પુરીના વિશ્વ પ્રસિદ્ધ જગન્નાથ મંદિરની અજાયબીઓથી દરેક વ્યક્તિ પરિચિત છે. પરંતુ બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે આ મંદિર પર ઘણા મોટા હુમલા થયા છે. દરેક હુમલા પછી પણ મંદિર ના ચમત્કારો પર કોઈ અસર થઈ નથી. મંદિર સાથે જોડાયેલા ઈતિહાસનો અભ્યાસ કરનારાઓનો દાવો છે કે હુમલાઓને કારણે ભગવાન જગન્નાથને 144 વર્ષ સુધી મંદિરથી દૂર રહેવું પડ્યું, આવો જાણીએ 17 મોટા હુમલાઓ…
પ્રથમ હુમલો:
જગન્નાથ મંદિરને નષ્ટ કરવા માટે પ્રથમ હુમલો વર્ષ 1340 માં બંગાળના સુલતાન ઇલ્યાસ શાહ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો, તે સમયે ઓડિશા ઉત્કલ પ્રદેશ તરીકે જાણીતું હતું. ઉત્કલ સામ્રાજ્યના રાજા નરસિંહ દેવ ત્રીજાએ સુલતાન ઇલ્યાસ શાહ સાથે યુદ્ધ કર્યું હતું. બંગાળના સુલતાન ઇલ્યાસ શાહના સૈનિકોએ મંદિર પરિસરમાં ઘણું લોહી વહાવ્યું હતું અને નિર્દોષ લોકોની હત્યા કરી હતી, પરંતુ રાજા નરસિંહ દેવ જગન્નાથની મૂર્તિઓને બચાવવામાં સફળ રહ્યા હતા, કારણ કે તેમના આદેશ પર મૂર્તિઓ છુપાવવામાં આવી હતી.
બીજો હુમલો
1360 માં, દિલ્હીના સુલતાન ફિરોઝ શાહ તુગલકે જગન્નાથ મંદિર પર બીજો હુમલો કર્યો.
ત્રીજો હુમલો
મંદિર પર ત્રીજો હુમલો વર્ષ 1509માં બંગાળના સુલતાન અલાઉદ્દીન હુસૈન શાહના કમાન્ડર ઈસ્માઈલ ગાઝી દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે ઓડિશા પર સૂર્યવંશી પ્રતાપ રુદ્રદેવનું શાસન હતું. હુમલાના સમાચાર મળતાની સાથે જ પૂજારીઓએ મૂર્તિઓને મંદિરથી દૂર બંગાળની ખાડીમાં ચિલ્કા તળાવ નામના ટાપુમાં સંતાડી દીધી હતી. પ્રતાપ રુદ્રદેવે હુગલી ખાતે બંગાળના સુલતાનની સેનાઓને હરાવ્યા અને તેમને ભાગી જવા મજબૂર કર્યા.
ચોથો હુમલો
વર્ષ 1568માં જગન્નાથ મંદિર પર સૌથી મોટો હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો. આ હુમલો કાલા પહાર નામના અફઘાન હુમલાખોરે કર્યો હતો. હુમલા પહેલા જ મૂર્તિઓને ફરી એકવાર ચિલ્કા તળાવ નામના ટાપુમાં છુપાવવામાં આવી હતી. પરંતુ તેમ છતાં હુમલાખોરો દ્વારા મંદિરની કેટલીક મૂર્તિઓનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો. આ હુમલામાં જગન્નાથ મંદિરના સ્થાપત્યને ખૂબ જ નુકસાન થયું હતું. ઓડિશાના ઈતિહાસમાં આ વર્ષ નિર્ણાયક હતું. આ વર્ષના યુદ્ધની બાદમાં ઓડિશા સીધા ઇસ્લામિક શાસન હેઠળ આવ્યું.
પાંચમું હુમલો
આ પછી વર્ષ 1592માં જગન્નાથ મંદિર પર પાંચમો હુમલો થયો હતો. આ હુમલો ઓડિશાના સુલતાન ઈશાના પુત્ર ઉસ્માન અને કુથુ ખાનના પુત્ર સુલેમાને કર્યો હતો. લોકોની નિર્દયતાથી હત્યા કરવામાં આવી હતી, મૂર્તિઓની અપવિત્ર કરવામાં આવી હતી અને મંદિરની સંપત્તિ લૂંટવામાં આવી હતી.
છઠ્ઠો હુમલો
વર્ષ 1601માં બંગાળના નવાબ ઈસ્લામ ખાનના કમાન્ડર મિર્ઝા ખુર્રમે જગન્નાથ પર છઠ્ઠો હુમલો કર્યો. મંદિરના પૂજારીઓએ મૂર્તિઓને પુરી નજીકના ગામ કપિલેશ્વરમાં બોટ દ્વારા ભાર્ગવી નદીમાં સંતાડી હતી. મૂર્તિઓને બચાવવા માટે તેને અન્ય જગ્યાએ પણ ખસેડવામાં આવ્યો હતો.
સાતમો હુમલો
જગન્નાથ મંદિર પર સાતમો હુમલો ઓડિશાના સુબેદાર હાશિમ ખાને કર્યો હતો પરંતુ હુમલા પહેલા મૂર્તિઓને ખુર્દાના ગોપાલ મંદિરમાં છુપાવી દેવામાં આવી હતી. આ સ્થળ મંદિરથી લગભગ 50 કિમી દૂર છે. આ હુમલામાં મંદિરને પણ ઘણું નુકસાન થયું હતું. 1608માં મૂર્તિઓને જગન્નાથ મંદિરમાં પરત લાવવામાં આવી હતી.
આઠમો હુમલો
મંદિર પર આઠમો હુમલો હાશિમ ખાનની સેનામાં ફરજ બજાવતા હિન્દુ જાગીરદાર દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે મંદિરમાં મૂર્તિઓ હાજર ન હતી. મંદિરની સંપત્તિ લૂંટીને કિલ્લામાં ફેરવાઈ ગઈ.
9મો હુમલો
મંદિર પર નવમો હુમલો 1611માં મુઘલ સમ્રાટ અકબરના નવરત્નો પૈકીના એક રાજા ટોડર માલના પુત્ર રાજા કલ્યાણમલ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. આ વખતે પણ પૂજારીઓએ મૂર્તિઓને બંગાળની ખાડીના એક ટાપુમાં સંતાડી દીધી હતી.
દસમો હુમલો
10મો હુમલો પણ કલ્યાણમલ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો, આ હુમલામાં મંદિરને ખરાબ રીતે લૂંટવામાં આવ્યું હતું.
11મો હુમલો
મંદિર પર 11મો હુમલો 1617માં દિલ્હીના બાદશાહ જહાંગીરના સેનાપતિ મુકરમ ખાને કર્યો હતો. તે સમયે મંદિરની મૂર્તિઓ ગોબાપદર નામની જગ્યાએ છુપાયેલી હતી.
12મો હુમલો
મંદિર પર 12મો હુમલો 1621માં ઓડિશાના મુઘલ ગવર્નર મિર્ઝા અહમદ બેગ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. મુઘલ સમ્રાટ શાહજહાં એકવાર ઓડિશાની મુલાકાતે ગયા ત્યારે પણ પૂજારીઓએ મૂર્તિઓ છુપાવી દીધી હતી.
13મો હુમલો
વર્ષ 1641માં મંદિર પર 13મો હુમલો થયો હતો. આ હુમલો ઓડિશાના મુગલ ગવર્નર મિર્ઝા મક્કીએ કર્યો હતો.
14મો હુમલો
મંદિર પર 14મો હુમલો પણ મિર્ઝા મક્કીએ કર્યો હતો.
15મો હુમલો
મંદિર પર 15મો હુમલો અમીર ફતેહ ખાને કર્યો હતો. તેણે મંદિરના રત્નોમાં હાજર હીરા, મોતી અને સોનું લૂંટી લીધું.
16મો હુમલો
મંદિર પર 16મો હુમલો 1692માં મુગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબના આદેશ પર થયો હતો. ઔરંગઝેબે મંદિરને સંપૂર્ણ તોડી પાડવાનો આદેશ આપ્યો, તે સમયે ઓડિશાના નવાબ, ઇકરામ ખાને, જેઓ મુઘલો હેઠળ હતા. ઇકરામ ખાને જગન્નાથ મંદિર પર હુમલો કર્યો અને ભગવાનનો સોનાનો મુગટ લૂંટી લીધો. તે સમયે જગન્નાથ મંદિરની મૂર્તિઓ શ્રીમંદિર નામની જગ્યાના બિમલા મંદિરમાં છુપાયેલી હતી.
17મો હુમલો
મંદિર પર 17મો અને છેલ્લો હુમલો 1699માં મુહમ્મદ તાકી ખાન દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો, જેઓ 1727 થી 1734 સુધી ઓડિશાના નાયબ સુબેદાર હતા. આ વખતે પણ મૂર્તિઓ છુપાવવામાં આવી હતી અને સતત અન્ય સ્થળોએ ખસેડવામાં આવી હતી. થોડા સમય માટે મૂર્તિઓ હૈદરાબાદમાં પણ રાખવામાં આવી હતી.
