ગણેશ ચતુર્થી મહાપર્વ સમગ્ર દેશમાં 31 ઓગસ્ટથી ઉજવવામાં આવશે. હવે આગામી 10 દિવસ સુધી ભગવાન ગણેશના મંદિરોમાં ભક્તોનો ધસારો રહેશે. આ સાથે જ મોટા પંડાલોમાં ભગવાન ગણેશની વિશાળ મૂર્તિઓ બિરાજમાન કરવામાં આવશે. ભારતમાં ભગવાન ગણેશના આવા ઘણા પ્રાચીન મંદિરો છે, જેનું પોતાનું મહત્વ છે, અને આ મંદિરો સાથે અલગ-અલગ રસપ્રદ વાર્તાઓ જોડાયેલી છે.
છત્તીસગઢના દંતેવાડા જિલ્લાના દેવનગરી બારસુર માં ભગવાન ગણેશનું આવું પ્રાચીન મંદિર પણ છે, જેનું નિર્માણ 11મી સદીમાં છિંદક નાગવંશી રાજાએ કરાવ્યું હતું. ભગવાન ગણેશની વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી મૂર્તિ અહીં સ્થાપિત છે અને તે ભગવાન ગણેશની વિશ્વની પ્રથમ જોડિયા પ્રતિમા પણ છે. આ ગણેશ મૂર્તિની ખાસ વાત એ છે કે તે હજાર વર્ષ જૂની છે અને એક જ પથ્થરમાં બનેલી વિશ્વની પ્રથમ જોડિયા ગણેશ મૂર્તિ છે. અહીં માત્ર દેશ જ નહીં પરંતુ વિદેશથી પણ મોટી સંખ્યામાં પ્રવાસીઓ આવે છે.
એક જ પથ્થરમાં બનેલી વિશ્વની પ્રથમ જોડિયા ગણેશ મૂર્તિ
દેવનગરી બારસુર દંતેવાડા શહેરથી લગભગ 31 કિમીના અંતરે અને છત્તીસગઢની રાજધાની રાયપુરથી લગભગ 390 કિમીના અંતરે આવેલું છે, હકીકતમાં બારસર ગામને દેવ નગરી કહેવામાં આવે છે કારણ કે રજવાડાના સમયમાં અહીં 147 તળાવ અને 147 મંદિરો હતા. આ મંદિરોમાં વિશેષ મંદિરો આજે પણ હાજર છે, જેને પુરાતત્વ વિભાગ દ્વારા સાચવવામાં અને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું છે, તેમાંથી એક ભગવાન ગણેશનું મંદિર છે.
રેતીના ખડકોમાંથી બનાવવામાં આવી છે મૂર્તિ
આ મંદિરમાં ભગવાન ગણેશની સાડા સાત ફૂટ ઊંચી વિશાળ મૂર્તિ છે, અને બીજી મૂર્તિ સાડા પાંચ ફૂટ ઊંચી છે, આ બંને મૂર્તિઓ એકપાત્રીય છે, એટલે કે મૂર્તિઓ એક પણ ખડકને તોડ્યા વિના બનાવવામાં આવી છે, કહેવાય છે કે કલાકારે આ મૂર્તિઓને બનાવવામાં અદ્ભુત કલાત્મકતા દર્શાવી છે, જ્યાં એક મૂર્તિમાં ભગવાન ગણેશજીએ લાડુ રાખ્યા છે, જ્યારે બીજી મૂર્તિમાં બાપ્પાએ આ લાડુનો ભોગ ચઢાવવામાં આવ્યો છે. કલાકારે એક જ પથ્થરમાં બે અલગ-અલગ અભિવ્યક્તિઓ દર્શાવી છે, આ બંને શિલ્પ રેતી એટલે કે રેતીના ખડકોમાંથી બનાવવામાં આવ્યા છે.
મંદિરની છે અદ્ભૂત દંતકથા
અહીં એક જ મંદિરમાં બે અષ્ટવિનાયકોની બે પ્રતિમાઓ હોય તે દુર્લભ છે, આ મૂર્તિ વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી પ્રતિમા માનવામાં આવે છે, આ મંદિર પાછળ એક દંતકથા છે કે 11મી સદીમાં જ્યારે બસ્તરમાં છિંદક નાગવંશી રાજાઓનું શાસન હતું. આવી સ્થિતિમાં બરસુરના રાજા બાણાસુરે મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. ગણેશ મંદિરના નિર્માણ પાછળ પણ એક અલગ વિશેષતા છે. રાજા બાણાસુરની પુત્રી ઉષા અને તેમના મંત્રી કુભાંદુની પુત્રી ચિત્રલેખા બંને ખાસ સખીઓ હતી અને બંને ભગવાન ગણેશની પરમ ભક્ત હતી, રાજા બાણાસુરે તેમના માટે એક જ પથ્થરમાં બે વિશાળ ગણેશ મૂર્તિઓ બનાવી હતી, જ્યાં બંને દરરોજ પૂજા કરતા હતા. આજે હજારો વર્ષ વીતી ગયા છતા પણ દેશ-વિદેશમાંથી મોટી સંખ્યામાં આ વિશાળકાય પ્રતિમાને જોવા માટે પ્રવાસીઓ બરસૂર ગણેશ મંદિરે આવે છે.
પ્રવાસીઓનું કહેવું છે કે આ પહેલા તેઓએ ક્યારેય રેતીના ખડકોમાંથી બનેલી ભગવાન ગણેશની વિશાળ પ્રતિમા કે જોડિયા ગણેશની મૂર્તિઓ એકસાથે જોઈ નથી, જોકે તેઓ કહે છે કે આ સ્થળને પર્યટન સ્થળ તરીકે વધુ વિકસિત કરવું જોઈએ, જેથી વધુને વધુ પ્રવાસીઓ અહીં પહોંચી શકે. સાથે જ જિલ્લા પ્રશાસને પણ અહીં આવતા પ્રવાસીઓ માટે સુવિધાઓનો વિસ્તાર કરવો જોઈએ.
કળશનું થાય છે સ્થાપન
અહીંના બારસુરના ગ્રામજનોનું કહેવું છે કે દર વર્ષે ગણેશ ચતુર્થી નિમિત્તે અહીં ભવ્ય મેળો ભરાય છે, જો કે બાકીના સ્થળોની જેમ અહીં પણ માટીથી બનેલી ગણેશની મૂર્તિનું સ્થાપના કરવામાં આવતું નથી, બરસુરમાં માત્ર કલશની સ્થાપના કરવામાં આવે છે. અને તેની 11 દિવસ સુધી પૂજા કરવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ કલશનું જ વિસર્જન કરવામાં આવે છે. તેમણે કહ્યું કે કોરોનાના સમયગાળા બાદ આ વર્ષે સમગ્ર ગ્રામજનો ગણેશ ચતુર્થી માટે ખૂબ જ ઉત્સાહિત છે અને ગણેશ ચતુર્થીના 11 દિવસ ભક્તો અહીં વ્યસ્ત રહે છે અને દૂર-દૂરથી પ્રવાસીઓ પણ આ મંદિરને જોવા માટે આવે છે.
