દારૂ બનાવવાની ફેક્ટરીમાં બાળ મજૂરીનો મામલો પ્રકાશમાં આવ્યો, સરકારે હાથ ધરી કાર્યવાહી

Madhyapradesh News: મધ્યપ્રદેશના રાયસેન જિલ્લામાં દારૂ બનાવવાની ફેક્ટરીમાં બાળ મજૂરીનો મામલો પ્રકાશમાં આવ્યા બાદ સરકારે કાર્યવાહી હાથ ધરી છે. રાજ્ય સરકારનું કહેવું છે કે 13 થી 17 વર્ષની વયના બાળકોને દારૂની બોટલો પેક કરવા માટે બનાવવામાં આવી હતી. તાજેતરમાં રાજ્યના આબકારી વિભાગે દારૂની ફેક્ટરીની તપાસ કરી હતી. રાજ્ય પોલીસ હવે દારૂની ફેક્ટરીમાં બાળ મજૂરીના આરોપોની તપાસ કરી રહી છે. નેશનલ કમિશન ફોર પ્રોટેક્શન ઓફ ચાઈલ્ડ રાઈટ્સ (NCPCR) એ કહ્યું કે જ્યારે તેણે જૂનમાં ફેક્ટરીની તપાસ કરી ત્યારે તેને 58 બાળકો ગેરકાયદેસર રીતે કામ કરતા જણાયા હતા. બાળકો ખતરનાક સ્થિતિમાં કામ કરી રહ્યા હતા. કમિશને કહ્યું કે ફેક્ટરીમાં કામ કરવા માટે કેટલાક બાળકોને સ્કૂલ બસો દ્વારા લઈ જવામાં આવ્યા હતા.

નિરીક્ષણ અહેવાલ તૈયાર કરાયો

15 જૂને બાળકો મળી આવ્યાના એક દિવસ પછી, રાજ્યના ઔદ્યોગિક આરોગ્ય અને સલામતી વિભાગે 27 કામદારોના ઇન્ટરવ્યુના આધારે એક નિરીક્ષણ અહેવાલ તૈયાર કર્યો, જેમાંથી સૌથી નાનો 13 વર્ષનો હતો. રાજ્ય સરકારનું કહેવું છે કે 21 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લોકો દારૂની ફેક્ટરીઓમાં કામ કરી શકતા નથી. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બાળકો સવારે 8 વાગ્યાથી 11 કલાકની શિફ્ટમાં કામ કરતા હતા. આ રિપોર્ટ હજુ સુધી જાહેર કરવામાં આવ્યો નથી. સોમ ગ્રૂપ અને મધ્ય પ્રદેશ સરકારે આ મામલે કોઈ જવાબ આપ્યો નથી. સોમ ગ્રુપે 18 જૂને રાજ્ય સરકારને સુપરત કરેલા તેના જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે કેટલાક બાળકો તેમના માતા-પિતાને ખોરાક અને દવાઓ આપવા કંપનીમાં આવતા હતા અને લિકર કંપનીએ એવો પણ દાવો કર્યો હતો કે 21 વર્ષથી ઓછી ઉંમરનો કોઈ કર્મચારી તેની સાથે સંબંધિત નથી.

સપ્લાય ચેઇનમાં બાળ મજૂરીની વિગતો સામે આવી

ભારતમાં બોન્ડેડ લેબર: એ બિટર ટ્રુથ સોમ ગ્રૂપનો બિઝનેસ સોમ એ ભારતના તેજીવાળા દારૂ ઉદ્યોગમાં એક નાની ડિસ્ટિલરી છે, જ્યાં સ્થાનિક અને વિદેશી બંને કંપનીઓ કામ કરે છે. તેની વેબસાઇટ તેને “આંતરરાષ્ટ્રીય રીતે વખાણાયેલી બ્રાન્ડ” તરીકે વર્ણવે છે. વેબસાઈટ અનુસાર, તેના ઉત્પાદનો અમેરિકા, ન્યુઝીલેન્ડ અને બ્રિટન સહિત 20 થી વધુ વિદેશી બજારોમાં ઉપલબ્ધ છે. આ ઘટનાએ ભારતીય સપ્લાય ચેઇનમાં બાળ મજૂરી તરફ ધ્યાન દોર્યું છે. 2021 માં ઝારખંડમાં બે કાર્લસબર્ગ વેરહાઉસના ઓડિટ અંગે એક અહેવાલ સામે આવ્યો હતો, જેમાં સગીર કામદારો મળી આવ્યા હતા. તે સમયે કાર્લ્સબર્ગે કહ્યું હતું કે તેણે થર્ડ પાર્ટી સર્વિસ સમાપ્ત કરી દીધી છે.

ફેક્ટરીમાં આરોગ્ય કેન્દ્ર હોવું જોઈએ

સોમના કેસ અંગેના નિરીક્ષણ અહેવાલમાં રાજ્ય સરકારે જણાવ્યું હતું કે ત્યાં કામ કરતા બાળકોને હાનિકારક રસાયણોથી પોતાને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખવું તેની તાલીમ આપવામાં આવી નથી. “આ ખતરનાક કામ હોવાથી, ફેક્ટરીમાં આરોગ્ય કેન્દ્ર હોવું જોઈએ,” અહેવાલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે સરકારના નિર્ણયને કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો, મધ્ય પ્રદેશ સરકારે સોમ ડિસ્ટિલરીનું ફેક્ટરી લાઇસન્સ અસ્થાયી રૂપે સસ્પેન્ડ કર્યું હતું, પરંતુ કંપનીએ આ નિર્ણયને કોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. નીચલી અદાલતે કહ્યું કે તેમાં કોઈ ગેરરીતિના પુરાવા મળ્યા નથી.

જુલાઈના અંતમાં થશે કેસની સુનાવણી

સોમના પડકાર પછી, નીચલી અદાલતે રાજ્યના નિર્ણય પર રોક લગાવી દીધી અને કહ્યું કે તે આ કેસની આગામી સુનાવણી જુલાઈના અંતમાં કરશે. સોમ ડિસ્ટિલરી ભારતીય સ્ટોક એક્સચેન્જમાં લિસ્ટેડ છે અને તેણે સ્ટોક એક્સચેન્જને આપેલા નિવેદનમાં જણાવ્યું છે કે મધ્યપ્રદેશ પ્લાન્ટ “સબસિડિયરી પ્રાઈવેટ લિમિટેડ કંપની” દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે અને તે કોન્ટ્રાક્ટરો દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવતા કામદારોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે જેમણે યોગ્ય ઉંમરની તપાસ કરી ન હોય. ફેક્ટરીમાં બાળકો મળી આવ્યા ત્યારથી કંપનીના શેરમાં આઠ ટકાનો ઘટાડો થયો છે. ભારતીય મજૂર કાયદા અનુસાર, 15 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોને કામ પર રાખવું ગેરકાયદેસર છે. પરંતુ શાળા પછી તેઓ પરિવારના વ્યવસાયમાં મદદ કરી શકે છે. નોકરીદાતાઓ અને માનવ તસ્કરો દ્વારા આ જોગવાઈનો વ્યાપકપણે શોષણ કરવામાં આવે છે. એક અંદાજ મુજબ સમગ્ર દેશમાં 5 થી 14 વર્ષની વયજૂથમાં કામ કરતા બાળકોની સંખ્યા લગભગ 44 લાખ છે.