સંગીતનાં રાણી કહેવાતા લતા મંગેશકર આજે આપણી વચ્ચે નથી. તેમના ગીતો સાંભળીને યુવાનીથી લઈને વૃદ્ધાવસ્થા સુધી અનેક પેઢીઓ પહોંચી ગઈ. તેમના અવાજનો જાદુ જે 1950-60નાં દાયકામાં હતો, તે 1990નાં દાયકામાં ‘દિલવાલે દુલ્હનિયા લે જાયેંગે’, 2004માં ‘વીર-ઝારા’ અને 2006માં આવેલી ફિલ્મ ‘રંગ દે બંસતી’નાં ‘લુકા છુપી’ ગીતોમાં જળવાઈ રહ્યો હતો.
આ પણ વાંચો – મોટા સમાચાર / સ્વર કોકિલા લતા મંગેશકર આખરે હાર્યા જીવનની લડાઈ
અવાજની આ મલ્લિકા ભલે આજે આપણી વચ્ચે નથી, પણ તેમનો મધુર અવાજ કાનમાં ખાંડની જેમ ઓગળી ગયો છે. સમયાંતરે એવું લાગે છે કે જાણે તે તેમના સુરીલા અવાજમાં કહી રહી છે – ‘મેરી આવાજ હી પહચાન હૈ… ગર… યાદ રખે…’ લતા દીદીનાં જીવનનાં આવા ઘણા પાસાઓ છે, જેના વિશે તમે કદાચ જાણતા ન હોવ. આવો જાણીએ લતા મંગેશકરનાં જીવનની રસપ્રદ અને ન સાંભળેલી વાતો વિશે…
લતા મંગેશકરનાં જીવનની રસપ્રદ તથ્યો:
– 28 સપ્ટેમ્બર 1929નાં રોજ જન્મેલા લતાજીનું અસલી નામ લતા નહોતું. તેમના બાળપણનું નામ હેમા હતું. ભાવ બંધન નાટકમાં તેમના પિતાનાં પ્રખ્યાત પાત્ર લતિકાનાં નામ પરથી તેમનું નામ લતા રાખવામાં આવ્યું હતું.
– લતા મંગેશકર તેમના માતા-પિતાનાં પ્રથમ સંતાન હતા. લતા દીદીની ચાર નાની બહેનો છે, જેમના નામ મીના, આશા ભોસલે, ઉષા અને હૃદયનાથ મંગેશકર છે.
– લતા મંગેશકરનાં પિતા પંડિત દીનાનાથ મંગેશકર થિયેટર કલાકાર અને શાસ્ત્રીય ગાયક હતા. તેમની માતાનું નામ શેવંતી (શુધામતી) હતું. શુધામતી પંડિત દીનાનાથ મંગેશકરનાં બીજા પત્ની હતા. દીનાનાથ મંગેશકરની પ્રથમ પત્ની લતા મંગેશકરની માસી હતી, જેમનું લગ્ન પછી તુરંત જ અવસાન થયું અને બાદમાં વર્ષ 1927માં તેમણે શેવંતી સાથે લગ્ન કર્યા.
– પિતા દીનાનાથ શાસ્ત્રીય ગાયક અને થિયેટર કલાકાર હતા, તેથી લતા દીદીનો સંગીત સાથેનો નાતો નાની ઉંમરમાં જ જોડાઈ ગયો હતો.
– લતાજીએ માત્ર પાંચ વર્ષની ઉંમરે જ ગાવાનું શરૂ કર્યું હતું. તેમણે તત્કાલીન સ્થાપિત અને પ્રખ્યાત ગાયકો અમાન અલી ખાન સાહેબ અને અમાનત ખાન પાસે સંગીતનો અભ્યાસ કર્યો. જ્યારે તેણીએ ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં પ્રવેશ કર્યો ત્યારે તેમને રિજેક્ટ કરવામાં આવ્યા હતા. કારણ કે તે સમયે બોલિવૂડમાં નૂરજહાં અને શમશાદ બેગમનું રાજ ચાલતું હતું. તે સમયે એવું માનવામાં આવતું હતું કે લતા દીદીનો અવાજ ખૂબ જ પાતળો હતો.
આ પણ વાંચો – અલવિદા લતાદીદી.. / લતાદીદીના નિધન પર પીએમ મોદી સહિત આ નેતાઓએ પાઠવી શ્રદ્ધાંજલિ, જાણો કોણે શું કહ્યું
– લતા મંગેશકર જ્યારે માત્ર પાંચ વર્ષનાં હતા ત્યારે તેમણે તેમના પિતાનાં એક નાટકમાં પણ અભિનય કર્યો હતો.
– લતા મંગેશકરે તેમનું મોટાભાગનું જીવન મુંબઈમાં વિતાવ્યું હતુ, જો કે તેમનો જન્મ મધ્ય પ્રદેશનાં ઈન્દોરમાં થયો હતો અને તેમના જીવનનાં નોંધપાત્ર 16 વર્ષ આ શહેરમાં વિતાવ્યા હતા.
– 1938 માં, જ્યારે તેમણે 9 વર્ષનાં હતા, ત્યારે તેમણે પ્રથમ વખત શોલાપુરનાં નૂતન થિયેટરમાં જાહેરમાં ગાયું હતું. તે સમયે તેમણે બે મરાઠી ગીતો અને રાગ ખંભાવતા ગાયુ હતુ.
– 1942 માં પિતા દીનાનાથ મંગેશકરનાં અવસાન પછી, તેમણે પરિવાર ચલાવવા માટે 1942 થી 1948 ની વચ્ચે 8 થી વધુ ફિલ્મોમાં પણ અભિનય કર્યો.
– લતા મંગેશકરે 1942માં મરાઠી ફિલ્મ ‘કિતી હસલ’ માટે તેમનું પહેલું ગીત ગાયું હતું, પરંતુ આ ફિલ્મ ક્યારેય રિલીઝ થઈ ન હોતી.
– વર્ષ 1949માં રિલીઝ થયેલી ફિલ્મ મહલનું ગીત ‘આયેગા આનેવાલા’ લતા દીદીને લોકપ્રિયતાનાં શિખરે લઈ ગયું અને ત્યાર બાદ તેમણે ક્યારેય પાછળ વળીને જોયું નથી.
– લતા મંગેશકરે પહેલીવાર 1955માં મરાઠી ફિલ્મ ‘રામ રામ પાવણે’ માટે સંગીત આપ્યું હતું. જો કે, તેમણે આનંદ ઘન ઉપનામ હેઠળ 1960 નાં દાયકામાં ઘણી મરાઠી ફિલ્મો માટે સંગીત આપ્યું હોવાનું કહેવાય છે.
– જ્યારે લતા મંગેશકરે 27 જાન્યુઆરી 1963નાં રોજ દિલ્હીનાં રામલીલા મેદાનમાં દેશભક્તિ ગીત ‘એ મેરે વતન કે લોગો’ ગાયું ત્યારે તત્કાલિન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુની આંખોમાં આંસુ આવી ગયા હતા. આ ગીત 1962નાં ભારત-ચીન યુદ્ધમાં શહીદ થયેલા સૈનિકોને સમર્પિત હતું. પંડિત જવાહરલાલ નેહરુએ પોતે તેમને કહ્યું હતું કે લતા દીદીનાં ગીતે તેમની આંખમાં આંસુ લાવી દીધા હતા.
– 1974 માં, લતા મંગેશકરે લંડનનાં રોયલ આલ્બર્ટ હોલમાં પરફોર્મ કર્યું હતું અને આવું કરનાર તેઓ પ્રથમ ભારતીય કલાકાર હતા.
– એવું કહેવાય છે કે લતા દીદી માનતા હતા કે તેમનો અવાજ સાયરા બાનો માટે સૌથી વધુ યોગ્ય છે.
– ગુલામ હૈદરને લતા દીદીનાં ગોડા ફાધર માનવામાં આવતા હતા, કારણ કે ખુદ લતા મંગેશકરનાં કહેવા પ્રમાણે, ગુલામ હૈદરને તેમની પ્રતિભામાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ હતો.
– લતા મંગેશકરનાં વિરોધ બાદ 1959માં પ્રથમ વખત ફિલ્મફેર એવોર્ડ્સમાં શ્રેષ્ઠ પ્લેબેક સિંગરની શ્રેણી ઉમેરવામાં આવી હતી.
– એવું કહેવાય છે કે રાજ કપૂરની 1978ની સર્વશ્રેષ્ઠ ફિલ્મ ‘સત્યમ શિવમ સુંદરમ’ લતા મંગેશકરનાં જીવનથી પ્રેરિત હતી અને તેઓ પણ ઈચ્છતા હતા કે તેઓ આ ફિલ્મમાં અભિનય કરે.
– લતા મંગેશકરને 1999માં રાજ્યસભા માટે પણ નોમિનેટ કરવામાં આવ્યા હતા, તેમનો કાર્યકાળ 2006માં સમાપ્ત થયો હતો. જો કે, સંસદનાં સત્રમાં હાજર ન રહેવા બદલ તેમને ટીકાઓનો પણ સામનો કરવો પડ્યો હતો. પછી તેમણે સંસદમાં ગેરહાજર રહેવા માટે તેમની ખરાબ તબિયતને ટાંકી હતી. રાજ્યસભાનાં સાંસદ તરીકે તેમણે ક્યારેય કોઈ પગાર લીધો ન હતો કે ન તો દિલ્હીમાં સરકારી આવાસ લીધું હતું.
– એવું માનવામાં આવે છે કે લતા મંગેશકર ભારતની અત્યાર સુધીની મહાન મહિલા ગાયિકા હતી. અડધી સદીથી વધુ લાંબી ગાયકી કારકિર્દીમાં તેણે 35 થી વધુ ભાષાઓમાં ગીતો ગાયા છે.
– વર્ષ 1974માં સૌથી વધુ ગીતો ગાવા માટે લતા મંગેશકરનું નામ ગિનિસ બુકમાં પ્રથમવાર નોંધાયું હતું. તે સમયે તેમણે લગભગ 25 હજાર ગીતો ગાયા હતા.
– વર્ષ 1999માં તેમના નામે લતા એઉ ડી પરફોર્મ લોન્ચ કરવામાં આવી હતી.
– લતા મંગેશકરે 1000 થી વધુ હિન્દી અને 36 પ્રાદેશિક ભાષાની ફિલ્મોમાં પોતાનો અવાજ આપ્યો છે.
