પયગંબર મોહમ્મદ(Prophet Muhammad) પંક્તિ પછી, ભારતને મુસ્લિમ દેશોમાં, ખાસ કરીને ખાડી દેશોમાં વ્યાપક ટીકાઓનો સામનો કરવો પડ્યો છે. આ વિવાદને લઈને માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ રાજદ્વારી માધ્યમો દ્વારા પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓની બહાર પણ હિંસક વિરોધ થયો છે. ઘણા ગલ્ફ દેશોમાંથી(gulf country) એવા પણ અહેવાલો આવ્યા હતા કે ત્યાં ભારતીય(indian) ચીજવસ્તુઓનો બહિષ્કાર(Boycott) કરવામાં આવી રહ્યો છે. બીજી બાજુ, વિવિધ કારણોસર વિશ્વની સામે ખાદ્ય સંકટ(Food crisis) વચ્ચે, આવા પાંચ દેશોએ ભારતમાંથી ઘઉં(Wheat) મોકલવાની વિનંતી કરી છે, જ્યાં ભારત વિરુદ્ધ વિરોધ થઈ રહ્યો હતો.
જરૂરિયાત અને ઉપલબ્ધતાનું મૂલ્યાંકન
સમાચાર અનુસાર, ભારતને ઘઉંના સૌથી મોટા ખરીદદાર ઇન્ડોનેશિયા(Indonesia) અને બાંગ્લાદેશ(bangladesh) સહિત 5 દેશોમાંથી ઘઉં(wheat)ની વિનંતીઓ મળી છે. સમાચારમાં એક સરકારી અધિકારીને ટાંકીને કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે, ‘ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂક્યા પછી, ભારતને ઇન્ડોનેશિયા, બાંગ્લાદેશ, ઓમાન, સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE) અને યમનમાંથી ઘઉંની વિનંતીઓ મળી હતી. સરકાર તેમની ઘઉંની જરૂરિયાત અને સ્થાનિક બજારમાં તેની ઉપલબ્ધતાનું મૂલ્યાંકન કરી રહી છે.
પ્રતિબંધ બાદ પણ જરૂરિયાતમંદ દેશોને ઘઉં મળશે
રશિયા(russia) અને યુક્રેન(ukraine) વચ્ચે મહિનાઓ સુધી ચાલેલા યુદ્ધે સમગ્ર વિશ્વમાં ખાદ્ય સંકટ(food crisis) સર્જ્યું છે. બંને દેશો ઘઉંના સૌથી મોટા નિકાસકારોમાં સામેલ હોવાથી તેમની નિકાસ લડાઈને કારણે અવરોધાઈ છે અને ઘણા દેશો સામે ઘઉંની અછતની સ્થિતિ ઊભી થઈ છે. દરમિયાન, ભારત, ઘઉંનો વિશ્વનો બીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક (2nd Biggest Wheat Producer), સ્થાનિક ઉપલબ્ધતા જાળવવા માટે 13 મેના રોજ ઘઉંની નિકાસ પર નિયંત્રણો લાદવામાં આવ્યા હતા. આનાથી પહેલેથી જ અસ્તિત્વમાં રહેલી કટોકટી વધી ગઈ.
જો કે, નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂકતી વખતે, ભારતે કહ્યું હતું કે તે પાડોશી દેશો અને જરૂરિયાતમંદ દેશોમાં ઘઉંની નિકાસ કરવાનું ચાલુ રાખશે. તાજેતરમાં, ભારતે ઇન્ડોનેશિયા અને બાંગ્લાદેશ સહિતના કેટલાક દેશોમાં 5 લાખ ટન ઘઉંની નિકાસને મંજૂરી આપી હતી. આ સાથે કેન્દ્ર સરકાર 12 લાખ ટન ઘઉંની નિકાસ કરવાની મંજૂરી આપવાની તૈયારીમાં છે.
આ કારણોસર બાંગ્લાદેશને વધુ ઘઉંની જરૂર છે.
વેપાર નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે બાંગ્લાદેશ હજુ પણ ભારત પાસેથી વધુ ઘઉં ખરીદવાની પ્રક્રિયામાં છે. પાડોશી દેશ ઘઉંની દ્રષ્ટિએ સંપૂર્ણપણે આયાત પર નિર્ભર છે અને ગયા વર્ષે તેની જરૂરિયાતનો અડધો ભાગ ભારત પાસેથી ખરીદ્યો હતો. આ સિવાય બાંગ્લાદેશ રશિયા અને યુક્રેન પાસેથી પણ ઘણી ખરીદી કરી રહ્યું છે.
વર્ષ 2020ના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો બાંગ્લાદેશે રશિયા પાસેથી 1.8 અબજ ડોલર અને યુક્રેન પાસેથી 610.80 અબજ ડોલરના ઘઉંની ખરીદી કરી હતી. તે જ સમયે, ભારતે 2021-22માં બાંગ્લાદેશને $01 બિલિયનના ઘઉંની નિકાસ કરી હતી.
ભારતીય ઘઉંના ભાવ અન્ય દેશો કરતા ઓછા છે
નિષ્ણાતો કહે છે કે ભારતીય ઘઉંની માંગ પાછળનું મુખ્ય કારણ તેની ઓછી કિંમત છે. ગ્રાહક બાબતોના મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, કિંમતોમાં વધારા પછી પણ ભારતીય ઘઉં આંતરરાષ્ટ્રીય કિંમત કરતાં 40 ટકા સસ્તા છે.
ઘઉંના ઉત્પાદનમાં ભારત (India Wheat Production) બીજા નંબરે હોવા છતાં તેની નિકાસની બાબતમાં ભારત ઘણું પાછળ છે. ભારત સામાન્ય રીતે અફઘાનિસ્તાન(Afganistan), બાંગ્લાદેશ(bangladesh), શ્રીલંકા(shrilanka) અને નેપાળ(nepal) જેવા પડોશી દેશો સિવાય સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE), યમન(yemen), ઓમાન(oman), કતાર (Qutar) જેવા પડોશી દેશો છે. ખાડી દેશો(gulf country)ને ઘઉં વેચે છે. આ ઉપરાંત ઈન્ડોનેશિયા(indonesia) અને મલેશિયા(malaysia) પણ ભારતીય ઘઉંના મોટા ખરીદદારો છે.
રશિયા-યુક્રેનની ઘઉં પર નિર્ભરતા આવી છે
જો તમે બાંગ્લાદેશ સિવાયના દેશો પર નજર નાખો તો ઈન્ડોનેશિયા વિશ્વમાં સૌથી વધુ ઘઉંની આયાત કરે છે. વર્ષ 2020માં, આ દેશે યુક્રેન પાસેથી $543 મિલિયનના ઘઉંની ખરીદી કરી હતી. તે જ સમયે, ભારતે 2021-22માં આ દેશમાં લગભગ $105 મિલિયન ઘઉંની નિકાસ કરી હતી.
એ જ રીતે યમન પણ રશિયા અને યુક્રેન પાસેથી ઘઉંની ખરીદી કરી રહ્યું છે. આ દેશે 2020માં રશિયા પાસેથી $174.31 મિલિયન અને યુક્રેન પાસેથી $144.40 મિલિયનના ઘઉંની ખરીદી કરી હતી. સંયુક્ત આરબ અમીરાતે 2020માં રશિયા પાસેથી $146 મિલિયનના ઘઉંની ખરીદી કરી હતી. હવે રશિયા અને યુક્રેનની નિકાસ ખોરવાઈ ગયા પછી, આ દેશો તેમના સ્થાનિક બજારમાં બ્રેડની અછતને ટાળવા માટે ભારત તરફ નજર દોડાવી રહ્યા છે.
આ દેશો ભારતીય ઘઉંના પરંપરાગત ખરીદદારો છે
આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો ગયા વર્ષે ભારતે બાંગ્લાદેશને 40.8 લાખ ટન ઘઉંની નિકાસ કરી હતી. નોમુરાના એક અહેવાલ મુજબ, બાંગ્લાદેશ એકલા ભારતની કુલ ઘઉંની નિકાસના 55.9 ટકા ખરીદે છે. તે પછી શ્રીલંકા 7.9 ટકા, સંયુક્ત આરબ અમીરાત 6.9 ટકા, ઇન્ડોનેશિયા 5.9 ટકા, યમન 5.3 ટકા અને ફિલિપાઇન્સ 5.1 ટકા છે.
એ જ રીતે, ભારતની ઘઉંની નિકાસમાં નેપાળનો હિસ્સો 3.8 ટકા, દક્ષિણ કોરિયાનો 2.4 ટકા, કતારનો 1.7 ટકા છે. રશિયા હાલમાં ઘઉંનો સૌથી મોટો નિકાસકાર છે, જ્યારે ભારત આ મામલે આઠમા ક્રમે છે. રશિયા ઉપરાંત યુરોપિયન યુનિયન (EU), ઓસ્ટ્રેલિયા(Australia), કેનેડા(Canada), અમેરિકા (US), આર્જેન્ટિના (Argentina) અને યુક્રેન (ukraine) ભારત કરતાં વધુ ઘઉંની નિકાસ કરે છે.
Not Set / બજાર ખુલતાની સાથે જ રોકાણકારોમાં હાયકારો
