ચીન બાદ હવે ભારતમાં વીજળીની કટોકટી પણ ઘેરી બની રહી છે. દિલ્હીમાં બ્લેકઆઉટની ચેતવણી આપવામાં આવી છે, જ્યારે ઉત્તર પ્રદેશમાં આઠ પ્લાન્ટ કામચલાઉ બંધ થઈ ગયા છે. પંજાબ અને આંધ્રપ્રદેશે પાવર પ્લાન્ટમાં કોલસાની અછત વ્યક્ત કરી છે. આવી સ્થિતિમાં રાજ્યોની માંગણીઓ પૂરી કરવી કેન્દ્ર સમક્ષ એક પડકાર બની ગયો છે. કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું છે કે વીજ મંત્રાલયના નેતૃત્વમાં અઠવાડિયામાં બે વખત કોલસાના સ્ટોકની સમીક્ષા કરવામાં આવી રહી છે.
બીજી બાજુ, દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલે કહ્યું છે કે જો કેન્દ્ર વહેલામાં વહેલી તકે જરૂરી પગલાં નહીં લે તો રાજધાની વીજ સંકટનો સામનો કરી શકે છે. કેજરીવાલે કેન્દ્રને લખ્યું છે કે 135 કોલસાથી ચાલતા પ્લાન્ટ્સમાંથી અડધાથી વધુમાં માત્ર ત્રણ દિવસનો કોલસો બાકી છે. આ પ્લાન્ટ દેશની અડધાથી વધુ વીજળી પૂરી પાડે છે.
કોરોના લીધે અર્થવ્યવસ્થા
ઉર્જા મંત્રાલયે કહ્યું કે કોરોના સામે લડી રહેલા અર્થતંત્રને પાટા પર લાવવા માટે મોટી સંખ્યામાં કારખાનાઓ અને કંપનીઓ કાર્યરત હતી. આ કારણે વીજળીની માંગ અને વપરાશ સતત વધતો રહ્યો. દેશમાં વીજળીનો દૈનિક વપરાશ વધીને ચાર અબજ યુનિટ થયો છે. આ માંગનો 65 થી 70 ટકા હિસ્સો કોલસાથી ચાલતા પ્લાન્ટ્સમાંથી મળી રહ્યો છે.
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર 2019 મહિનામાં દેશમાં 106.6 અબજ યુનિટનો વપરાશ હતો, જે 2021 સુધીમાં વધીને 124.2 અબજ યુનિટ થયો છે.
કિંમત 60 થી 160 ડોલર સુધી પહોંચી
મંત્રાલય દ્વારા કહેવામાં આવ્યું હતું કે સપ્ટેમ્બર-ઓક્ટોબરમાં બહારથી આયાત કરાયેલા કોલસાની કિંમત વધીને $ 160 પ્રતિ ટન થઈ છે, જે માર્ચમાં $ 60 પ્રતિ ટન હતી. ભાવમાં અચાનક વધારો થવાને કારણે બહારથી કોલસાની આયાત ઘટી અને સ્થાનિક કોલસા પર નિર્ભરતા વધતી રહી. તેના કારણે આયાતી કોલસામાંથી વીજળીનું ઉત્પાદન 43.6 ટકા ઘટ્યું છે. એપ્રિલથી સપ્ટેમ્બર વચ્ચે સ્થાનિક કોલસાની માંગમાં 17.4 મેટ્રિક ટનનો વધારો થયો છે.
પાવર કટોકટીના આ ચાર કારણો
1.કોરોના સામે લડવું – અર્થતંત્રને પાટા પર લાવવા માટે વીજળીની માંગ વધી.
2.સપ્ટેમ્બરમાં કોલસાની ખાણ વિસ્તારોમાં ભારે વરસાદને કારણે કોલસાનું ઉત્પાદન પણ પ્રભાવિત થયું હતું.
બહારથી આવતા કોલસાના ભાવમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે, જે પ્લાન્ટમાં વીજ ઉત્પાદન ઘટાડે છે. માંગને પહોંચી વળવા સ્થાનિક 3.કોલસા પર નિર્ભરતા વધી.
4. ચોમાસાની શરૂઆતમાં કોલસાનો પૂરતો સ્ટોક નહોતો. આ સિવાય મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, તમિલનાડુ, મધ્યપ્રદેશ, ઉત્તર પ્રદેશ જેવા રાજ્યોમાં કોલસા કંપનીઓ પર જંગી લેણાને કારણે કટોકટી વધી.
