ઇન્ટરનેશનલ ડેસ્ક: ચીનની મહત્ત્વાકાંક્ષી વેપાર યોજના, બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ (BRI)ની 10મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી માટે બેઇજિંગમાં યોજાનાર મેગા ઇવેન્ટમાં તાલિબાનની હાજરી એ ચીનની પ્રાદેશિક વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે. 2021માં અફઘાનિસ્તાનમાંથી નાટોની ઉપાડ પછી સત્તા સંભાળ્યા પછી તાલિબાન દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી કેટલીક વિદેશી યાત્રાઓમાંની તે એક હતી. અફઘાનિસ્તાનના વચગાળાના વાણિજ્ય મંત્રી હાજી નૂરુદ્દીન અઝીઝીએ પણ તાલિબાનની અફઘાનિસ્તાનને BRIમાં સામેલ કરવાની ઈચ્છા વિશે વાત કરી હતી.
તાલિબાન જેવા ઇસ્લામિક જૂથ નામના બિનસાંપ્રદાયિક અને સામ્યવાદી ચીન સાથે સહકાર આપે તે વિચાર આશ્ચર્યજનક લાગે છે. પરંતુ દેશ-વિદેશમાં ઈસ્લામિક આતંકવાદને લઈને ચીનના વ્યૂહાત્મક ડરનું આ તાર્કિક પરિણામ છે. આ તાજેતરના વર્ષોમાં ચીન અને ઘણા ઇસ્લામિક દેશો વચ્ચેના ગાઢ સંબંધોનો પણ એક ભાગ છે. ઐતિહાસિક રીતે બેઇજિંગમાં પોતાના ધર્મ પ્રત્યે આશંકા રાખતો હોવા છતાં ધાર્મિક જૂથો અથવા ધાર્મિક આગેવાનીવાળા દેશો સાથે કામ કરવામાં તેને કોઈ સમસ્યા નથી. જે વિશ્વ માટે ખતરનાક બની શકે છે.
તાલિબાનની આગેવાની હેઠળના અફઘાનિસ્તાન સાથેના સંબંધોને મજબૂત કરવાની બેઇજિંગની ઇચ્છાને સમજવા માટે અફઘાનિસ્તાનના તાજેતરના ઇતિહાસને જોવાની જરૂર છે. સોવિયેત-અફઘાન યુદ્ધ (1979-1989) ના અંત અને 1992 માં મોસ્કો દ્વારા સ્થાપિત નજીબુલ્લાહ સરકારના પતન સાથે અફઘાનિસ્તાન ઇસ્લામિક કટ્ટરવાદનું કેન્દ્ર બની ગયું. તે વિશ્વભરના આતંકવાદીઓ માટે ચુંબક સમાન બની ગયું છે, યેલ્ત્સિનના રશિયા સામે લડતા ચેચન અલગતાવાદીઓથી લઈને ફિલિપાઈન્સમાં સ્થિત ઈસ્લામવાદી અબુ સયાફ સુધીના લીડર તેમના સાથે જોડાવવા માંગે છે.
આડકતરી રીતે મદદ
1978થી 1992 સુધી અફઘાનિસ્તાન પર શાસન કરનાર ઇસ્લામિક જૂથ મુજાહિદ્દીનના સૌથી મોટા સમર્થકોમાંનું એક ચીન રહ્યું છે, જે જૂથને તાલીમ અને શસ્ત્રો પૂરા પાડે છે. આ આંશિક રીતે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સાથે તેના સંબંધોને મજબૂત કરવાની અને તેના મુખ્ય સામ્યવાદી હરીફ સોવિયેત યુનિયન સામે પ્રહાર કરવાની બેઇજિંગની ઇચ્છાથી પ્રેરિત હતુ.
બેઇજિંગ રશિયા વિશે ચિંતિત છે
આ દિવસોમાં બેઇજિંગ રશિયા વિશે ઓછું ચિંતિત છે. રશિયા માત્ર સાથી જ નથી પરંતુ સંબંધોમાં મુખ્ય ભાગીદાર પણ છે. પરંતુ તે આડકતરી રીતે મુજાહિદ્દીનને મદદ હતી જેણે ચીન આજે જે સુરક્ષા પડકારોનો સામનો કરી રહ્યો છે તેના માટે કેટલાક પાયાનું કામ કર્યું, કારણ કે તેણે તેની સરહદોની નજીક ઉગ્રવાદને ખીલવા માટે ફળદ્રુપ જમીન બનાવી છે. અફઘાન સરહદ પારથી ઇસ્લામિક વિદ્રોહનો ખતરો બેઇજિંગ માટે ખૂબ જ વાસ્તવિક પડકાર છે. 1990 અને 2000 ના દાયકામાં ચીનના પશ્ચિમ શિનજિયાંગ પ્રાંતમાં ઉઇગુર આતંકવાદીઓ દ્વારા હુમલાના મોજા દ્વારા આ દર્શાવવામાં આવ્યું હતું, જે 2014ના કુનમિંગ છરીના હુમલામાં પરિણમ્યું હતું, જેમાં 31 માર્યા ગયા હતા અને 141 ઘાયલ થયા હતા.
કુનમિંગ જેવા હુમલાઓએ ચીનને શિનજિયાંગમાં ઉઇગુર વિરુદ્ધ વિવાદાસ્પદ અને દમનકારી નીતિઓનો ઉપયોગ કર્યો છે. તેમણે અફઘાનિસ્તાનથી સરહદો પર ઉગ્રવાદ ફેલાવવાના બેઇજિંગના ભયને પણ સમર્થન આપ્યું હતું. આનાથી મધ્ય એશિયા અને ચીનના પશ્ચિમી સરહદી વિસ્તારોમાં ચીનના હિતોને ખતરો પડશે, જે બીઆરઆઈ માટે મહત્વપૂર્ણ બની ગયા છે. બીઆરઆઈ સમિટમાં તાલિબાનની હાજરીને તેના રાજકીય અને આર્થિક હિતોને પ્રોત્સાહન આપવાના પ્રયાસમાં ચીન કેવી રીતે સાથી બનાવવાની આશા રાખે છે તેના ઉદાહરણ તરીકે જોઈ શકાય છે.
ઇસ્લામિક દેશો સાથે ચીનના સંબંધો
BRI સમિટમાં તાલિબાનની હાજરી પણ ઇસ્લામિક વિશ્વ સાથે ચીનના વધતા સંબંધોને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જેણે તાજેતરના વર્ષોમાં નોંધપાત્ર ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું છે. બેઇજિંગે ઇરાન અને સાઉદી અરેબિયા વચ્ચે આ ક્ષેત્રમાં તેમની લાંબા સમયથી ચાલતી દુશ્મનાવટ પર મધ્યસ્થી કરી હતી. તે બ્રિક્સ (બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત, ચીન, દક્ષિણ આફ્રિકા) ભાગીદારીમાં ઘણા ઇસ્લામિક દેશોને ઉમેરવાના કરારમાં પણ સામેલ હતું. તાજેતરમાં સાઉદી અરેબિયા સાથે નૌકા કવાયતના ભાગ રૂપે ચીની યુદ્ધ જહાજોની તૈનાતી દ્વારા આ ક્ષેત્ર સાથેના ચીનના સૈન્ય સંબંધો વધુ રેખાંકિત થયા હતા.
મુસ્લિમ રાષ્ટ્રો બેઇજિંગ માટે બજારો અને પ્રાકૃતિક સંસાધનોનો મહત્વનો સ્ત્રોત છે, ચીન મધ્ય પૂર્વીય બજારોમાં પ્રવેશ કરે છે જે પરંપરાગત રીતે યુએસ દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવે છે. સમગ્ર મધ્ય પૂર્વમાં વધતી જતી ચીની ભાષા મેન્ડરિન શીખવામાં રસ સાથે સાંસ્કૃતિક સંબંધો પણ વધ્યા છે. આ વિકાસને બેઇજિંગ દ્વારા એવા સમયે ચીનને મુસ્લિમ દેશોના ભાગીદાર તરીકે રજૂ કરવાના વ્યાપક પ્રયાસ તરીકે પણ જોઈ શકાય છે. જ્યારે પ્રદેશમાં પરંપરાગત પાવર બેઝની પકડ નબળી પડી રહી છે.
આ પણ વાંચો-ખોદકામમાં મળ્યા 400 વર્ષ જૂના હાથગોળા, હથિયારો પર લખેલા ચેતવણીભર્યા સંદેશ
આ પણ વાંચો- સામુહિક આપઘાત મુદ્દે સૌથી મોટા સમાચાર, સામુહિક આપઘાતની ઘટનામાં તાંત્રિક વિધિનું કનેક્શન…?
