મહાત્મા ગાંધીએ સાબરમતી આશ્રમ કેમ કર્યો હતો ત્યાગ? જાણો આ ઘરનો ઈતિહાસ

Ahmedabad News: ગુજરાતમાં સાબરમતી નદી પાસે બનેલ સાબરમતી આશ્રમને રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીનું ઘર કહેવામાં આવે છે. 12 માર્ચ, 2024ના રોજ પીએમ મોદી આ વિકાસ પ્રોજેક્ટનો શિલાન્યાસ કરશે. સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવનાર આ આશ્રમના વિકાસનું કામ વર્ષો પછી થશે. સાબરમતી આશ્રમ ભારતમાં ગુજરાતના વહીવટી કેન્દ્ર અમદાવાદ નજીક સાબરમતી નદીના કિનારે બનેલ છે. આ આશ્રમનો ઈતિહાસ આપણને ગાંધીજીએ દેશની આઝાદી માટે ઉઠાવેલા દરેક પગલાની યાદ અપાવે છે. આવો જાણીએ આ આશ્રમનો ઈતિહાસ…

સાબરમતી આશ્રમનો પાયો ક્યારે અને શા માટે નાખવામાં આવ્યો?

ગાંધીજીએ 1914માં દક્ષિણ આફ્રિકામાં સ્વતંત્રતા ચળવળનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. આ પછી તેઓ ભારત પાછા ફર્યા અને 25 મે, 1915ના રોજ તેમનો પહેલો આશ્રમ અમદાવાદના કોચરબ વિસ્તારમાં બનાવવામાં આવ્યો. આ આશ્રમ સાબરમતી નદીના કિનારે ખુલ્લી અને બંજર જમીન પર બાંધવામાં આવ્યો હતો. આ આશ્રમને ગાંધીજીનું ઘર કહેવામાં આવે છે, તેઓ અહીં રહેતા હતા અને તેની આસપાસ ખેતી, પશુપાલન વગેરે કરતા હતા. 1930 સુધી આ ગાંધીજીનું ઘર હતું, આ આશ્રમથી આઝાદીની લડાઈ શરૂ થઈ હતી. સાબરમતી નદીની નજીક હોવાને કારણે, આ આશ્રમને પાછળથી સાબરમતી આશ્રમ નામ આપવામાં આવ્યું.

સાબરમતી આશ્રમથી સત્યાગ્રહ શરૂ થયો

ગાંધીજીએ સાબરમતી આશ્રમમાં જ સત્યાગ્રહ આંદોલન શરૂ કર્યું હતું. તે એક સંસ્થા તરીકે બનાવવામાં આવી હતી જે સત્યની શોધ ચાલુ રાખશે અને અહિંસક કાર્યકરોને એકઠા કરશે જેઓ ભારતને સ્વતંત્રતા અપાવવા માટે એકઠા થઈ શકે. ગાંધી આશ્રમ સાબરમતીની સત્તાવાર વેબસાઈટ મુજબ, આશ્રમમાં રહેતા ગાંધીજીએ એક શાળા બનાવી હતી જ્યાં લોકોને કામ કરવાની, ખેતી કરવાની અને તેમને આત્મનિર્ભર બનાવવાની તાલીમ આપવામાં આવતી હતી.

દાંડીયાત્રાનો પ્રારંભ સાબરમતી આશ્રમથી થયો હતો

સાબરમતી આશ્રમથી જ દાંડી યાત્રા શરૂ થઈ હતી. 12 માર્ચ, 1930ના રોજ, ગાંધીજીએ 78 સાથીઓ સાથે સાબરમતી આશ્રમથી 241 માઇલ લાંબી દાંડી કૂચ શરૂ કરી જેથી બ્રિટિશ મીઠાના કાયદાને તોડી શકાય. આ એક હિંસક ચળવળ અને કૂચ હતી જે સાબરમતી આશ્રમથી શરૂ થઈ અને દરિયા કિનારે આવેલી દાંડી સુધી ચાલી. વાસ્તવમાં, બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન, ભારતીય મીઠું એકત્ર કરવા અને વેચવા પર પ્રતિબંધ હતો. આ સિવાય ખુદ ભારતીયો પાસેથી મીઠું ખરીદવા પર ભારે ટેક્સ વસૂલવામાં આવ્યો હતો. આ જ કારણ હતું કે ગાંધીજીએ અંગ્રેજો સામે મીઠું સત્યાગ્રહ રેલી કાઢી હતી.

ગાંધીજી ક્યારેય પાછા ફર્યા નહીં

આ પછી અંગ્રેજોએ તમામ સત્યાગ્રહીઓને જેલમાં ધકેલી દીધા અને તેમની સંપત્તિ જપ્ત કરી લીધી, આ પછી ગાંધીજીએ કહ્યું કે સાબરમતી આશ્રમ પણ જપ્ત કરી લેવો જોઈએ પરંતુ અંગ્રેજોએ તેમ ન કર્યું. ગાંધીજીએ ત્યારે શપથ લીધા હતા કે દેશ આઝાદ થયા પછી જ તેઓ આ આશ્રમમાં પગ મૂકશે. 15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ દેશ આઝાદ થયો. થોડા મહિના પછી, 30 જાન્યુઆરી 1948ના રોજ ગાંધીજીની હત્યા કરવામાં આવી અને ગાંધીજી ક્યારેય સાબરમતી આશ્રમમાં પાછા ફર્યા નહિ.

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના મનમાં મહાત્મા ગાંધી માટે વિશેષ લાગણી અને સન્માનની ભાવના છે. યુદ્ધના આ સમયમાં શાંતિના હિમાયતી તરીકે વડાપ્રધાનશ્રીની વાતો મહાત્મા ગાંધીની યાદ અપાવે છે. તેઓ જ્યારે ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી હતા, ત્યારે પણ વર્તમાન પેઢીની સાથે-સાથે દેશ અને દુનિયાભરના લોકોને ગાંધીવિચારો સાથે જોડવાની દિશામાં પ્રયત્નો કરતા હતા. ભવિષ્યની પેઢી પણ મહાત્મા ગાંધીના આદર્શો અને સાદગીપૂર્ણ જીવનનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ કરી શકે તે માટે વડાપ્રધાનશ્રીએ સાબરમતી આશ્રમના પુનઃનિર્માણ માટેના આ પ્રોજેક્ટની પરિકલ્પના કરી હતી.

અહીંયા એવા વર્કશોપનું પણ આયોજન કરવામાં આવશે, જ્યાં મુલાકાતીઓ ગાંધીજીના સાતત્ય અને આત્મનિર્ભરતાના મૂલ્યોને પ્રોત્સાહન આપવાના વિચારોનો અનુભવ કરી શકશે તેમજ આશ્રમમાં ગાંધીજીના સમય દરમિયાન બનાવવામાં આવેલ હસ્તકલાઓને પણ નિહાળી શકશે.

મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના નેતૃત્વમાં ગુજરાત સરકાર દુનિયાને સત્ય, અહિંસા અને શાંતિનો સંદેશ આપનારા મહાત્મા ગાંધીના જીવનની યાદોને સમેટીને રાખનારા આ સાબરમતી આશ્રમના પુનઃવિકાસનું કાર્ય પૂર્ણ સંવેદનશીલતા અને ભાવનાત્મકતા સાથે કરવા જઇ રહી છે, કારણકે, સાબરમતી આશ્રમ એક સ્થળ માત્ર જ નથી, પરંતુ સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓની તપોભૂમિ છે, આત્મખોજનું સ્થળ છે અને જીવનમૂલ્યોની પાઠશાળા છે. અહીંના કણ-કણમાં આજે પણ ગાંધીજીની વિરાસત, સાદગી અને વિચારોની સુગંધ પ્રસરેલી છે. વડાપ્રધાનના નેતૃત્વમાં ગાંધીજીના વિચારોને યુવા પેઢી સુધી પહોંચાડવાની દિશામાં આ પુનઃવિકાસ પ્રોજેક્ટ એક માઇલસ્ટોન સાબિત થશે.