Hindu tradition: હિન્દુ ધર્મમાં પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે અને કોઈપણ પૂજા વિધિ પછી આરતી કરવાની પરંપરા છે. ઘર હોય કે મંદિર જ્યાં ભગવાનની મૂર્તિ સ્થાપિત હોય, આરતી ત્યાં અવશ્ય કરવામાં આવે છે.
તમે જોયું જ હશે કે આરતી પછી પૂજામાં હાજર તમામ (Hindu tradition) લોકોને આરતીની થાળી આપવામાં આવે છે. આરતી લીધા પછી, દરેક વ્યક્તિ આરતીની થાળીમાં ચોક્કસ પૈસા રાખે છે. આપણા વડીલો પણ હંમેશા કહે છે કે આરતી ક્યારેય ખાલી હાથે ન લેવી જોઈએ. આરતી ઉતાર્યા પછી થાળીમાં થોડા પૈસા રાખવા જોઈએ. તમે પોતે ઘણી વાર આરતી ઉતાર્યા પછી થાળીમાં પૈસા રાખ્યા હશે. પરંતુ શું તમે જાણો છો તેનું કારણ આરતીની થાળીમાં પૈસા કેમ રાખવામાં આવે છે. આના માટે એક નહીં પરંતુ ત્રણ મુખ્ય કારણો છે.
પ્રથમ કારણ
શ્રીમદ ભાગવત ગીતામાં એક શ્લોક છે
दातव्यमिति यद्दानं दीयतेऽनुपकारिणे।
देशे काले च पात्रे च तद्दानं सात्त्विकं स्मृतम्।।
જેનો અર્થ થાય છે દાન કરવું એ કર્તવ્ય છે. દાન યોગ્ય દેશ અને સમય જોઇને એવા લાયક વ્યક્તિને આપવુ જોઈએ, જેની પાસેથી પારસ્પરિકતાની કોઈ અપેક્ષા નથી. એ જ દાનને સાત્વિક ગણવામાં આવ્યું છે.
હિન્દુ ધર્મમાં દાન કરવાની પરંપરા સદીઓથી ચાલી આવે છે. પરંતુ દાન હંમેશા લાયકને આપવું જોઈએ. વાસ્તવમાં પૂજારીઓ તેમનો સમય મંદિરમાં જ વિતાવે છે અને ભગવાનની સેવામાં મગ્ન રહે છે. તેથી જ જ્યારે ભક્તો મંદિરમાં જાય છે, ત્યારે તેઓ મંદિરના પૂજારી માટે દાન તરીકે આરતીની થાળીમાં પૈસા મૂકે છે.
બીજું કારણ
આરતીની થાળીમાં પૈસા રાખવાનું બીજું કારણ એ છે કે પૂજારીઓ પૂજા સિવાય બીજું કોઈ કામ કરતા નથી. તેથી જ તેમની પાસે કોઈ નિશ્ચિત આવક નથી. મંદિર કે લોકો તરફથી મળતું દાન જ તેના અને તેના પરિવાર માટે નિર્વાહનું એકમાત્ર સાધન છે. તેથી જ પ્રાચીન સમયમાં મંદિરમાં આરતીની થાળીમાં દાન સ્વરૂપે પૈસા રાખવાની પરંપરા હતી, જેથી પૂજારી અને તેમના પરિવારનું ધ્યાન રહે અને મંદિરની વ્યવસ્થા પણ સારી રહે. આ પરંપરા આજે પણ ચાલુ છે.
ત્રીજું કારણ
એવી પણ માન્યતા છે કે આરતીની થાળીમાં પૈસા રાખવાની પરંપરા માતા ગાયની સેવા માટે કરવામાં આવી હતી. આ મુજબ આરતીની થાળીમાં એકઠા થયેલા પૈસાનો ઉપયોગ માતા ગાયની સેવા માટે કરવો જોઈએ.
