- પાકિસ્તાન ‘જયશંકર મિસાઈલ’થી ચિંતિત
- પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી 12 વર્ષ બાદ ભારતની મુલાકાતે
- જેમ UN જાય છે… તેવીજ બિલાવલની ભારત મુલાકાત
પાકિસ્તાન સમજે છે કે જો અર્થવ્યવસ્થાને પુનર્જીવિત કરવી હશે તો આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ વધુ સારું પ્લેટફોર્મ બની શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારતમાં SCOની બેઠક યોજાઈ રહી છે, જેમાં હાજરી આપવા ભારત વિરુદ્ધ ઝેરીલા નિવેદન આપનાર બિલાવલ ભુટ્ટો ઝરદારી અને પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી 12 વર્ષ બાદ ભારત આવવાથી પાકિસ્તાનના રાજદ્વારીઓ અલગ રીતે ચિંતિત છે.
બિલાવલ ભુટ્ટો પાકિસ્તાનના વિદેશ પ્રધાન અને ભુટ્ટો પરિવારના વારસદાર છે. એ જ ભુટ્ટો પરિવાર કે જેનો ભારત સાથે 4 પેઢી જૂનો સંબંધ છે. ભુટ્ટો પરિવારે પાકિસ્તાનની રાજનીતિમાં મહત્વનો ભાગ ભજવ્યો છે. 1967માં બનેલી પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (પીપીપી)નું નેતૃત્વ આ પરિવાર પાસે રહ્યું છે. બિલાવલ આ પરિવારની ચોથી પેઢી છે.
ભુટ્ટો પરિવારની 4 પેઢીઓ જેમની ભારત પ્રત્યેની તેમની દ્રષ્ટિ અને બિલાવલ ભુટ્ટોની ભારત મુલાકાતનું મહત્વ સમજો.
પરનાના શાહનવાઝ ભુટ્ટો: જૂનાગઢના નવાબને પાકિસ્તાન સાથે જોડાણનો વિચાર આપ્યો હતો.
શાહનવાઝ ભુટ્ટોનો ઇતિહાસ જૂનાગઢના રજવાડા સાથે જોડાયેલો છે. તેઓ બ્રિટિશ ભારતના સિંધ પ્રદેશ (લારકાના)માં ખૂબ મોટા જમીનદાર હતા. તેમની પાસે લગભગ અઢી લાખ એકર જમીન હતી. સિંધનો વિસ્તાર તે સમયે બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીનો એક ભાગ હતો. શાહનવાઝ ભુટ્ટોએ બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીના નિર્માણમાં પણ મોટો ફાળો આપ્યો હતો.
ભુટ્ટોએ 1931માં સિંધી મુસ્લિમોના નેતા તરીકે ગોળમેજી પરિષદમાં ભાગ લીધો હતો અને બોમ્બે પ્રાંતમાંથી સિંધને અલગ કરવાની માંગણી કરી હતી. 1935 માં માંગ સ્વીકારવામાં આવી હતી. 1937 ની પ્રાંતીય ચૂંટણીમાં તેમણે જે પક્ષ લડ્યો હતો તે બાદમાં મુસ્લિમ લીગમાં ભળી ગયો. દરમિયાન, તેમણે પોતાની જાતને એક મુસ્લિમ નેતા તરીકે સ્થાપિત કરી અને વર્ષ 1947 સુધીમાં તેઓ જૂનાગઢના રજવાડામાં જોડાયા.
1947ના શરૂઆતના મહિનામાં શાહનવાઝ જૂનાગઢના નવાબ મુહમ્મદ મહાબત ખાન ત્રીજાના દિવાન (વડાપ્રધાન) બન્યા. આઝાદી પછી 15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ જૂનાગઢના નવાબ મહાબત ખાને પાકિસ્તાન જવાની જાહેરાત કરી. એવું કહેવાય છે કે શાહનવાઝ ભુટ્ટોએ નવાબને પાકિસ્તાનમાં વિલીનીકરણનો વિચાર આપ્યો હતો.
જો કે, લોકમત બાદ જૂનાગઢને ભારતમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યું હતું. નવાબ પાકિસ્તાન ગયા અને શાહનવાઝ ભુટ્ટો તેમની જમીનદારી જીલ્લા લરકાનામાં ગયા. તેમની પાસે હજારો એકર જમીન હતી, જેના આધારે તેઓ તે પ્રાંતના સૌથી ધનિક અને સૌથી પ્રભાવશાળી વ્યક્તિ બન્યા અને રાજકીય રીતે સક્રિય બન્યા.
તેણે ચાર લગ્ન કર્યા હતા. આ પૈકી તેમની બીજી પત્ની લખીબાઈ પણ હતી, જેઓ નચ મંડળીમાં કામ કરતી હતી. લખીબાઈ ધર્મ દ્વારા હિંદુ હતી, જેમણે પાછળથી ઈસ્લામ ધર્મ અપનાવ્યો અને ખુર્શીદ બેગમ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા. તેમને ત્રણ દીકરીઓ અને એક દીકરો હતો. એકમાત્ર પુત્ર ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો તેમનું ત્રીજું સંતાન હતું.
નાના ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોઃ અમે ભારત સામે હજાર વર્ષ સુધી લડીશું.
ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો બ્રિટિશ ભારતમાં મોટા થયા હતા. 1942 ની આસપાસ, મુંબઈની સેન્ટ ઝેવિયર્સ કૉલેજમાં અભ્યાસ કરતી વખતે, તેઓ ભારતના ભાગલાની રાજનીતિ કરતી સંસ્થાઓની ચળવળોમાં સક્રિય હતા. તેને વધુ અભ્યાસ માટે યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયામાં મોકલવામાં આવ્યો હતો.
જ્યારે તેઓ પાછા ફર્યા ત્યારે દેશના ભાગલા થઈ ચૂક્યા હતા. 1957માં દેશ પરત ફર્યા બાદ, ઝુલ્ફીકાર સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં પાકિસ્તાનના પ્રતિનિધિમંડળના સભ્ય બન્યા. તેઓ સતત રાજનીતિમાં સક્રિય હતા અને ભારત વિરોધી ગતિવિધિઓમાં પણ વ્યસ્ત હતા. 1965માં, ઝુલ્ફિકરે વિદેશ મંત્રી તરીકે ઓપરેશન જિબ્રાલ્ટર હાથ ધર્યું. જેમાં પાકિસ્તાનીઓ દ્વારા પ્રશિક્ષણ મેળવીને આતંકવાદીઓને જમ્મુ-કાશ્મીર મોકલવામાં આવ્યા હતા, જેઓ પાછળથી પકડાઈ ગયા હતા. અહીંથી 1965નું ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ શરૂ થયું હતું.
આ યુદ્ધમાં સીઝફાયરની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી અને ત્યારબાદ 1966માં તત્કાલિન વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી અને પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાન વચ્ચે તાશ્કંદમાં સમજૂતી થઈ હતી. ઝુલ્ફીકાર અલીએ અયુબ ખાનની સમજૂતીનો સખત વિરોધ કર્યો હતો.
આ વિરોધ પછી જ તેઓ પાકિસ્તાનમાં વધુ લોકપ્રિય થયા અને 1967માં તેમણે કંઈક એવું કહ્યું જેની આજ સુધી ટીકા થઈ રહી છે. 1967માં એક રેલીમાં બોલતા તેમણે કહ્યું હતું કે, ‘અમે ભારત સાથે હજાર વર્ષ સુધી યુદ્ધ લડીશું’ વાસ્તવમાં, આ સમય દરમિયાન પાકિસ્તાનમાં રાષ્ટ્રવાદની લહેર હતી અને ભારત વિરોધી વાતો કરવાથી રાજનીતિને આગળ વધારવાનો મોકો મળ્યો હતો.
વર્ષ 1971માં જે દિવસે બાંગ્લાદેશનું નિર્માણ થયું તે દિવસે ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો અમેરિકામાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રના એક કાર્યક્રમમાં હતા. ત્યાં તેમણે યુદ્ધવિરામ સમજૂતીના કાગળ ફાડીને વિરોધ કર્યો અને બેઠકમાંથી ઉઠીને ચાલ્યા ગયા. તેમના આ વલણની પાકિસ્તાનમાં ખૂબ પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી.
થોડા જ સમયમાં તેઓ પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ બન્યા અને 1972માં ભારત આવ્યા. તત્કાલીન પીએમ ઈન્દિરા ગાંધી સાથે શિમલા કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા. આ કરારમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કાશ્મીરનો મુદ્દો બંને દેશો વાતચીત દ્વારા ઉકેલશે.
તેણે હજાર વર્ષના નિવેદનથી પીછેહઠ કરી. એક ફ્રેન્ચ અખબારને ઈન્ટરવ્યુ આપતાં તેમણે કહ્યું- આપણા ઉપખંડમાં મુસ્લિમોનો ઈતિહાસ હજાર વર્ષ જૂનો છે અને તેમનું નિવેદન આ સંદર્ભમાં હતું. લડાઈના સંદર્ભમાં નહીં.
ઝુલ્ફીકાર ઘણીવાર પોતાના નિવેદનો પર પાછા ફરતા હતા. શિમલામાં સમજૂતીમાંથી પાછા ફરતાની સાથે જ તેમણે પાકિસ્તાનમાં પહેલું નિવેદન આપ્યું હતું કે પાકિસ્તાને કાશ્મીરને લઈને પોતાની નીતિમાં કોઈ સમજૂતી કરી નથી.
1974 માં, બે વર્ષ પછી, જ્યારે ભારતે તેનું પ્રથમ પરમાણુ પરીક્ષણ કર્યું, ત્યારે ઝુલ્ફીકાર ભુટ્ટો પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન હતા. ત્યાં તેને ઈજા થઈ અને કહ્યું કે હવે આ વિસ્તાર અસુરક્ષિત બની ગયો છે અને અમે ઘાસ ખાઈશું, પરંતુ અણુબોમ્બ ચોક્કસ બનાવીશું.
થોડા વર્ષોમાં પાકિસ્તાનની રાજનીતિમાં સૈન્યની દખલગીરી વધી અને 1979માં લશ્કરના વડા ઝિયા-ઉલ-હકની સરમુખત્યારશાહી વચ્ચે ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોને ફાંસી આપવામાં આવી.
માતા બેનઝીર ભુટ્ટો: કાશ્મીરના લોકો મૃત્યુથી ડરતા નથી કારણ કે તેઓ મુસ્લિમ છે
બિલાવલ ભુટ્ટોની માતા બેનઝીર ભુટ્ટો બે વખત પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન રહી ચુક્યા છે અને તેઓ હંમેશા કાશ્મીરને લઈને અવાજ ઉઠાવતા રહ્યા છે. તેમનું ભારત પ્રત્યેનું વલણ બહુ પ્રતિકૂળ નહોતું, પણ એમ કહી શકાય નહીં કે તેમને ભારત પ્રત્યે પ્રેમ હતો. તેણી ઘણા જાહેર પ્રસંગોએ કહેતી હતી કે તેણી પાસે ત્રણ આદર્શો છે, તેના પિતા ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો, ફ્રેન્ચ રાષ્ટ્રવાદી સેન્ટ જોન ઓફ ઓર્ક અને ઇન્દિરા ગાંધી. પૂર્વની પુત્રી તરીકે જાણીતી બેનઝીર કોઈપણ મુસ્લિમ દેશની પ્રથમ મહિલા વડાપ્રધાન હતી.
પહેલીવાર વડાપ્રધાન બન્યા બાદ બેનઝીર ભુટ્ટોએ ભારત વિરુદ્ધ અને ખાસ કરીને કાશ્મીર વિરુદ્ધ અનેક નિવેદનો આપ્યાં હતાં. વર્ષ 1990માં બેનઝીર ભુટ્ટોની કાશ્મીરના ગવર્નર વિશેની ટિપ્પણી અને હાથનો ઈશારો ખૂબ જ લોકપ્રિય રહ્યો છે.
આ ભાષણથી તેને ઘણો ફાયદો થયો અને તે સરકારમાં પાછી આવી. ચૂંટણીના વાતાવરણ વચ્ચે તેમણે પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરમાં ભાષણ આપ્યું હતું. કહ્યું કે, ‘કાશ્મીરના લોકો મૃત્યુથી ડરતા નથી કારણ કે તેઓ મુસ્લિમ છે. કાશ્મીરીઓમાં મુજાહિદ્દીનનું લોહી છે. કાશ્મીરના લોકો સન્માન સાથે જીવન જીવે છે, ટૂંક સમયમાં દરેક ગામમાંથી એક જ અવાજ નીકળશે – આઝાદી. દરેક શાળામાંથી માત્ર એક જ અવાજ નીકળશે – સ્વતંત્રતા. દરેક બાળક પોકાર કરશે – આઝાદી, સ્વતંત્રતા, સ્વતંત્રતા.
આ પછી તેણે જે હાથનો ઈશારો કર્યો તે કાશ્મીરમાં આતંકવાદીઓને ઉશ્કેરી રહ્યો હતો. તત્કાલીન કાશ્મીરી ગવર્નર જગમોહન મલ્હોત્રાને સંબોધતા, તેમણે ડાબા હાથની મુઠ્ઠી વડે જમણા હાથની ખુલ્લી હથેળીને મારતા ‘જાગ, જગ, મો-મો, હાં-હાન’ કહ્યું. આ બધું એટલું અપમાનજનક હતું કે 1990 માં આ બધું ટીવી પર પ્રસારિત થવાનું બંધ કરવામાં આવ્યું હતું. 2007માં આતંકીઓએ આત્મઘાતી બોમ્બ વિસ્ફોટમાં તેની હત્યા કરી હતી.
બિલાવલ ભુટ્ટો: પીએમ નરેન્દ્ર મોદીને અપશબ્દો કહ્યા હતા
બિલાવલ ભુટ્ટો 2007થી પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટીના અધ્યક્ષ છે અને હાલમાં પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી છે. 2012માં ઓક્સફોર્ડથી બીએ કર્યા બાદ પરત ફરેલા બિલાવલ થોડા વર્ષો સુધી રાજકારણમાં સક્રિય રહ્યા હતા. ઓગસ્ટ 2018ની સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં, તેમની પાર્ટી PPPએ 43 બેઠકો જીતી અને બિલાવલ પાકિસ્તાનની નેશનલ એસેમ્બલીના સભ્ય બન્યા.
ઈમરાન ખાનના બળવા પછી, બિલાવલને એપ્રિલ 2022 માં કેબિનેટમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા અને તે પાકિસ્તાનના સૌથી યુવા વિદેશ પ્રધાન બન્યા હતા. આ પછી તેણે સતત બાલિશ નિવેદનો આપવાનું શરૂ કરી દીધું હતું. બિલાવલ ભુટ્ટોએ ડિસેમ્બર 2022માં પીએમ મોદી વિશે ટિપ્પણી કરી હતી.
પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી બિલાવલ ભુટ્ટોએ કહ્યું હતું કે, “ઓસામા બિન લાદેન મરી ગયો છે પરંતુ ‘ગુજરાતનો કસાઈ’ જીવતો છે અને તે ભારતના વડાપ્રધાન છે. જ્યાં સુધી તે વડાપ્રધાન ન બને ત્યાં સુધી તેના પર અમેરિકા આવવા પર પ્રતિબંધ હતો.” આ પછી તેની આકરી ટીકા થઈ હતી અને ભારતે આના પર જોરદાર વિરોધ કર્યો હતો.
અંતે, આપણે જાણીશું કે બિલાવલ ભુટ્ટોની SCO બેઠકમાં ભાગ લેવાનો અર્થ શું છે?
ભારત હાલમાં શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશનનું અધ્યક્ષ છે. આ સંદર્ભમાં ભારતે તમામ સભ્ય દેશોને આમંત્રણ મોકલ્યું છે. પાકિસ્તાન પણ તેમાંથી એક છે. આવી સ્થિતિમાં નિષ્ણાતો અને ભારતનું સત્તાવાર નિવેદન ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ.
આ કાર્યક્રમ કોઈપણ રીતે દ્વિપક્ષીય જોડાણ વિશે નથી. બંને દેશો બહુપક્ષીય મંચો પર વાતચીત કરી રહ્યા છે અને SCO વિદેશ મંત્રીઓની બેઠક આવો જ એક પ્રસંગ છે. ભારતનું અધિકૃત નિવેદન
આને ભારતના વલણમાં નરમાઈ તરીકે ન જોવું જોઈએ. ભારત તેની આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબદ્ધતા પૂરી કરી રહ્યું છે. સંબંધો ઉપરાંત આ કોન્ફરન્સમાં પાકિસ્તાનને આમંત્રિત કરવાની ભારતની પ્રતિબદ્ધતા છે. સ્વસ્તિ રાવ ચંદેલ (એસોસિયેટ ફેલો, મનોહર પર્રિકર ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ડિફેન્સ સ્ટડીઝ એન્ડ એનાલિસિસમાં યુરોપ અને યુરેશિયા સેન્ટર)
પાકિસ્તાનમાં રક્ષા મંત્રી બહુ સારી રીતે કામ કરતા નથી. આર્મી ચીફ દ્વારા ત્યાં મોટા નિર્ણયો લેવામાં આવે છે. ઘણા મામલાઓમાં આર્મી ચીફ પીએમ કરતા વધારે ચાલે છે. આવી સ્થિતિમાં બિલાવલ પાસેથી બહુ આશા રાખવી જોઈએ નહીં. જો ભારતે કોઈપણ પ્રકારની વાતચીત કરવી હોય તો તે પાકિસ્તાનના આર્મી ચીફ સાથે થવી જોઈએ. લશ્કરી ઈતિહાસકાર મનદીપ સિંહ બાજવા
બિલાવલ ભુટ્ટો ઝરદારીએ ગોવામાં રેડ કાર્પેટ આવકારની અપેક્ષા રાખવી જોઈએ નહીં કારણ કે ભારત અને પાકિસ્તાનના સંબંધો આ પ્રકારના નથી. બિલાવલ ભારત આવી રહ્યા છે પરંતુ પાકિસ્તાનના ભૂતપૂર્વ રાજદ્વારીઓ અલગ રીતે ચિંતિત છે. હા, તેઓ મોદી સરકારના ‘મિસાઈલ મિનિસ્ટર’ એસ. જયશંકરથી બેચેન છે. એક ચર્ચામાં ચિંતા વ્યક્ત કરતા રાજદૂત તારિક જમીરે કહ્યું કે, ભારતે આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર પાકિસ્તાનને અપમાનિત કરવાની પૂરી તૈયારી કરી લીધી છે. ઘણા ભૂતપૂર્વ રાજદ્વારીઓએ આશંકા વ્યક્ત કરી છે કે ભારતના વિદેશ પ્રધાન જયશંકર ગોવામાં આંતરરાષ્ટ્રીય બેઠકમાં પાકિસ્તાન પર આકરા પ્રહારો કરી શકે છે. અને ત્યાં સામે બેઠેલા બિલાવલે બધું સાંભળવું પડશે. મલીહા લોધીએ તો ત્યાં સુધી કહી દીધું કે બિલાવલના ભારત જવાથી સંબંધો પરનો બરફ ઓગળશે નહીં. આવી સ્થિતિમાં, સમજી શકાય છે કે ‘ગોઆન બીચ’નું વાતાવરણ બે દિવસ સુધી ગરમ રહી શકે છે. ના, આ હવામાનની આગાહી નથી, પરંતુ દક્ષિણ ગોવામાં પાકિસ્તાન, ચીન અને SCOના વિદેશ મંત્રીઓના આગમનને કારણે વાતાવરણ આવુ જ રહી શકે છે. કાશ્મીર પર ઝેર ઓકનારા પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી બિલાવલ ભુટ્ટો ઝરદારી (34) આજે ભારત આવી રહ્યાં છે. ગોવાની ફ્લાઈટ પહેલા પાકિસ્તાન છોડતા પહેલા તેણે એક વીડિયો પણ જાહેર કર્યો છે
જેમાં તેણે પોતાની ભારત મુલાકાત અંગે વિશ્વને માહિતી આપી હતી. બિલાવલે લખ્યું, “હું ગોવા જઈ રહ્યો છું, ત્યાં પહોંચ્યા પછી SCO સમિટમાં મારા દેશનું પ્રતિનિધિત્વ કરવા માટે. મીટિંગમાં હાજરી આપવાનો મારો નિર્ણય SCOના ચાર્ટર પ્રત્યે પાકિસ્તાનની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. આ મુલાકાત દરમિયાન જે ખાસ ઔપચારિક રીતે SCO પર કેન્દ્રિત હતી. , જ્યાં હું મૈત્રીપૂર્ણ રાષ્ટ્રોના મારા સમકક્ષો સાથે રચનાત્મક ચર્ચા કરવા આતુર છું.”
SCO વિદેશ મંત્રીઓની બે દિવસીય બેઠક આજથી ગોવાના એક વૈભવી ‘બીચ રિસોર્ટ’ ખાતે શરૂ થઈ રહી છે. ઠીક છે, મુખ્ય ચર્ચા આવતીકાલે થશે પરંતુ આજે વિદેશ મંત્રી જયશંકર ચીન અને રશિયાના તેમના સમકક્ષો સાથે દ્વિપક્ષીય ચર્ચા કરશે. જ્યારે ભારત બિલાવલની મુલાકાત પર ધ્યાન આપી રહ્યું નથી. એવા અહેવાલ છે કે વિદેશ પ્રધાન જયશંકર અને બિલાવલ ભુટ્ટો વચ્ચે કોઈ દ્વિપક્ષીય ચર્ચાનો પ્રસ્તાવ નથી. આનું સૌથી મોટું કારણ છે આતંકવાદ. ભારતે સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે, આતંકવાદ પર ચર્ચા કર્યા વિના પાકિસ્તાન સાથે કોઈ વાતચીત થઈ શકે નહીં.જયશંકર તાજેતરમાં ડોમિનિકન રિપબ્લિકની મુલાકાતે હતા. તે સમયે, તેમણે કહ્યું હતું કે ભારતે છેલ્લા દાયકામાં ‘પડોશી પ્રથમ’ની નીતિ અપનાવી છે, પરંતુ પાકિસ્તાન તેમાં અપવાદ છે કારણ કે તે સરહદ પારના આતંકવાદને સમર્થન આપે છે. બિલાવલની ભારત મુલાકાત એવા સમયે થઈ રહી છે જ્યારે થોડા દિવસો પહેલા આતંકવાદીઓએ પુંછમાં સેનાની ટ્રકને નિશાન બનાવી હતી. આ હુમલામાં પાંચ જવાન શહીદ થયા હતા.
આ પહેલા હિના રબ્બાની ખાર વર્ષ 2011માં ભારત આવ્યા હતા, જ્યારે એસએમ કૃષ્ણા વિદેશ મંત્રી હતા. જે બાદ પહેલીવાર પાકિસ્તાનના કોઈ વિદેશ મંત્રી મુલાકાતે આવી રહ્યા છે. ખાર અત્યારે વિદેશ રાજ્ય મંત્રી છે. ડિસેમ્બર 2016માં પાકિસ્તાનના વિદેશ બાબતોના સલાહકાર સરતાજ અઝીઝ બાદ ભારતની મુલાકાત લેનારું પાકિસ્તાનનું આ પહેલું ઉચ્ચ સ્તરીય પ્રતિનિધિમંડળ છે.
એક ભારતીય ચેનલને આપેલા ઈન્ટરવ્યુમાં હિના રબ્બાની ખારે કહ્યું હતું કે બિલાવલનો પ્રવાસ ભારતનો પ્રવાસ નથી. આ SCO મુલાકાત છે. વાસ્તવમાં પાકિસ્તાનની આર્થિક સ્થિતિને જોતા બિલાવલની આ મુલાકાતને સંબંધો સુધારવાની મજબૂરી તરીકે જોવામાં આવી રહી છે. જો કે, હિનાએ કહ્યું કે અમે દ્વિપક્ષીય બાબત વિશે બિલકુલ વાત કરી રહ્યા નથી. કોઈ પણ રીતે તેને દ્વિપક્ષીય પ્રવાસ તરીકે જોવું જોઈએ નહીં. તે યુએનજીએ (યુનાઇટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલી) માં જવાની રીત સમાન છે.
હિના જ્યારે ભારત આવી ત્યારે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો સારા થઈ રહ્યા હતા પરંતુ આજે સ્થિતિ બિલકુલ અલગ છે. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ ઊભો થાય છે કે શું બિલાવલના ભારત આવવાથી સંબંધો પર કોઈ અસર પડશે? અમેરિકામાં પાકિસ્તાનના પૂર્વ રાજદૂત હુસૈન હક્કાનીએ ખાનગી ન્યૂઝ એજન્સીને જણાવ્યું કે બિલાવલ ભુટ્ટોની મુલાકાતથી ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધોમાં ઉષ્માનો કોઈ સંકેત દેખાતો નથી. હા, કેટલાક નિષ્ણાતો કહી રહ્યા છે કે આ ચોક્કસપણે શાંતિને આગળ વધારવા માટે એક પહેલ હોઈ શકે છે. તેમ છતાં પાકિસ્તાનની હાલત સારી નથી. તે ચારે બાજુથી પડકારોથી ઘેરાયેલો છે.
આ બેઠકમાં પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી બિલાવલ ભુટ્ટોની હાજરી એક રીતે મજબૂરી છે. તે એટલા માટે કારણ કે આ સમયે પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા ખૂબ જ ખરાબ પરિસ્થિતિમાંથી પસાર થઈ રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, ભુટ્ટો આ બેઠક દ્વારા સભ્ય દેશો સાથે વેપાર વધારવા ઈચ્છે છે, જેથી અર્થતંત્ર મજબૂત બને. આ સિવાય આ બેઠકમાં રશિયા અને ચીનના વિદેશ મંત્રીઓ પણ ભાગ લઈ રહ્યા છે, તેથી પાકિસ્તાન આ બંને દેશોને નારાજ કરવાનું પસંદ કરશે નહીં.
ફેબ્રુઆરી 2019માં પુલવામા આતંકી હુમલા બાદ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધો ખૂબ જ બગડ્યા હતા. ત્યારબાદ ભારતીય સેનાએ બાલાકોટ એર સ્ટ્રાઈક કરીને જડબાતોડ જવાબ આપ્યો હતો. ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધો ફરી સુધરી શક્યા નથી. 2014માં ભારતના પીએમ નરેન્દ્ર મોદીના શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં ભૂતપૂર્વ પીએમ નવાઝ શરીફે હાજરી આપ્યા બાદ પાકિસ્તાનના કોઈ નેતાની આ પહેલી મુલાકાત છે. બિલાવલ ભુટ્ટો એવા સમયે આવી રહ્યા છે જ્યારે વિશ્વમાં ભારતનો ડર વધી ગયો છે અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવ્યા બાદ પાકિસ્તાન ભારતનો બહિષ્કાર કરવાની રણનીતિ અપનાવી રહ્યું છે. આ પ્રવાસને ભારત માટે રાજદ્વારી વિજય તરીકે જોવામાં આવી રહ્યો છે. આ મુલાકાત પહેલા, ચીનના વિદેશ મંત્રાલયે લદ્દાખમાં તણાવના પેન્ડિંગ મુદ્દાઓનું વહેલું નિરાકરણ લાવવા માટે પણ આહ્વાન કર્યું હતું.
SCO ની સ્થાપના 2001 માં શાંઘાઈમાં કરવામાં આવી હતી. આ જૂથમાં ચીન, ભારત, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન, રશિયા, પાકિસ્તાન, તાજિકિસ્તાન અને ઉઝબેકિસ્તાનનો સમાવેશ થાય છે. ભારત અને પાકિસ્તાન વર્ષ 2017માં SCOના કાયમી સભ્ય બન્યા હતા.
આ પણ વાંચો:આગામી પાંચ વર્ષમાં ભારતીય જોબ માર્કેટમાં 22 ટકા ફેરફારઃ વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમ
આ પણ વાંચો:કોંગ્રેસની મોદીને 92મી ગાળ, મલ્લિકાર્જુન ખડગે બાદ પુત્ર પ્રિયંકે પીએમને કહ્યા’અપશબ્દો’
આ પણ વાંચો: ‘કેરળ સ્ટોરી’ ફિલ્મ શું છે અને જાણો તેનો વિવાદ
આ પણ વાંચો: છૂટાછેડામાં છ મહિનાના પ્રતીક્ષા સમયગાળા અંગે સુપ્રીમ કોર્ટનો મહત્વનો નિર્ણય
આ પણ વાંચો:કર્ણાટકમાં ચૂંટણી પહેલા ભાજપે આ બાબતમાં મારી બાજી, કોંગ્રેસ હજી અવઢવમાં
