હિંદુ ધર્મ અનુસાર જ્યારે કોઈના ઘરમાં કોઈનું મૃત્યુ થાય છે તો 13 દિવસ સુધી ગરુડ પુરાણનો પાઠ રાખવામાં આવે છે. શાસ્ત્રો અનુસાર, આત્મા તરત જ બીજો જન્મ લે છે. કેટલાકને 3 દિવસ, કેટલાકને 10 થી 13 દિવસ અને કેટલાકને દોઢ મહિનાનો સમય લાગે છે. પરંતુ જેની યાદશક્તિ મજબૂત હોય, પ્રેમમાં ઊંડો હોય અથવા અકાળે મૃત્યુ પામ્યો હોય, તો તેને બીજો જન્મ લેતાં ઓછામાં ઓછું એક વર્ષ લાગે છે. તેમનું છેલ્લું તર્પણ ત્રીજા વર્ષે કરવામાં આવે છે. તો પણ એવા ઘણા આત્માઓ છે જેમને રસ્તો દેખાતો નથી અને તેઓ ભટકતા રહે છે. ગરુડ પુરાણમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આત્મા લગભગ 13 દિવસ સુધી એક જ ઘરમાં રહે છે. આવી સ્થિતિમાં જો ઘરમાં નિયમિત રીતે ગરુડ પુરાણનો પાઠ કરવામાં આવે તો તેને સાંભળવાથી જ આત્માને શાંતિ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ શક્ય બને છે. આ સિવાય જીવન સાથે જોડાયેલા એવા સાત મહત્વના નિયમો જણાવવામાં આવ્યા છે, જેનું દરેક વ્યક્તિએ ખૂબ જ સરળતાથી પાલન કરવું જોઈએ.
શું છે ગરુડ પુરાણ
એકવાર ગરુડે ભગવાન વિષ્ણુને જીવોના મૃત્યુ, યમલોક યાત્રા, નરક-યોનિઓ અને મોક્ષ વિશે ઘણા રહસ્યમય અને રહસ્યમય પ્રશ્નો પૂછ્યા. ભગવાન વિષ્ણુએ તે પ્રશ્નોના વિગતવાર જવાબ આપ્યા. પ્રશ્નો અને જવાબોની આ શ્રેણી ગરુડ પુરાણ છે. ગરુડ પુરાણમાં સ્વર્ગ, નરક, પાપ, પુણ્ય કરતાં ઘણું વધારે છે. તેમાં જ્ઞાન, વિજ્ઞાન, નીતિ, નિયમો અને ધર્મની બાબતો છે. ગરુડ પુરાણમાં એક તરફ મૃત્યુનું રહસ્ય છે તો બીજી તરફ જીવનનું રહસ્ય છુપાયેલું છે.
ગરુડ પુરાણમાંથી આપણને અનેક પ્રકારના ઉપદેશ મળે છે. ગરુણ પુરાણમાં મૃત્યુ પહેલા અને પછીની સ્થિતિ જણાવવામાં આવી છે. આ પુરાણ ભગવાન વિષ્ણુની ભક્તિ અને જ્ઞાન પર આધારિત છે. દરેક વ્યક્તિએ આ પુરાણ વાંચવું જોઈએ. ગરુડ પુરાણ હિંદુ ધર્મના પ્રસિદ્ધ ધાર્મિક ગ્રંથોમાંનું એક છે. તે 18 પુરાણોમાંનું એક માનવામાં આવે છે. ગરુડ પુરાણમાં આપણા જીવન વિશે ઘણી વિશિષ્ટ વાતો કહેવામાં આવી છે. જેના વિશે વ્યક્તિએ જાણવું જ જોઈએ.
તે મૃત્યુ પછી શા માટે વર્ણવવામાં આવે છે:
1. ગરુણ પુરાણ મૃત્યુ પહેલા અને પછીની સ્થિતિ વિશે જણાવે છે. એટલા માટે આ પુરાણ મૃતકને સંભળાવવામાં આવે છે.
2. 13 દિવસ સુધી મૃતક પ્રિયજનો સાથે રહે છે. આ દરમિયાન ગરુડ પુરાણનો પાઠ રાખવાથી તેને સ્વર્ગ-નર્ક, ગતિ, મોક્ષ, અધોગતિ, અધોગતિ વગેરે પ્રકારની ગતિની જાણકારી મળે છે.
3. આગળની સફરમાં તેને કઈ-કઈ બાબતોનો સામનો કરવો પડશે, તે કઈ દુનિયામાં જઈ શકે છે, આ બધું તે ગરુડ પુરાણ સાંભળીને જાણે છે.
4. જ્યારે મૃત્યુ પછી ઘરમાં ગરુડ પુરાણનો પાઠ કરવામાં આવે છે, તો આ બહાને મૃતકના સંબંધીઓને ખબર પડે છે કે અશુભ શું છે અને કયા પ્રકારનાં કાર્યોથી મોક્ષ મળે છે, જેથી મૃતક અને તેના પરિવાર બંને સારી રીતે જાણે કે કયા કાર્યો કરવા જોઈએ. ઉચ્ચ વિશ્વની મુસાફરી કરવા માટે?
5. ગરુડ પુરાણ આપણને સારા કાર્યો કરવાની પ્રેરણા આપે છે. સત્કર્મ અને સત્કર્મથી જ મોક્ષ અને મુક્તિ મળે છે.
6. ગરુડ પુરાણમાં વ્યક્તિના કર્મોના આધારે સજાના રૂપમાં વિવિધ નરકની વાત કહેવામાં આવી છે. ગરુડ પુરાણ અનુસાર, કઈ વસ્તુઓ વ્યક્તિને મોક્ષ તરફ લઈ જાય છે, ભગવાન વિષ્ણુએ તેનો જવાબ આપ્યો છે.
7. ગરુડ પુરાણમાં આપણા જીવન વિશે ઘણી રહસ્યમય વાતો કહેવામાં આવી છે. જેના વિશે વ્યક્તિએ જાણવું જ જોઈએ. આત્મજ્ઞાનની ચર્ચા એ ગરુડ પુરાણનો મુખ્ય વિષય છે. ગરુડ પુરાણના ઓગણીસ હજાર શ્લોકોમાંથી જ્ઞાન, ધર્મ, નીતિ, રહસ્ય, વ્યવહારિક જીવન, સ્વ, સ્વર્ગ, નરક અને અન્ય લોકનું વર્ણન બાકીના સાત હજાર શ્લોકોમાં ગરુડ પુરાણમાં જોવા મળે છે.
8. આમાં ભક્તિ, જ્ઞાન, વૈરાગ્ય, સદાચાર, નિઃસ્વાર્થ કર્મોના મહિમા સાથે સામાન્ય માનવીને ત્યાગ, દાન, તપ, તીર્થયાત્રા વગેરે શુભ કાર્યોમાં પ્રેરિત કરવા અનેક પાર્થિવ અને દિવ્ય ફળોનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. આ બધી બાબતો જાણીને મૃતક અને તેનો પરિવાર તેનું જીવન સુંદર બનાવી શકે છે.
9. આ ઉપરાંત આયુર્વેદ, નિતિસાર વગેરે વિષયોના વર્ણનની સાથે મૃત આત્માના અંતિમ સમયમાં કરવાના કાર્યોનું પણ વિગતવાર વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.
10. કહેવાય છે કે ગરુડ પુરાણનો પાઠ સાંભળવાથી જ મૃતકની આત્માને શાંતિ મળે છે અને તેને મોક્ષનો માર્ગ જાણવા મળે છે. પોતાનાં બધાં દુઃખો ભૂલીને તે પ્રભુના માર્ગે ચાલે છે અને મોક્ષ પ્રાપ્ત કર્યા પછી કાં તો પિતરલોકમાં જાય છે અથવા ફરી મનુષ્ય યોનિમાં જન્મ લે છે. તેણે ભૂતની જેમ ભટકવું પડતું નથી.
નરક
ગરુડ પુરાણમાં 84 લાખ નરકોનું વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે અને તેમાંથી 16 નરકોને ભયાનક નરક તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે.
ભગવાન કૃષ્ણે ગીતામાં કહ્યું છે –
नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः। न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः॥
અર્થ- શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે હે અર્જુન, આ આત્મા અમર છે, તેને ન તો અગ્નિથી બાળી શકાય છે, ન પાણીથી ભીંજવી શકાય છે, ન તો પવન તેને સૂકવી શકે છે અને ન તો કોઈ શસ્ત્ર તેને કાપી શકે છે. આત્માનો નાશ કોઈ કરી શકતું નથી. આ શરીર નાશવંત છે અને આત્મા અવિનાશી છે. જન્મ કે મૃત્યુ માત્ર શરીરનું છે, આત્માનું નથી. આત્માને ન તો સંસારના કોઈ શસ્ત્રથી કાપી શકાય છે અને ન તો તેને અગ્નિમાં બાળીને નાશ થઈ શકે છે. અહીં ભગવાન કૃષ્ણનો અર્થ એ છે કે મનુષ્ય જેને જન્મ કે મૃત્યુ માને છે, વાસ્તવમાં એવું કંઈ થતું નથી. જન્મ અથવા મૃત્યુ ફક્ત આ નશ્વર શરીરનું છે, આત્મા જન્મ અને મૃત્યુથી પર છે. આત્મા અમર અને શાશ્વત છે.
વિરોધાભાસ ક્યાં છે?
ગરુડ પુરાણ અનુસાર, યમદૂતો મૃતકને વૈતરણી નદી પાર કરાવે છે, રસ્તામાં તેમને ત્રાસ આપે છે. પછી નરકમાં તેઓને તેમના કર્મ પ્રમાણે સજા મળે છે. અથવા તો ચિત્રગુપ્ત તેમના સારા કાર્યો પ્રમાણે તેમને સ્વર્ગમાં મોકલે છે. ઇસ્લામમાં તેને જન્નત અને દોઝાખ કહેવામાં આવે છે. અંગ્રેજો તેને હેલ એન્ડ હેવન કહે છે. સવાલ એ ઊભો થાય છે કે જ્યારે મૃતદેહને સળગાવવામાં આવે છે અથવા મૃત્યુ પછી દફનાવવામાં આવે છે કે પછી તેનો મૃતદેહ હોસ્પિટલમાં દાન કરવામાં આવે છે, ત્યારે તેને નરકમાં ગરમ તેલમાં કેવી રીતે તળવામાં આવે છે, તેને બેભાન થાય ત્યાં સુધી કેવી રીતે મારવામાં આવે છે, તેને કેવી રીતે બાળવામાં આવે છે, કેવી રીતે શારીરિક ત્રાસ આપવામાં આવે છે, દુઃખ આપવામાં આવે છે? સ્વર્ગ નર્ક
ઘણા સમય પહેલા, કરણી-ભરણી નામનું એક મોટું કેલેન્ડર હતું, જેમાં નરકની યાતનાઓને ખૂબ સારી રીતે દર્શાવવામાં આવી હતી. અહીં ગરુડ પુરાણ અને ગીતા વચ્ચે વિરોધાભાસ છે.
શું ખરેખર સ્વર્ગ છે કે નરક? અથવા કાલ્પનિક? વિજ્ઞાને સમગ્ર બ્રહ્માંડની શોધ કરી છે. ક્યાંય કશું મળ્યું નહીં. વાસ્તવમાં આપણા ગ્રંથોમાં આ બધું સમાજને સાચા માર્ગ પર ચાલવા, નર્ક વગેરેનો ડર બતાવીને સમજાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે જેથી આપણે સારા કાર્યો કરીએ. મોટાભાગના વિદ્વાનોનો મત છે કે સારા કે ખરાબ કર્મોનું ફળ આપણને આ જીવનમાં મળે છે. આ જન્મમાં નહીં મળે તો આવતા જન્મમાં ચોક્કસ મળશે.
આનો પુરાવો પુનર્જન્મ છે. આવા ઘણા જીવતા દાખલા છે, જેમાં જન્મના થોડા દિવસો પછી બાળકોએ અગાઉના જન્મના માતા-પિતા પાસે જવાની જીદ કરી હતી અથવા તો તેમના અગાઉના જન્મની સ્થિતિ પણ એકદમ સાચી નીકળી હતી. પુનર્જન્મની વાસ્તવિક ઘટનાઓની વિગતો માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં જોવા મળે છે.
ગીતાના ખ્યાલમાં એવી માન્યતા વધુ મજબૂત થાય છે કે શરીર નશ્વર છે, મૃત્યુ પછી આત્મા તેના કર્મ પ્રમાણે એક શરીરમાંથી બીજા શરીરમાં જાય છે. અહીં 84 લાખ યોનિઓની પૂર્વધારણા પણ સાર્થક લાગે છે કે પ્રાણીઓ, પક્ષીઓ કે અન્ય જીવોમાં પણ આત્મા હોય છે.
જ્યોતિષ શું કહે છે?
જ્યોતિષશાસ્ત્રમાં પાછલા જન્મ અને આગલા જન્મ વિશે ખૂબ સ્પષ્ટ છે. જન્માક્ષરનું પાંચમું ઘર પાછલા જન્મના કાર્યોનું વર્ણન કરે છે, જ્યારે 12મું ઘર આગામી જન્મ વિશે વાત કરે છે.
