યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (UCC) ફરી સમાચારમાં છે. મધ્યપ્રદેશમાં ચૂંટણી પહેલા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ટિપ્પણી બાદ સમાન નાગરિક સંહિતા પર રાજકીય ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે. વડાપ્રધાન મોદીએ મંગળવારે કહ્યું હતું કે ભારત બે કાયદા પર ચાલી શકે નહીં અને સમાન નાગરિક સંહિતા બંધારણનો ભાગ છે. વિપક્ષો મોદી સરકાર પર પ્રહારો કરી રહ્યા છે એટલું જ નહીં, મુસ્લિમ સંગઠનો પણ તેની સામે એક થવા લાગ્યા છે. આ વિવાદની વચ્ચે ચાલો જાણીએ શું છે UCC અને બંધારણ શું કહે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, UCC દેશના એક રાજ્યમાં જ લાગુ છે. જાણો કયું છે આ રાજ્ય.
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ શું છે?
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ દેશના તમામ નાગરિકો માટે સમાન કાયદાની વાત કરે છે. એટલે કે લગ્ન, છૂટાછેડા, બાળક દત્તક લેવા અને મિલકતના વિભાજન જેવી બાબતોમાં તમામ નાગરિકો માટે સમાન નિયમો છે. હાલ દેશમાં વિવિધ ધર્મો અંગે અલગ-અલગ કાયદા છે, તેથી ભાજપ દેશમાં યુસીસી લાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. છેલ્લા ઘણા સમયથી તે પ્રયાસો કરી રહી છે, આ પણ તેના મોટા ચૂંટણી વચનોમાંનું એક છે.
કેવી હશે યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ?
કાયદા પંચે હવે દેશના નાગરિકો પાસેથી યુસીસીને લગતા સૂચનો માંગ્યા હોવાથી અને આ સૂચનોની છેલ્લી તારીખ 15મી જુલાઈ રહેશે. જે સૂચનો મળશે તેના આધારે કાયદા મંત્રાલય અને આ ક્ષેત્રમાં કામ કરતા લોકો, રાજકારણીઓ, શિક્ષણવિદો અને તમામ ધર્મોના લોકો સાથે લોકોની એક સમિતિની પણ સલાહ લેવામાં આવશે અને તેમના સૂચનોના આધારે, કાનૂની જ્ઞાન ધરાવતી ટીમ તેનો પ્રારંભિક ડ્રાફ્ટ તૈયાર કરશે. તે ડ્રાફ્ટ તૈયાર થયા બાદ જ સામે આવશે કે દેશમાં આ કેવો કાયદો હશે.
શું UCC ભારતીય બંધારણનો ભાગ છે?
બંધારણના ભાગ IV ના અનુચ્છેદ 44 માં સમાન નાગરિક સંહિતાનો ઉલ્લેખ છે. તે જણાવે છે- રાજ્ય ભારતના સમગ્ર પ્રદેશમાં નાગરિકો માટે સમાન નાગરિક સંહિતા સુરક્ષિત કરવાનો પ્રયાસ કરશે. વાસ્તવમાં, બંધારણના ઘડવૈયાઓએ કલ્પના કરી હતી કે દેશમાં એક સમાન કાયદો હશે જે લગ્ન, છૂટાછેડા, વારસો અને દત્તક લેવાના સંદર્ભમાં દરેક ધર્મના જૂના અંગત કાયદાઓને બદલશે.
UCC માત્ર ગોવામાં જ લાગુ
ગોવા દેશનું એકમાત્ર રાજ્ય છે જ્યાં યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ છે. આ કાયદો પોર્ટુગીઝ સમયથી અહીં અમલમાં છે. 1867માં, પોર્ટુગલે પોર્ટુગીઝ સિવિલ કોડ રજૂ કર્યો અને 1869માં તેને પોર્ટુગીઝ વિદેશી પ્રાંતો (જેમાં ગોવાનો સમાવેશ થાય છે) સુધી વિસ્તારવામાં આવ્યો. આઝાદી પછી પણ તેની જાળવણી કરવામાં આવી હતી. જો કે, જમીન પર તે ખૂબ જટિલ છે. તેને ગોવા સિવિલ કોડ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ગોવામાં હિન્દુ, મુસ્લિમ અને ખ્રિસ્તી સહિત તમામ ધર્મો અને જાતિઓ માટે એક પારિવારિક કાયદો છે. એટલે કે લગ્ન, છૂટાછેડા અને ઉત્તરાધિકારના કાયદા હિન્દુ, મુસ્લિમ અને ખ્રિસ્તીઓ માટે સમાન છે.
ઉત્તરાખંડ, આસામ, ગુજરાત સરકાર અમલ કરવા તૈયાર છે
ઉત્તરાખંડ સરકારે ગયા વર્ષે 27 મેના રોજ રાજ્યમાં સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવાના નિર્ણયની જાહેરાત કરી હતી. રાજ્ય સરકારે UCC ના અમલીકરણ માટે ડ્રાફ્ટ પ્રસ્તાવ તૈયાર કરવા માટે પાંચ સભ્યોની સમિતિની રચના કરી હતી. ઉત્તરાખંડના મુખ્યમંત્રી પુષ્કર સિંહ ધામીએ પહેલેથી જ કહ્યું છે કે સમિતિ આ વર્ષે 30 જૂન સુધીમાં પોતાનો રિપોર્ટ સોંપશે. અગાઉ આસામના મુખ્યમંત્રી હિમંતા બિસ્વા સરમાએ રાજ્યમાં સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવાની જરૂરિયાત વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે તમામ મુસ્લિમ મહિલાઓને ન્યાય આપવા માટે કાયદો લાવવો જરૂરી છે. ગુજરાત સરકારે પણ યુનિફોર્મ સિવિલ કોડના અમલને ટેકો આપ્યો છે.
UCC વિશે સુપ્રીમ કોર્ટનું શું કહેવું છે?
સુપ્રીમ કોર્ટે ઘણા નિર્ણયોમાં UCC લાગુ કરવાની વાત કરી છે. 1985માં અહેમદ ખાન વિરુદ્ધ શાહ બાનો બેગમના નિર્ણયમાં સુપ્રીમ કોર્ટે મહત્વનો નિર્ણય આપ્યો હતો. આ કેસમાં છૂટાછેડા લીધેલી મુસ્લિમ મહિલાએ તેના પૂર્વ પતિ પાસે ભરણપોષણની માંગણી કરી હતી. આ કેસમાં કોર્ટે ટિપ્પણી કરી હતી કે દેશમાં CrPC કે મુસ્લિમ પર્સનલ લોમાંથી કયો કાયદો લાગુ કરવામાં આવશે. આ સાથે યુસીસીનો અમલ કરવાની હાકલ કરવામાં આવી હતી. સર્વોચ્ચ અદાલતે, 1995ના સરલા મુદગલના ચુકાદામાં અને પાઉલો કોટિન્હો વિ મારિયા લુઇઝા વેલેન્ટિના પરેરા કેસ (2019)માં સરકારને UCC લાગુ કરવા જણાવ્યું હતું.
કાયદા પંચે UCC પર શું કહ્યું?
2018 માં, મોદી સરકારની વિનંતી પર, કાયદા પંચે પારિવારિક કાયદાના સુધારા પર 185 પાનાનું કન્સલ્ટેશન પેપર બહાર પાડ્યું હતું. કાયદા પંચે જણાવ્યું હતું કે આ તબક્કે UCC ન તો જરૂરી છે અને ન તો ઇચ્છનીય છે. રિપોર્ટમાં ભલામણ કરવામાં આવી છે કે કોઈ ચોક્કસ ધર્મ અને તેના અંગત કાયદાઓમાં ભેદભાવપૂર્ણ પ્રથાઓ, પૂર્વગ્રહો અને રૂઢિપ્રથાઓનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ અને તેમાં સુધારો કરવો જોઈએ.
આ પણ વાંચો:મની લોન્ડરિંગ કેસમાં EDએ કસ્ટમ અધિકારીની કરી ધરપકડ, ગઈ રાતથી પડ્યા દરોડા
આ પણ વાંચો: કેબિનેટ મંત્રી નિતીન ગડકરીનો મોટો દાવો,અમેરિકા બાદ ભારતનું સૌથી મોટું રોડ નેટવર્ક
આ પણ વાંચો: ઇમરજન્સી લેન્ડિંગ દરમિયાન ઇજાગ્રસ્ત થયેલા CM મમતા બેનર્જી વ્હીલચેર પર જોવા મળ્યા,ડૉકટરે આપી આ સલાહ
આ પણ વાંચો:દિલ્હીમાં રાહુલ ગાંધી બાઇક રીપેર કરતા જોવા મળ્યા,કારીગરો અને વેપારીઓ સાથે કરી મુલાકાત
