India USA Relation: છેલ્લા બે દાયકામાં ભારત-યુએસ સંબંધોના સૌથી મહત્વપૂર્ણ પાસાઓ તરીકે વેપાર અને સંરક્ષણ સહયોગનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ હવે સમયની નાજુકતાને જોતા બંને દેશોએ પરસ્પર સહયોગના નવા આયામો પર કામ કરવાનું શરૂ કર્યું છે.
છેલ્લા કેટલાક દિવસોમાં (India USA Relation) દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત કરવા બંને દેશોએ ઘણા મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લીધા છે. આમાંની સૌથી મહત્વની છે ક્રિટિકલ એન્ડ ઇમર્જિંગ ટેક્નોલોજીસ (ICET) પહેલ. નિર્ણાયક અને ઉભરતી તકનીકો પર આ એક ઐતિહાસિક ભારત-યુએસ પહેલ છે. આ પહેલ હેઠળ, બંને દેશોના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકારો વચ્ચે 31 જાન્યુઆરીએ વોશિંગ્ટન ડીસીમાં પ્રથમ બેઠક પણ થઈ છે. વ્હાઇટ હાઉસમાં આયોજિત આ બેઠક દ્વારા, ભારતના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર અજીત ડોભાલ અને અમેરિકન NSA જેક સુલિવાન (જેક સુલિવાન)એ આ પહેલ શરૂ કરી.
જો બિડેન ખૂબ જ ઉત્સાહિત
યુએસ પ્રમુખ જો બિડેન આ (India USA Relation) પહેલને લઈને ખૂબ જ ઉત્સાહિત લાગે છે. તેમનું માનવું છે કે આ પહેલથી બંને દેશો વચ્ચેની ભાગીદારી ભવિષ્યમાં નવા સ્તરે પહોંચશે. રાષ્ટ્રપતિ બિડેને કહ્યું છે કે બંને દેશો વચ્ચેની ભાગીદારીમાં લોકતાંત્રિક ટેક્નોલોજી ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાની દ્રષ્ટિએ ICET ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. મુત્સદ્દીગીરીના દૃષ્ટિકોણથી, ICET ભારત-અમેરિકા સંબંધોમાં ભવિષ્યમાં એક મોટું પગલું સાબિત થશે. વ્હાઇટ હાઉસના પ્રેસ સેક્રેટરી કરીન જીન-પિયરે કહ્યું છે કે રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેનનું માનવું છે કે આ પહેલ બંને દેશોમાં લોકતાંત્રિક મૂલ્યો અને લોકતાંત્રિક સંસ્થાઓને મજબૂત કરવામાં મદદ કરશે. અમેરિકા આને ભારત સાથે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પહેલ અને ભાગીદારી તરીકે જોઈ રહ્યું છે.
સંબંધોની દ્રષ્ટિએ ICET શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે
ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે આ એક (India USA Relation) નવી પહેલ છે. આ પહેલ પર બંને દેશો વચ્ચે સમજૂતી ગયા વર્ષે જાપાનમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને યુએસ પ્રમુખ જો બિડેન વચ્ચેની વાતચીત દરમિયાન કરવામાં આવી હતી. મે 2022 માં, બંને નેતાઓ ટોક્યોમાં ક્વાડ લીડર્સ સમિટની બાજુમાં મળ્યા હતા. આ બેઠક બાદ જારી સંયુક્ત નિવેદનમાં ICET નો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. તે જ સમયે, બંને નેતાઓએ તેમના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકારોને નિર્ણાયક ઉભરતી તકનીકોમાં ભાગીદારીનું નેતૃત્વ કરવા નિર્દેશ આપ્યો. ICET દ્વારા, AI, ક્વોન્ટમ કમ્પ્યુટિંગ, 5G-6G, બાયોટેક, સ્પેસ અને સેમિકન્ડક્ટર્સ જેવા ક્ષેત્રોમાં બંને દેશોની સરકાર, શિક્ષણવિદો અને ઉદ્યોગો વચ્ચે મજબૂત સંબંધ સ્થાપિત થવાનો છે. અદ્યતન ટેકનોલોજીના મુદ્દે સહકાર વધશે અને હાર્ડવેર ક્ષમતામાં રોકાણની શક્યતાઓ વધુ સારી રહેશે. ક્વોન્ટમ ટેક્નોલોજી પર ચર્ચા થશે, જે આવનારા દિવસોમાં શિક્ષણ ક્ષેત્રે મોટું પરિવર્તન લાવી શકે છે. સેમિકન્ડક્ટર ઇન્ડસ્ટ્રીઝના પ્રમોશન માટે સંયુક્ત રોડમેપ બનાવવા પર કરાર થવાની અપેક્ષા છે. આ પહેલ દ્વારા બંને દેશો એકબીજાના અનુભવો શેર કરીને સ્પેસ ટેક્નોલોજીમાં સહયોગ વધારશે. ICET નો ઉદ્દેશ્ય બંને દેશો વચ્ચે ટેક્નોલોજી સાંકળોનું નિર્માણ કરીને અને માલસામાનના સહ-વિકાસ અને સહ-ઉત્પાદનને સમર્થન આપીને વિશ્વસનીય તકનીકી ભાગીદારીનું નિર્માણ કરવાનો છે. તે કાયમી મિકેનિઝમ દ્વારા નિયમનકારી નિયંત્રણો, નિકાસ નિયંત્રણો અને અવરોધોને દૂર કરવાનો પણ હેતુ ધરાવે છે.
ICET ની અસર દેખાઈ રહી છે
ICET અંતર્ગત પ્રથમ બેઠક બાદ જ તેની અસર દેખાવા લાગી છે. બંને દેશોની કંપનીઓએ આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI), ડ્રોન અને સેમિકન્ડક્ટર જેવા ક્ષેત્રોમાં સાથે મળીને કામ કરવાની દિશામાં નિર્ણયો લેવાનું શરૂ કર્યું છે. આ સાથે બંને દેશો અંતરિક્ષ અને વૈજ્ઞાનિક સંશોધનમાં સહયોગને લઈને ખૂબ જ ગંભીર દેખાઈ રહ્યા છે.
AI, ડ્રોન અને સેમિકન્ડક્ટર સેક્ટરમાં ભાગીદારી
અમેરિકાની એનર્જી અને ડિફેન્સ કંપની જનરલ એટોમિક્સે ભારતમાં આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI), ડ્રોન અને સેમિકન્ડક્ટર્સના ક્ષેત્રમાં ત્રણ મહત્વપૂર્ણ પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યા છે. જનરલ એટોમિક્સ ગ્લોબલ કોર્પોરેશનના સીઈઓ વિવેક લાલે આ માહિતી આપી છે. અમેરિકન કંપનીએ એરક્રાફ્ટ સ્ટ્રક્ચર બનાવવાના મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રમાં ભારત ફોર્જ સાથે ભાગીદારી કરી છે. તે જ સમયે, અમેરિકન કંપની આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ ક્ષેત્રે નેક્સ્ટ જનરેશન ટેક્નોલોજીના વિકાસ માટે ભારતીય AI કંપની ‘114 AI’ સાથે કામ કરશે. જનરલ એટોમિક્સે સેમિકન્ડક્ટર્સના ક્ષેત્રમાં ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ ‘3RDTech’ સાથે ભાગીદારી કરી છે.
વૈજ્ઞાનિકો અને એન્જિનિયરો વચ્ચે સહયોગ
ભારત અને અમેરિકા પણ વૈજ્ઞાનિકો અને એન્જિનિયરો વચ્ચે સંશોધન ક્ષેત્રે સહયોગ વધારવા તરફ આગળ વધી રહ્યા છે. ICETની બેઠક બાદ બંને દેશોએ તેને લગતા કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે. આના દ્વારા બંને દેશોના વૈજ્ઞાનિકો અને એન્જિનિયરો વચ્ચે સંશોધન પ્રોજેક્ટ્સની પસંદગી અને ભંડોળ પ્રક્રિયાને મજબૂત બનાવવામાં આવશે. આ કરાર નેશનલ સાયન્સ ફાઉન્ડેશન (NSF) સાથે કરવામાં આવ્યો છે, જે વિજ્ઞાન અને એન્જિનિયરિંગના તમામ બિન-તબીબી ક્ષેત્રોમાં મૂળભૂત સંશોધન અને શિક્ષણને સમર્થન આપતી સ્વતંત્ર યુએસ એજન્સી છે. આ પ્રસંગે અમેરિકામાં ભારતના રાજદૂત તરનજીત સિંહ સંધુ પણ હાજર હતા. અમેરિકન એજન્સી NSFનું કહેવું છે કે આ કરાર દ્વારા અમેરિકા અને ભારત વચ્ચે મજબૂત વૈજ્ઞાનિક અને સાંસ્કૃતિક સંબંધો બનશે. આ સાથે બંને દેશો વ્યૂહાત્મક દૃષ્ટિકોણથી કમ્પ્યુટર સાયન્સ અને એન્જિનિયરિંગ, ભૂસ્તરશાસ્ત્ર, ગણિત અને ભૌતિક વિજ્ઞાન, એન્જિનિયરિંગ, આધુનિક તકનીકમાં તેમની ભાગીદારી વધારશે. આના દ્વારા બંને દેશ દુનિયાની સામે ટેક્નોલોજીના સંદર્ભમાં ભવિષ્યની રૂપરેખા નક્કી કરી શકે છે.
‘MQ-9B પ્રિડેટર આર્મ્ડ ડ્રોન’ની વિશેષતા
‘MQ-9B પ્રિડેટર આર્મ્ડ ડ્રોન’ ભારતીય સેના સાથેના આ શ્રેણીના તમામ એરક્રાફ્ટ કરતાં વધુ સમય સુધી ઉડી શકે છે. તે લાંબા સમય સુધી હવામાં રહી શકે છે. આ સાથે તે કોઈપણ અભિયાનને વધુ અસરકારક બનાવવા માટે સક્ષમ છે. તેના દ્વારા દરેક પરિસ્થિતિ અને દિવસ-રાતમાં ફુલ મોશન વિડિયો મળી શકે છે. આ ઓનબોર્ડ સિસ્ટમ સાથે અન્ય માહિતી પણ આપે છે. MQ-9B એરક્રાફ્ટની આજે દુનિયામાં ખૂબ માંગ છે. તે એકસાથે અનેક ભૂમિકાઓ ભજવી શકે છે અને તેને લાંબા અંતરથી ચલાવી શકાય છે. હાલમાં જાપાન, બેલ્જિયમ, બ્રિટન જેવા દેશો તેનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે.
NSA અજીત ડોભાલની યુએસ મુલાકાત
ભારતના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર અજીત ડોભાલ 30 જાન્યુઆરીથી 1 ફેબ્રુઆરી સુધી અમેરિકાની મુલાકાતે ગયા હતા. દરમિયાન, અજીત ડોભાલ અને યુએસ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર જેક સુલિવાને 31 જાન્યુઆરીએ વ્હાઇટ હાઉસ ખાતે ‘ઇનિશિયેટિવ ફોર ક્રિટિકલ એન્ડ ઇમર્જિંગ ટેક્નોલોજી’ (ICET) ની પ્રથમ ઉચ્ચ-સ્તરીય બેઠક યોજી હતી. આ બેઠકમાં બંને દેશોના પ્રતિનિધિમંડળોએ પણ ભાગ લીધો હતો. અજીત ડોભાલની અમેરિકાની મુલાકાતે એક ઉચ્ચ સ્તરીય પ્રતિનિધિમંડળ પણ તેમની સાથે હતું. જેમાં ભારતના મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક સલાહકાર અજય કુમાર સૂદ, ઈસરોના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથ, સંરક્ષણ મંત્રી જી સતીશ રેડ્ડીના વૈજ્ઞાનિક સલાહકાર, ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગના સચિવ કે રાજારામ અને ડીઆરડીઓના મહાનિર્દેશક પણ ગયા હતા. યુએસ પ્રતિનિધિમંડળમાં નેશનલ એરોનોટિક્સ એન્ડ સ્પેસ એડમિનિસ્ટ્રેશન (નાસા), નેશનલ સાયન્સ ફાઉન્ડેશનના ડાયરેક્ટર, નેશનલ સ્પેસ કાઉન્સિલના એક્ઝિક્યુટિવ સેક્રેટરી અને ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ સ્ટેટ, ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ કોમર્સ, ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિપાર્ટમેન્ટના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ સામેલ હતા. અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા પરિષદ. આ હાઈપ્રોફાઈલ ડેલિગેશન પરથી બંને દેશો માટે ICETનું મહત્વ સારી રીતે સમજી શકાય છે.
NSAની યુએસ મુલાકાત સહકારને વેગ આપશે
ભારત એ પણ માને છે કે અજીત ડોભાલની અમેરિકા મુલાકાતે બંને દેશો વચ્ચેના સહકારને વેગ આપવા માટે પાયો નાખ્યો છે. આ દરમિયાન બંને દેશોએ નવા ક્ષેત્રોની ઓળખ કરી જેમાં સહયોગ વધારીને વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને વધુ મજબૂત બનાવી શકાય. બંને દેશો ICET પહેલને વ્યાપક, વૈશ્વિક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીની પરિપક્વતા માટે મહત્વપૂર્ણ માને છે. અજીત ડોભાલ સાથેની બેઠકમાં અમેરિકાએ કાયદામાં ફેરફાર કરીને ભારત માટે નિકાસ અવરોધો ઘટાડવાની ખાતરી આપી છે. આ સાથે, ભારતના સેમિકન્ડક્ટર અભિયાન માટે એક ટાસ્ક ફોર્સ બનાવવા માટે પણ સહમતિ બની છે, જેમાં ઈન્ડિયા ઈલેક્ટ્રોનિક્સ સેમિકન્ડક્ટર એસોસિએશન અને યુએસ સેમિકન્ડક્ટર ઈન્ડસ્ટ્રી એસોસિએશનનો સમાવેશ થાય છે. બંને દેશો ડિફેન્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ક્ષેત્રે સંયુક્ત ઉત્પાદન વધારવા માટે પણ સહમત થયા છે. આ સાથે જ બંને દેશો નેક્સ્ટ જનરેશન ટેલિકોમ્યુનિકેશન ટેક્નોલોજી પર વાતચીત શરૂ કરવા માટે સંમત થયા છે. તેમાં 5G/6G અને O-RAN (ઓપન રેડિયો એક્સેસ નેટવર્ક્સ) પણ સામેલ હશે.
કોઈપણ અવરોધ તોડવા માટે તૈયાર
ક્રિટિકલ અને ઇમર્જિંગ ટેક્નોલોજી પરની પહેલ દ્વારા બંને દેશો એ સંદેશ આપવાનો પણ પ્રયાસ કરી રહ્યા છે કે હવે ભારત અને અમેરિકા સંબંધોમાં આવતા દરેક અવરોધને તોડવા માટે તૈયાર છે. તે જ સમયે, અમે ટેક્નોલોજી, અવકાશ અને સંરક્ષણ સંબંધોને મજબૂત કરવા માટે કોઈ કસર છોડીશું નહીં. વ્યવસાયિક સંબંધ પહેલેથી જ ખૂબ મજબૂત છે. એટલા માટે અમેરિકા ભારતનું સૌથી મોટું વેપારી ભાગીદાર છે. પ્રથમ ICET મીટિંગ સંબંધોને મજબૂત કરવા માટે એક સીમાચિહ્નરૂપ છે. હવે બંને દેશો ઉભરતી ટેક્નોલોજી ભાગીદારીથી પરસ્પર લાભ વધારવા માંગે છે. બંને દેશો દ્વિપક્ષીય અંતરિક્ષ સહયોગને આગળ વધારવાના માર્ગો પર સતત ચર્ચા કરી રહ્યા છે. ભારત અને યુએસ હવે દ્વિપક્ષીય અવકાશ ભાગીદારીને ઉચ્ચ ભ્રમણકક્ષા (ORBIT)માં લઈ જવા માટે આતુર છે. ઈન્ડો-યુએસ સિવિલ સ્પેસ જોઈન્ટ વર્કિંગ ગ્રૂપ (CSZWG)ની આઠમી બેઠક 30-31 જાન્યુઆરી વચ્ચે યોજાઈ હતી. જેમાં પૃથ્વી અને અવકાશ વિજ્ઞાનની સાથે માનવ અવકાશ સંશોધન, વૈશ્વિક નેવિગેશન સેટેલાઇટ સિસ્ટમ, સ્પેસ ફ્લાઇટ સેફ્ટી અને કોમર્શિયલ સ્પેસ સંબંધિત નીતિઓમાં સહયોગ વધારવા ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.
રાજદ્વારી સંબંધોની સ્થાપનાના 75 વર્ષ
ભારત અને અમેરિકા વિશ્વના બે સૌથી મોટા લોકશાહી દેશો છે, જેમાં ઘણી સમાનતાઓ પણ છે. ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે રાજદ્વારી સંબંધોની સ્થાપનાને 75 વર્ષ થઈ ગયા છે. બંને દેશો વચ્ચેના લાંબા રાજકીય અને રાજદ્વારી સંબંધોમાં ઘણા ઉતાર-ચઢાવ આવ્યા છે, પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારત અને અમેરિકાના સંબંધોમાં ઘણી મજબૂતી આવી છે. બંને દેશો વૈશ્વિક મંચો પર ઘણી વખત સાથે આવ્યા અને દુનિયાને બતાવ્યું કે તેમના સંબંધો કેટલા મજબૂત બન્યા છે. તાજેતરની ઉષ્માથી, એવું દેખાઈ રહ્યું છે કે 2023 માં, વિશ્વના સૌથી જૂના અને સૌથી મોટા લોકશાહી દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં વધુ તીવ્રતા આવશે.
