Surat News/ સુરતમાં ગેરકાયદે ડબ્બા ટ્રેડિંગ અને ઓનલાઈન ગેમિંગનો પર્દાફાશ, 10 આરોપીઓની ધરપકડ

ડબ્બા ટ્રેડિંગ એટલે મુખ્યત્વે શેર માર્કેટ અથવા કોમોડિટી માર્કેટમાં અનૌપચારિક રીતે સટ્ટાબાજી (બેટિંગ) કરવી. તેમાં લોકો વિધિવત સ્ટોક એક્સચેન્જ (જેમ કે NSE, BSE) મારફતે ટ્રેડ કરતા નથી, પણ બ્રોકર કે એજન્ટ મારફતે બિનકાયદે ઓફ-બુક સોદા કરે છે. આને અંગ્રેજીમાં Bucket Trading પણ કહે છે.

ડબ્બા ટ્રેડિંગ કેવી રીતે ચાલે છે?

અધિકૃત એક્સચેન્જ વગર:

ડબ્બા ઓપરેટર્સ (બ્રોકરો) પાસે કોઈ અધિકૃત લાયસન્સ નથી. તેઓ પોતાનું પ્રાઇવેટ નેટવર્ક બનાવે છે. લોકોને કહે છે કે “તમે શું ખરીદો છો કે વેચો છો તે સિમ્યુલેટ થશે.” હકીકતમાં તમારા ટ્રાન્ઝેક્શન આ એક્સચેન્જ સુધી પહોંચતાં જ નથી.

આંતરિક હિસાબ-કિતાબ:

ડબ્બા ઓપરેટર્સ પોતે જ આખું હિસાબ રાખે છે. તમને થાય છે કે તમે શેર ખરીદી રહ્યા છો — વાસ્તવમાં કોઈ શેર તમારી કસ્ટમડીમાં નથી આવતો.
ઉદા: તમે કહેવું કે 100 શેર TCSના ખરીદ્યા — બસ એ હિસાબ તેમની બુકમાં છે.

મૂળ લેણા-દેણા રોકડા પૈસા વડે:

અધીકાંશ ચુકવણી રોકડા પૈસા કે અનઓફિશિયલ બેંક ચેનલથી થાય છે. આ રીતે કાળા ધંધામાં પણ પૈસા વાપરી શકાય છે.

ડબ્બા હાઉસ:

ડબ્બા ઓપરેટર્સ ઘણી વાર નાના ઓફિસ કે ક્લબમાંથી કામ કરે છે — જ્યાં ક્લાઈન્ટો આવે છે, ‘બેટ’ લગાવે છે. આને ઘણી વાર કોલ સેન્ટર જેવા ઓપરેશન તરીકે પણ ચલાવાય છે.

કોણ વાપરે છે?

•નાના રોકાણકારો કે જેમને હાઈક રિટર્નની લાલચ હોય.
•કાળા ધંધાના પૈસા વ્હાઇટ કરનારા.
•સટ્ટાબાજો, ખાસ કરીને કોમોડિટી માર્કેટમાં.
•બ્રોકર જે લિગલ માળખું છોડીને અતિરિક્ત કમાઈ કરવા માગે.

જોખમ શું છે?

કાયદાકીય રીતે સંપૂર્ણ રીતે ગેરકાયદેસર — એન્ટી-મની લોન્ડરિંગ, ટેક્સ ઈવેઝન, સેબી નિયમોનું ઉલ્લંઘન.
તમને કોઈ લીગલ સુરક્ષા નથી — ખોટ ઊંઘે તો ફરિયાદ કરવા પ્લેટફોર્મ નથી.
કાળા બજારનું પ્રોત્સાહન.

ભારત સરકાર શું કરે છે?

•SEBI સમયાંતરે દરોડા પાડે છે.
•ક્યારેક પોલીસે પણ FIR દાખલ કરી ડબ્બા ઓપરેટરોને પકડે છે.
•ઘણા ઓપરેટરો નાના શહેરોમાં અથવા ઓનલાઇન એપ કે WhatsApp ગ્રુપથી પણ કામ ચલાવે છે — તેથી પકડવું મુશ્કેલ બને છે.

ડબ્બા ટ્રેડિંગ એટલા માટે ચાલે છે કે લોકોને ઝડપથી વધારાની કમાણી કરવી હોય છે, નિયમો ભંગી મફત કમાણીની આશા રાખે છે. પરંતુ તેનું ફંડામેન્ટલ આધારે એ અવૈધ સટ્ટાબાજી છે — જેમાં રોકાણકારો માટે મોટા ખતરા છે.

ઓનલાઈન ગેમિંગ બિનકાયદેસર રીતે કેવી રીતે ચાલે છે?

ભારતમાં ઘણી ઓનલાઇન ગેમિંગ કંપનીઓ/ગ્રુપો પુરતા કાયદા પ્રમાણે કામ કરે છે — પરંતુ કેટલાક લોકો ગેમિંગના બહાને જુગાર/સટ્ટા/કાળા ધંધા ચલાવે છે. ચાલો સમજીએ.

કાયદેસર ઓનલાઈન ગેમિંગ શું છે?

•સ્કિલ બેઝ્ડ ગેમ્સ (ઉદા: ચેસ, ક્વિઝ, રમી, ફેન્ટેસી સ્પોર્ટ્સ).
•સરકારે કેટલાક રાજ્ય કાયદાઓ હેઠળ સ્કિલ ગેમને જુગારથી અલગ માન્યું છે.
•નિયમિત કંપનીઓ પાસે લાઇસન્સ હોય છે, KYC કરે છે, ટેક્સ ભરે છે.

બિનકાયદેસર ગેમિંગ શું કરે છે?

કઈ રીતે ગેરકાયદેસર રીતે ચલાવાય છે:

સટ્ટા જેવી ગેમ્સ

•જુગારના ક્લાસિક સ્વરૂપ: તીન પત્તી, પોકર, જુગાર, સ્પિન ધ વ્હીલ — જ્યાં માત્ર ભાગ્ય આધારિત પેટિંગ હોય છે.
•કેટલાક એપ્સ કે વેબસાઈટ એવા રમાવો આપે છે જ્યાં લોકોเงินจริง સાથે “બેટ” કરે છે.
•એટલું જ નહીં — ક્યારેક IPL મેચ, ક્રિકેટ, કે કિસ્સાબાજી માટે પણ ગેમિંગ એપ તરીકે ધંધો ચાલે છે.

ડાર્ક પેમેન્ટ ચેનલ

•પૈસા મોટા ભાગે GPay, PayTM, કેશ, ક્રિપ્ટો કે બોગસ વોલેટથી આવે છે.
•KYC/પાનકાર્ડ વગર ફેક એકાઉન્ટ બનાવીને પેમેન્ટ લે છે.
•ઘણા યુઝર્સને અન્ડરદાખલ કે આડેધંધાથી જોડે છે.

રેફરલ અને MLM ઠગાઈ

•કેટલાક મોબાઇલ ગેમ્સ ખુલ્લેઆમ ખાલી “રિફરલ” સ્કીમ ચલાવે છે.
•તમે લોકોને બોલાવો — ડિપોઝિટ કરાવો — પૈસા સરકાવે — અંતે પ્લેટફોર્મ બંધ થઈ જાય.

WhatsApp/Telegram જૂથ

•કોઈ એપ નહિ પણ સીધા WhatsApp કે Telegram ગ્રુપથી “ગેમ” ચલાવે છે.
•કાપલાં, સટ્ટા, કલર્સ ગેમ, મેટ્રિક્સ ગેમ વગેરે નામે અનધિકૃત રમતો.
•એડમિન કમિશન રાખે છે — હારેલા યુઝર્સનો પૂરો નફો એડમિન ખાય.

કેવી રીતે કાયદાથી બચે છે?

•ઘણા ઓનલાઇન સર્વર વિદેશમાં હોવા.
•ફેક ડોમેન, સમયાંતરે વેબસાઈટ બદલે.
•જુદા પેમેન્ટ ગેટવે બદલે.
•ઘણા પૈસા નકલી ઇનવોઇસ કે કેશ ટ્રાન્સફરથી ચલાવે.

ખતરો શું છે?

તમારી કમાણી લૂંટાય — કોઈ મદદ નહીં મળે.
મની લોન્ડરિંગનો ભાગ બની શકો છો.
તમારો ડેટા લીક થઈ શકે.
કાયદામાં કેસ થાય તો ખેલાડીઓ પણ ફસાઈ શકે.

કાયદો શું કહે છે?

•જુગાર ઘણાં રાજ્યોમાં પૂર્ણ પ્રતિબંધિત છે.
•કેટલાક રાજ્યો ખાસ ઓનલાઈન જુગાર એક્ટ લાવે છે.
•Enforcement Directorate (ED) અને Cyber Cell દરોડા પાડે છે.
•તાજેતરમાં ઘણા પોકર/રમી એપ્સ બંધ થયા છે કે ફાઈન થયા છે.

જો ગેમ સ્કિલ આધારિત છે, લાઇસન્સપ્રાપ્ત છે, KYC કરે છે — તો તે Mostly કાયદેસર છે.
જો સંપૂર્ણ રીતે ભાગ્ય આધારિત બેટિંગ છે — તો એ ગેરકાયદેસર જુગાર ગણાય છે.