રેપો રેટ એટલે શું ?
બેંકો આપને લોન આપે છે અને આપણે તે લોન પર વ્યાજ ચૂકવવું પડે છે. એ જ રીતે, બેંકોને પણ તેમના દૈનિક કામગીરી માટે મોટી રકમની જરૂર પડે છે અને તેઓ ભારતીય રિઝર્વ બેંક (આરબીઆઈ) પાસેથી લોન લે છે. રિઝર્વ બેંક તેમની પાસેથી આ લોન પર જે દરે વ્યાજ લે છે તે રેપો રેટ કહેવાય છે.
રેપો રેટની સામાન્ય માણસ પર શું અસર પડે છે
જ્યારે બેંકોને લોન ઓછા વ્યાજ દરે મળશે, એટલે કે રેપો રેટ ઓછો હશે, તો તેઓ પણ તેમના ગ્રાહકોને સસ્તી લોન આપી શકે છે. અને જો રિઝર્વ બેંક રેપો રેટમાં વધારો કરશે, તો બેંકો માટે લોન લેવી મોંઘી થઈ જશે અને તેઓ તેમના ગ્રાહકો માટે લોન મોંઘી કરશે.
રિવર્સ રેપો રેટ
આ રેપો રેટનું વિપરીત છે. જ્યારે એક દિવસના કામ પછી બેન્કો પાસે મોટી રકમ બાકી હોય છે, ત્યારે તેઓ તે રકમ રિઝર્વ બેંકમાં રાખે છે. આરબીઆઈ આ રકમ પર વ્યાજ ચૂકવે છે. રિઝર્વ બેન્ક આ રકમ પર જે દરે વ્યાજ ચૂકવે છે તેને રિવર્સ રેપો રેટ કહેવામાં આવે છે.
સામાન્ય માણસ ઉપર રિવર્સ રેપો રેટની શું અસર પડે છે
જ્યારે પણ બજારોમાં ઘણી બધી કેશ દેખાય છે, ત્યારે આરબીઆઈ રિવર્સ રેપો રેટમાં વધારો કરે છે. જેથી બેન્કો વધુ નાણાં મેળવવા માટે તેના પૈસા આરબીઆઈ માં જમા કરે છે. આ રીતે બેન્કો પાસે બજારમાં ઓછા પૈસા રહેશે.
કેશ રિઝર્વ રેશિયો અથવા સીઆરઆર – સીઆરઆર
બેંકિંગના નિયમો હેઠળ, દરેક બેંકે તેના કુલ રોકડ અનામતનો ચોક્કસ ભાગ રિઝર્વ બેંક પાસે રાખવો પડે છે, જેને કેશ રિઝર્વ રેશિયો અથવા કેશ રિઝર્વ રેશિયો (સીઆરઆર) કહેવામાં આવે છે. આ નિયમો એટલા માટે બનાવવામાં આવ્યા છે કે, જો કોઈ પણ સમયે કોઈ પણ બેંકમાં મોટી સંખ્યામાં થાપણદારોને પૈસા ઉપાડવાની જરૂર હોય, તો બેંક પૈસા ચૂકવવાનો ઇનકાર કરી શકશે નહીં.
સામાન્ય માણસ પર સીઆરઆરની શું અસર છે
જો સીઆરઆર વધશે, તો બેન્કોએ રિઝર્વ બેંક પાસે મોટો હિસ્સો રાખવો પડશે અને લોન તરીકે આપવા માટે તેમની પાસે ઓછા પૈસા હશે. એટલે કે, સામાન્ય માણસને લોન આપવા માટે બેન્કો પાસે ઓછા પૈસા હશે. જો રિઝર્વ બેંક સીઆરઆરમાં ઘટાડો કરે છે, તો બજારના રોકડ પ્રવાહમાં વધારો થાય છે. મહત્વની હકીકત એ છે કે, સીઆરઆરમાં ફેરફાર ત્યારે જ કરવામાં આવે છે. જ્યારે બજારની તરલતા દ્વારા તાત્કાલિક અસર ન થાય, કારણ કે રેપો રેટ અને રિવર્સ રેપો રેટ છે. સીઆરઆરમાં બદલાવની અસર બજારમાં પરિવર્તન કરતા વધારે છે.
મંતવ્ય ન્યૂઝ દ્વારા જાહેર અપીલ –
દેશ – દુનિયા સહિત ગુજરાતમાં પણ કોરોનાએ જ્યારે ફરી માંથુ ઉચક્યુ છે, ત્યારે અમે મંતવ્ય ન્યૂઝ તમામ નાગરીકોને અપીલ કરીએ છીએ કે, આ સમયે કોરોનાથી ડરવાની નહીં, પરંતુ સંયમ સાથે વર્તવાની જરુર છે. બને તેટલો જાહેર સંપર્ક ટાળો, કોરોના માર્ગદર્શીકા અને સરકારનાં સૂચનોનું ચુસ્તપણે પાલન કરો અને સ્વજનોને પણ કરાવો. આ કાળમાં તકેદારીએ જ સ્વસ્થ્ય હોય સંયમ સાથે નિયમોનું પાલન કરી એક જાગૃત નાગરીકની ફરજ બજાવો…
