દર વર્ષે 11 જુલાઈને વિશ્વ જનસંખ્યા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસની ઉજવણીનો મુખ્ય હેતુ લોકોને વિશ્વભરની વધતી વસ્તીથી સંબંધિત સમસ્યાઓથી વાકેફ કરવાનો છે. ભારત માટે પણ વધતી વસ્તી ઘણી સમસ્યાઓનું કારણ બની રહી છે. ભૂખમરોનું સૌથી મોટું કારણ વસ્તી વૃદ્ધિ છે.
ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશો તેમની વસ્તી અને વસ્તીને સંતુલિત કરવા અંગે ચિંતિત છે, જ્યારે વિકસિત દેશો રોજગારની શોધમાં બહારથી આવતા સ્થળાંતર અને શરણાર્થીઓથી પરેશાન છે. આ જ કારણ છે કે વિશ્વભરમાં જાગૃતિ ફેલાવવા માટે આ દિવસની ઉજવણી કરવાનું નક્કી કરાયું છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે વિશ્વ વસ્તી દિવસની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ? ચાલો આપણે તેનો ઇતિહાસ જાણીએ અને આ વર્ષે કઈ થીમ સાથે ઉજવવામાં આવી રહી છે.
વિશ્વ જનસંખ્યા દિવસનો ઇતિહાસ
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર વિકાસ કાર્યક્રમના ગવર્નિંગ કાઉન્સિલ દ્વારા 1989માં વિશ્વ જનસંખ્યા દિવસની શરૂઆત કરવામાં આવી. 11 જુલાઇ, 1987માં વિશ્વ જનસંખ્યા દિવસને લોકો સમક્ષ મૂકવામાં આવ્યો, એટલે કે 5 અબજ દિવસ અથવા અનુમાનિત દિવસ જ્યારે વિશ્વની વસ્તી 5 અબજની પાર પહોંચી હતી. આ વચ્ચે ડિસેમ્બર, 1990માં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભા દ્વારા રિઝોલ્યૂશન 45/26ની સાથે આ દિવસ મનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ દિવસ દરેક રાષ્ટ્રમાં વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે, કારણ કે આજે વિશ્વના વિકાસશીલ અને વિકસિત દેશો બંને વસ્તી વિસ્ફોટથી ચિંતિત છે. આવી સ્થિતિમાં, વસ્તી નિયંત્રણ માટે લોકોને જાગૃત કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ રાષ્ટ્રીય અથવા વૈશ્વિક સ્તરે, વધુ વસ્તીને ઘટાડવાનો છે.
વિશ્વ જનસંખ્યા દિવસનું મહત્વ
દર વર્ષે 11 જુલાઇએ વિશ્વભરમાં આ દિવસ મનાવવામાં આવે છે. જેનો ઉદ્દેશ્ય વધતી જનસંખ્યાથી ઉભી થતી સમસ્યાઓ અંગે લોકોમાં જાગૃતિ લાવવાનો છે કે, કઇ રીતે વધુ વસ્તી પારિસ્થિતિક તંત્ર અને માનવતાની પ્રગતિને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આ દિવસ પરીવાર નિયોજન, ગરીબી, યૌન સમાનતા, માતૃ સ્વાસ્થ્ય, નાગરિક અધિકાર અને સ્વાસ્થ્ય સંબંધી ચિંતાઓ પર પણ ચર્ચા કરવામાં આવે છે.
વિશ્વ જનસંખ્યા દિવસ 2021ની થીમ છે – અધિકાર અને વિકલ્પ જ ઉત્તર છે. ભલે બાળકોમાં વધારો હોય કે બસ્ટ પ્રજનન દરમાં ફેરફારનો ઉપાય એ તમામ લોકોના પ્રજનન સ્વાસ્થ્ય અને અધિકારોને મહત્વ આપવાનો છે.
આ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ
ચીન પછી ભારતમાં વિશ્વની બીજી સૌથી મોટી વસ્તી છે. જ્યારે વિશ્વની વસ્તીમાં ચીનનો હિસ્સો 18.47% છે, જ્યારે વૈશ્વિક વસ્તીમાં ભારતનો હિસ્સો 17.70% છે. આવી સ્થિતિમાં, સંયુક્ત રાષ્ટ્રનું કહેવું છે કે પ્રજનન યુગમાં વસતા લોકોની સંખ્યામાં વધારો અને પ્રજનન દરમાં મોટા ફેરફારો, શહેરીકરણમાં વધારો અને સ્થળાંતરને વેગ આપવા સાથે વસ્તીમાં વધારો થયો છે. તે ચેતવણી આપે છે કે તેની અસર ભવિષ્યની પેઢી પર પડશે. આ સમસ્યાને દૂર કરવા માટે, વિશ્વ સ્તરે વસ્તી વ્યવસ્થાપન પર ધ્યાન આપવું જોઈએ.
