નાગરિકતા સુધારો કાયદાને લઈને શરૂ થયેલા વિરોધનો તબક્કો હવે ઉત્તર-પૂર્વી રાજ્યોમાં થઈ દેશની રાજધાની દિલ્હી પહોંચી ગયું છે. રવિવારે જામિયા મીલીયા ઇસ્લામીયાના વિદ્યાર્થીઓ નાગરિકતા સુધારો કાયદાને લઈને વિરોધમાં રસ્તા પર ઉતર્યા હતા. આ દરમિયાન ત્રણ બસોમાં આગ ચાંપવામાં આવી હતી. અને ત્યારબાદ હિંસક અથડામણ થઈ હતી. દિલ્હી પોલીસ પરવાનગી વિના જામિયા મીલીયા ઇસ્લામીયાના પુસ્તકાલયમાં પહોંચી અને ત્યાં ભણતા વિદ્યાર્થીઓનણી પાછળ લાકડીઓ અલીને દોડી હતી. પોલીસ કાર્યવાહીમાં ઘણા વિદ્યાર્થીઓ ઘાયલ થયા છે.
જામિયા મીલીયા ઇસ્લામીયાના વીસી પ્રો.નજમા અખ્તરએ યુનિવર્સિટીમાં પોલીસ કાર્યવાહીની નિંદા કરતા સમગ્ર ઘટના અંગે દુ:ખ વ્યક્ત કર્યું છે. તેમણે એક વીડિયો નિવેદનમાં કહ્યું, “મારા વિદ્યાર્થીઓ સાથે થયેલી હિંસાની તસવીરો જોઈને મને ખૂબ દુ:ખ થયું છે. પોલીસ પરવાનગી વગર કેમ્પસમાં આવે અને લાઇબ્રેરીમાં પ્રવેશ કરીને નિર્દોષ બાળકો સાથે અત્યાચાર કરે તે સ્વીકાર્ય નથી. હું બાળકોને કહેવા માંગુ છું કે તમે આ મુશ્કેલ પરિસ્થિતિ એકલા નથી હું તમારી સથે છુ. આખી યુનિવર્સિટી તમારી સાથે ઉભી છે. “
ત્યારબાદ તેમણે એક પ્રેસ કોન્ફરન્સ યોજી હતી, જેમાં તેમણે જામિયાને બદનામ ન કરવા અપીલ કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે માત્ર કહેતા જામિયા નો ઉલ્લેખ એક ભ્રમ ફેલાવે છે. આ વિસ્તારનું નામ પણ જામિયા છે અને યુનિવર્સિટીનું નામ પણ જામિયા છે, તેથી જો આ વિસ્તારમાં કોઈ વિરોધ થાય તો એમ જ લાગે છે કે, યુનિવર્સિટી દ્વારા આ કરવામાં આવી રહ્યું છે.
જામિયા મીલીયા કયારેક અલીગઢમાં હતું
ઉર્દૂ ભાષામાં, જામિયાનો અર્થ ‘યુનિવર્સિટી’ છે અને મીલીયાનો અર્થ ‘રાષ્ટ્રીય’ છે. આજે તમે દિલ્હીમાં જામિયા મીલીયા ઇસ્લામીયા જોઇ રહ્યા છો, તેની સ્થાપના અલીગઢ થઇ હતી. વસાહતી સમયગાળામાં પશ્ચિમી શિક્ષણનો વિરોધ કરવા અને સ્વતંત્રતા ચળવળ માટે સર્જનાત્મક શક્તિઓને એકત્રિત કરવા માટે, 22 નવેમ્બર, 1920 ના રોજ, અલીગઢમાં જામિયા મીલિયા ઇસ્લામિયાની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. તેનો શિલાન્યાસ સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મૌલાના મહમૂદ હસન દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. મહાત્મા ગાંધીની સક્રિયતા પણ આમાં નોંધપાત્ર હતી.
તેના પહેલો ચાન્સેલર હકીમ અજમલ ખાનને બનાવવામાં આવ્યા હતા. જ્યારે મોહમ્મદ અલી જોહરને મહાત્મા ગાંધીની દરખાસ્તને નકારી કાઢ્યા પછી તેના પહેલા કુલપતિ બનાવવામાં આવ્યા હતા. તેની સ્થાપના પછી, વસાહતી સમયગાળામાં જન્મેલા રાજકીય સંકટને એક સમય માટે લાગ્યું કે જામિયા આઝાદીની લડતની આગથી બચી નહીં શકે, પરંતુ અનેક કટોકટીઓ પછી, આ યુનિવર્સિટી પોતાનું અસ્તિત્વ બચાવવામાં સફળ રહી.
જામિયા મીલીયા ઇસ્લામિયામાં ઇતિહાસ શીખવતા રિઝવાન કૈસર કહે છે, “વર્ષ 1920 માં ચાર મોટી સંસ્થાઓ ખોલવામાં આવી હતી. જામિયા મીલીયા ઇસ્લામીયા, કાશી વિદ્યાપીઠ, ગુજરાત વિદ્યાપીઠ અને બિહાર વિદ્યાપીઠ.” “જામિયા પાસે તેના પાયા પર રાષ્ટ્રવાદ, જ્ઞાન અને સ્વાયત્ત સંસ્કૃતિ છે. ધીરે ધીરે તે એક શૈક્ષણિક સંસ્થા તરીકે વિકસી રહી છે. જામિયા સ્વતંત્રતાની તરફેણમાં છે અને તેણે તેના મૂલ્યો સ્વીકાર્યા છે.”
તેમનું કહેવું છે કે અસહકાર અને ખિલાફત આંદોલન દરમિયાન જામિયા મીલીયા ઇસ્લામિયાનો વિકાસ થયો, પરંતુ અસહકાર અને 1924 માં ખિલાફત આંદોલન પાછો ખેંચ્યા પછી તેનું અસ્તિત્વ જોખમમાં મૂકાયું હતું. આંદોલન ને કારણે મળતી આર્થિક સહાય બંધ થઈ ગઈ. જામિયા ઉપર મુશ્કેલીના વાદળો છવાઈ ગયા.
મહાત્મા ગાંધી તમામ સંજોગોમાં જામિયાને ચલાવવા માંગતા હતા.
જામિયા મીલીયા ઇસ્લામિયાના જનસંપર્ક અધિકારી, અહેમદ અઝીમ જણાવે છે કે આ પછી હકીમ અજમલ ખાન, ડો.મુખ્તાર અહમદ અન્સારી અને અબ્દુલ મજીદ ખ્વાજા, મહાત્મા ગાંધીના સહયોગથી 1925 માં અલીગઢથી દિલ્હીના કેરોલ બાગમાં જામિયા મીલીયા ઇસ્લામીયા લાવ્યા હતા. ગાંધીજી જામિયાને દરેક સમયે ચલાવવા માંગતા હતા અને તેમણે તે સમયે કહ્યું હતું કે, “જામિયાને ચાલવું પડશે, જો તમને નાણાકીય કટોકટી હોય તો હું વાટકો લઇ ને હોય, ભિક્ષા માંગવા પણ તૈયાર છુ.”
ગાંધીજીની આ વાતોથી જામિયા સાથે સંકળાયેલા લોકોના મનોબળમાં વધારો થયો. ગાંધીજી ભંડોળ એકત્ર કરવા આગળ વધ્યા, પરંતુ બ્રિટીશ યુગમાં કોઈ પણ સંસ્થા તેને મદદ કરવા અને પોતાના માટે જોખમ ખેડવા તૈયાર ન હતી. છેવટે, જે લોકો જામિયાને દિલ્હી લાવ્યા હતા તેઓ મદદ લેવા ગયા અને સામૂહિક પ્રયાસોથી જામિયાનું પતન તાલી ગયું.
પુનરુત્થાનના પ્રયત્નો
યુનિવર્સિટીની વેબસાઇટ અનુસાર, જામિયાને દિલ્હી લાવ્યા બાદ પુન:જીવિત કરવાના પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા. આ પ્રકરણમાં ત્રણ મિત્રોનું જૂથ તેમાં જોડાયું. ડો.ઝાકીર હુસેન, ડો.આબીદ હુસેન અને ડો.મહંમદ મુજીબ. જામિયાની કમાન્ડ ડો.જાકિર હુસેનને સોંપવામાં આવી હતી. તેમનું પ્રથમ પગલું એ સાંજે વર્ગોમાં પુખ્ત શિક્ષણનો પરિચય આપવાનો હતો. આ શૈક્ષણિક કાર્યક્રમ ખૂબ જ લોકપ્રિય થયો.
જામિયા મિલિયા ઇસ્લામીયામાં ઇતિહાસ શીખવતા રિઝવાન કૈસર કહે છે, “જામિયા એ ભારતની પહેલી સંસ્થા છે જ્યાં શિક્ષક તાલીમ આપવામાં આવતી હતી અને દેશના વિવિધ ભાગોના શિક્ષકો અહીં તાલીમ લેવા આવતા હતા.” “તેને ‘શિક્ષકોની શાળા’ નામ આપવામાં આવ્યું. જામિયાનું માસ કમ્યુનિકેશન સેન્ટર દેશમાં ટોચનું સ્થાન ધરાવે છે.”
1935 માં જામિયા સાથે સંકળાયેલી તમામ સંસ્થાઓ અને કાર્યક્રમોને દિલ્હીની સીમમાં આવેલા ઓખલા ગામમાં ખસેડવામાં આવ્યા હતા. ચાર વર્ષ પછી, જામિયા મીલીયા ઇસ્લામિયા એક સંસ્થા તરીકે નોંધણી કરાઈ. કાફલો વધતો ગયો અને તે દરમિયાન દેશને આઝાદી મળી અને ભાગલાનો સામનો કરવો પડ્યો. ભાગલા પછી દેશમાં તોફાનો થયા. દરેક સંસ્થાઓ તેનાથી પ્રભાવિત હતી પરંતુ જામિયા વત્તાઓછા અંશે અસ્પૃશ્ય રહી હતી.
મહાત્મા ગાંધીએ જામિયા કેમ્પસને “સાંપ્રદાયિક હિંસાના રણમાં આનંદકારક સ્થળ” ગણાવ્યું હતું. વર્ષ 1962 માં, તેને ડીમ્ડ યુનિવર્સિટી જાહેર કરવામાં આવી. ડિસેમ્બર 1988 માં, સંસદમાં વિશેષ કાયદો રજૂ કરીને તેને સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટી તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી. જામિયા મીલીયા ઇસ્લામિયામાં આજે 56 પીએચડી પ્રોગ્રામ, 80 માસ્ટર્સ, 15 માસ્ટર ડિપ્લોમા, 56 ગ્રેજ્યુએશન અને સેંકડો ડિપ્લોમા અને સર્ટિફિકેટ અભ્યાસક્રમો ચલાવવામાં આવી રહ્યા છે.
નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાવ મંતવ્ય ન્યૂઝ સાથે…
તમે અમને ફેસબુક, ટ્વીટર, ઇન્સ્ટાગ્રામ અને યુ ટ્યુબ પર પણ લાઇક અને ફોલો કરી શકો છો.
લેટેસ્ટ ન્યૂઝ અપડેટ્સ આપના ફોન પર સૌથી ઝડપી મેળવવા માટે આજે જ ડાઉનલોડ કરો “મંતવ્ય ન્યૂઝ” ની નવી મોબાઇલ એપ્લિકેશન.
