપભોક્તા માલની માંગ ઘણી નબળી છે. તેમણે કહ્યું કે અર્થવ્યવસ્થામાં ઘણી વખત તેજસ્વી પરિસ્થિતિઓ સાથે ડાર્ક સ્પોટ્સ હોય છે. તેજસ્વી વિસ્તારોની વાત કરીએ તો તેમાં હેલ્થ કેર કંપનીઓ આવે છે. આ સિવાય ઈન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજી અને તેને લગતા ઘણા ક્ષેત્રો જબરદસ્ત બિઝનેસ કરી રહ્યા છે. યુનિકોર્ન (યુનિકોર્ન – એક અબજ ડોલરથી વધુ મૂલ્યાંકન) ઘણા ક્ષેત્રોમાં રચાયા છે અને નાણાકીય ક્ષેત્રના કેટલાક ભાગો પણ મજબૂત છે.
બેરોજગારી, ઓછી ખરીદ શક્તિનો ઉલ્લેખ કર્યો છે
રઘુરામ રાજને કહ્યું, “જ્યારે ડાર્ક સ્પોટ, બેરોજગારી, ઓછી ખરીદ શક્તિ (નિમ્ન મધ્યમ વર્ગમાં) આવે છે, ત્યારે નાની અને મધ્યમ કદની કંપનીઓનું નાણાકીય દબાણ આમાં આવે છે.” આ સિવાય અંધારામાં ક્રેડિટની ધીમીતા. સ્પોટ. વૃદ્ધિ અને શિક્ષણ પણ આવે છે. તેમણે કહ્યું કે કોરોના રોગચાળાનું નવું સ્વરૂપ, ઓમિક્રોન, તબીબી અને આર્થિક બંને પ્રવૃત્તિઓ માટે મોટો આંચકો છે, પરંતુ તે જ સમયે તેમણે સરકારને ‘કે’ આકારના પુનરુત્થાન વિશે ચેતવણી આપી છે. રાજને કહ્યું કે આપણે ‘K’ આકારના પુનરુત્થાનને રોકવા માટે તમામ સંભવિત પગલાં લેવા જોઈએ.
બજેટ માટેનું પોતાનું વિઝન જણાવ્યું
ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં ભારતીય અર્થતંત્રનો વિકાસ દર નવ ટકા રહેવાનો અંદાજ છે. ગયા નાણાકીય વર્ષમાં ભારતીય અર્થતંત્રમાં 7.3 ટકાનો ઘટાડો નોંધાયો હતો. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ વર્ષ 2022-23 માટેનું કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે. બજેટ પહેલા રાજને કહ્યું હતું કે બજેટ દસ્તાવેજ એ ‘વ્યૂ’ છે. “હું ભારત માટે પાંચ કે 10 વર્ષનું વિઝન જોવા માંગુ છું,” તેમણે કહ્યું.
મોંઘવારી પર સરકારનો ટેકો
રાજને કહ્યું કે જ્યાં સુધી રોગચાળો આવ્યો ત્યાં સુધી ભારતની નાણાકીય સ્થિતિ સારી નહોતી. “આ જ કારણ છે કે નાણાં પ્રધાન હવે ખુલ્લા હાથે ખર્ચ કરી શકતા નથી.” તેમણે કહ્યું કે સરકારે જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં ખર્ચ કરવો જોઈએ. “પરંતુ આપણે સાવચેતીપૂર્વક ખર્ચ કરવાની જરૂર છે, જેથી રાજકોષીય ખાધ ખૂબ ઉપર ન પહોંચે.” ફુગાવા અંગે, ભૂતપૂર્વ ગવર્નરે કહ્યું કે આ સમયે ‘ફૂગાવો’ વિશ્વના મોટાભાગના દેશો માટે ચિંતાનો વિષય છે અને ભારત આ કરી શકે નહીં. આમાં અપવાદ બનો. રઘુરામ રાજન હાલમાં શિકાગો યુનિવર્સિટીની બૂથ સ્કૂલ ઓફ બિઝનેસમાં પ્રોફેસર છે.
