સમગ્ર દેશની નજર કેન્દ્રીય બજેટ પર ટકેલી છે. લગભગ દરેકની નજર બજેટની જાહેરાતો, રાહત વગેરે પર છે. પરંતુ કેટલીક નાની રસપ્રદ બાબતો પણ છે, જે ચોક્કસપણે આપણું ધ્યાન ખેંચે છે. અહીં અમે બજેટ રજૂ કરવાની સરકારની શૈલી વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ. ખાસ કરીને, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે બજેટને કેવી રીતે વહન કર્યું તે અંગે ઘણી ચર્ચા થઈ રહી છે. અને એ નોંધવું રસપ્રદ છે કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં કેન્દ્રીય બજેટે બ્રીફકેસથી બુકકીપિંગ અને પછી ડિજિટલી ટેબ્લેટ સુધીની સફર પૂર્ણ કરી છે.
વર્ષ 2018 સુધી દેશમાં નાણામંત્રી પોતાના બજેટની નકલ એટલે કે બ્રીફકેસમાં કોપી લઈને સંસદ પહોંચતા હતા. જો કે, આ દરમિયાન, થોડા વર્ષોમાં, એક-બે અપવાદો પણ જોવા મળ્યા. 1947માં, ભારતના પ્રથમ નાણામંત્રી આર.કે. સન્મુખમ ચેટ્ટીએ બજેટને ચામડાની પોર્ટફોલિયો બેગમાં વહન કર્યું હતું. તે પછી, 1970 ની આસપાસ, તેને હાર્ડબાઉન્ડ બેગ દ્વારા બદલવામાં આવ્યું, જેનો રંગ સમય સમય પર બદલાતો રહ્યો.
પરંતુ 2019માં પોતાનું પહેલું બજેટ રજૂ કરીને નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે આ પરંપરા બદલી નાખી. તેણીએ તે વર્ષનું બજેટ પુસ્તકોમાં લાવ્યું. તેમના બજેટની નકલ પરંપરાગત રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા લાલ રંગની ખાતાવહીમાં લપેટી હતી. તેના આ પગલાને લઈને ઘણી ચર્ચા થઈ હતી. સાથોસાથ, સરકારનો સંદેશ એ હતો કે તે બ્રીફકેસની વસાહતી પ્રથા છોડી રહી છે અને સ્વદેશી હિસાબ-કિતાબની પરંપરા શરૂ કરી રહી છે. હકીકતમાં, બ્રીફકેસ લાવવાની પ્રથા બ્રિટીશ નાણા પ્રધાનોના બજેટની રજૂઆત દરમિયાન લેવામાં આવેલા ગ્લેડસ્ટોન બોક્સ જેવી જ હતી, જ્યારે દેશમાં સદીઓથી નાના અને મોટા ઉદ્યોગપતિઓમાં હિસાબનો ઉપયોગ કરવાની પરંપરા છે.
પરંતુ 2021માં બજેટ નવા સ્વરૂપમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. દેશ કોવિડ-19ની પ્રથમ લહેરમાંથી પસાર થઈ ગયો હતો અને સંક્રમણના કેસો સતત સામે આવતા રહ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં, કોવિડ -19 પ્રોટોકોલ અને સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને, તેમજ પીએમ મોદીના ‘ડિજિટલ ઈન્ડિયા’ અભિયાનને આગળ ધપાવતા, નાણામંત્રીએ ટેબલેટમાં પોતાનું બજેટ રજૂ કર્યું. એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે સરકારે આત્મનિર્ભર ભારતનો સંદેશ આપવા માટે ‘મેડ ઇન ઇન્ડિયા ટેબલેટ’ સાથે બજેટ રજૂ કર્યું હતું. ગયા વર્ષે, સરકારે પ્રથમ વખત બજેટ સંબંધિત એપ “યુનિયન બજેટ મોબાઈલ એપ” લોન્ચ કરી હતી. આનાથી સાંસદો-રાજકારણીઓ તેમજ સામાન્ય જનતા માટે બજેટ દસ્તાવેજો મેળવવાનું સરળ બન્યું છે.
નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ માત્ર ડિજિટલ બજેટ રજૂ કરી રહ્યા છે. ડીજીટલ બજેટમાં સરકાર માત્ર એક ટેબલેટમાં તેની કોપી રાખે છે અને સાંસદોને બજેટની કોપી પણ આપવામાં આવતી નથી. તેઓને પણ ડિજિટલી એક્સેસ કરવાની રહેશે. બજેટ એપ પણ છે જ્યાં તમે બજેટ સત્ર જોઈ શકો છો. બજેટ એપ લાઈવ થશે અને લોકસભામાં બજેટ રજૂ થયા બાદ એક્સેસ માટે ઉપલબ્ધ થશે.
