પાકિસ્તાનમાં વિપક્ષના અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ દ્વારા ઈમરાન ખાનની સરકારને રવાનગી થઈ ગઈ છે. આ બાદ હવે પાકિસ્તાન મુસ્લિમ લીગ-નવાઝ (PML-N)ના વડા શાહબાઝ શરીફ આગામી વડાપ્રધાન બનવાની તૈયારીમાં છે. એવા અહેવાલ છે કે તેમણે નેશનલ એસેમ્બલીમાં વડાપ્રધાન પદ માટે ઉમેદવારી નોંધાવી છે. તો સોમવારે 11 એપ્રિલે આ મુદ્દે ગૃહમાં મતદાન થશે. જીત માટે 342 સભ્યોના ગૃહમાં 172 સભ્યોના સમર્થનની જરૂર છે. ઈમરાન સરકાર વિરુદ્ધ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ પર 174 વોટ પડ્યા હતા. આ હિસાબે શાહબાઝની જીત નિશ્ચિત છે. આ બાદ તેઓ એક-બે દિવસમાં વડાપ્રધાન પદના શપથ પણ લેશે. એટલે ભારતીય દૃષ્ટિકોણથી હવે સવાલ એ છે કે શાહબાઝ ભારત માટે કેટલા ‘શરીફ’ સાબિત થશે? ચાલો આ પ્રશ્નનો જવાબ સમજીએ.
હજુ વડાપ્રધાન તરીકે આવ્યા નથી અને કશ્મીર મુદ્દો આગળ આવ્યો
શાહબાઝ હજુ સુધી વડાપ્રધાન તરીકે ચૂંટાયા નથી. તેમણે પદના શપથ પણ લીધા નથી. પરંતુ તેઓ કાશ્મીર મુદ્દાને આગળ લાવ્યા છે. રવિવારે મીડિયાના પ્રતિનિધિઓ સાથે વાતચીત દરમિયાન તેમણે કહ્યું, ‘અમે ભારત સાથે શાંતિ ઈચ્છીએ છીએ. પરંતુ જ્યાં સુધી કાશ્મીર મુદ્દાનો ઉકેલ ન આવે ત્યાં સુધી તે શક્ય નથી.’ મતલબ સ્પષ્ટ છે કે તેઓ કાશ્મીરના મુદ્દાને જીવંત રાખવાના પ્રયાસો ચાલુ રાખશે. પાકિસ્તાની મીડિયા અનુસાર, શાહબાઝની આ નીતિ ત્યાંની સેનાની પણ છે કારણ કે તે પણ કાશ્મીર મુદ્દાને જીવંત રાખવા માંગે છે. આ મુદ્દાના બહાને સેનાને સરકાર તરફથી જંગી બજેટ મળે છે.
વોટ ખેંચવાની નીતિઓ અમલમાં
શાહબાઝ પંજાબના સૌથી મોટા પ્રાંતના ત્રણ વખત મુખ્યમંત્રી રહી ચૂક્યા છે. અહીં તેમણે એક કડક અને સુધારાવાદી પ્રશાસક તરીકે પોતાની ઓળખ બનાવી છે. પરંતુ તેમના ટીકાકારો નિર્દેશ કરે છે કે તેમના ‘સુધારાવાદ’ના કેન્દ્રમાં મોટાભાગની નીતિઓ મત ખેંચનાર છે. એટલે કે જેઓ લોકોમાં સરકારની છબી બનાવવામાં મદદ કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, મફત લેપટોપનું વિતરણ, ઓછા ભાડામાં બેરોજગાર યુવાનો માટે ટેક્સી સેવા પ્રદાન કરવી વગેરે. પાકિસ્તાની નિષ્ણાતોના મતે કાશ્મીર વિવાદ હજુ પણ રાષ્ટ્રીય સ્તરે પાકિસ્તાનમાં સૌથી વધુ મત મેળવે છે, તેથી તેઓ ઉકેલને બદલે તેના પર લોકપ્રિય વિકલ્પ પસંદ કરી શકે છે.
ઝરદારીની સાથે જેઓ કાશ્મીરને વણઉકેલાયેલ મુદ્દો માને છે
શાહબાઝ શરીફ એકલા નથી. બીજી મોટી પાર્ટી પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (PPP) સાથે છે. પીપીપી શાહબાઝની પાર્ટી પીએમએલ-એનની વિરોધી રહી છે. આ રાજકીય હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને પીપીપીની નીતિઓ પીએમએલ-એન કરતાં અલગ રહી છે. ભૂતકાળમાં જ્યારે પાર્ટીના વડા આસિફ અલી ઝરદારી પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ હતા, ત્યારે તેમણે કાશ્મીરને “ઉકેલી ન શકાય તેવો મુદ્દો” ગણાવ્યો હતો. તેણે કાશ્મીર સિવાય અન્ય મુદ્દાઓ પર ભારત સાથે વાત કરવાની ઓફર કરી છે. જો કે, આ સમયે ભારતમાં નરેન્દ્ર મોદી સરકારનું સ્ટેન્ડ સ્પષ્ટ છે કે તે પહેલા કાશ્મીર પર પાકિસ્તાન સાથે વાત કરશે, બાદમાં અન્ય મુદ્દાઓ પર. આવી સ્થિતિમાં આ સંદર્ભમાં નોંધનીય છે કે શાહબાઝની સરકારમાં વિદેશ મંત્રી પીપીપીમાં જાય તેવી શક્યતા છે. શક્ય છે કે ઝરદારીના પુત્ર બિલાવલ વિદેશ મંત્રી બની શકે, જે તેમની નીતિઓનું પાલન કરશે.
શાહબાઝ પાસે મોટા નિર્ણયો લેવા માટે પૂરતો સમય નથી
પાકિસ્તાનની નેશનલ એસેમ્બલીનો કાર્યકાળ એક વર્ષ બાકી છે. ઓગસ્ટ-2023માં સંસદીય ચૂંટણી છે. ત્યારે પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા પણ ડગમગી રહી છે. અમેરિકી ડૉલરની સરખામણીએ ત્યાં રૂપિયાનું મૂલ્ય 190ની નજીક પહોંચી ગયું છે. તેના પર શાહબાઝ પાસે પોતાના દમ પર ગૃહમાં પૂર્ણ બહુમતી પણ નથી. એટલે કે સમયને જુઓ, આર્થિક દૃષ્ટિકોણથી કે રાજકીય દૃષ્ટિકોણથી. શાહબાઝને ચારે બાજુથી એવી રીતે બાંધવામાં આવે છે કે તે ભાગ્યે જ મોટા નિર્ણયો લઈ શકે છે. ભલે તે ભારત સાથેના સંબંધોથી સંબંધિત હોય કે પછી કાશ્મીર મુદ્દા સાથે સંબંધિત હોય. જો કે, તેઓ તેમની સરકાર રાજકીય ગઠબંધન અને દેશની પરિસ્થિતિ વચ્ચે સંતુલન સાધીને કેટલાક લોકપ્રિય નિર્ણયો લઈ શકશે, જેથી તેમને આગામી ચૂંટણીમાં પૂર્ણ બહુમતી સાથે સરકાર બનાવવાની તક મળે. એટલે કે ભારત માટે આ સમયે તેમની પાસેથી કોઈ મોટી આશા રાખવી નિરર્થક હશે.
