છેલ્લા બે વર્ષમાં અમેરિકાના પરમાણુ હથિયારોમાં ઘટાડો થયો છે. જોકે આ ખામી બહુ નાની છે. ચાર વર્ષમાં પ્રથમ વખત અમેરિકાએ આ આંકડા પ્રકાશિત કર્યા છે.
ચાર વર્ષ પછી પ્રથમ વખત અમેરિકાએ જણાવ્યું કે તેની પાસે કેટલા પરમાણુ હથિયારો છે. અગાઉના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે આ આંકડાઓને સાર્વજનિક કરવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. બિડેન વહીવટીતંત્રે આ પ્રતિબંધને દૂર કરીને પ્રથમ વખત આ આંકડા પ્રકાશિત કર્યા છે. 5 ઓક્ટોબરના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા ડેટા અનુસાર, યુએસ પાસે 30 સપ્ટેમ્બર 2020 ના રોજ સક્રિય અને નિષ્ક્રિય બંને 3,750 પરમાણુ હથિયારો હતા. આ સંખ્યા 2018 થી 55 અને 2019 કરતાં 72 ઓછી છે. આ સંખ્યા પણ નોંધપાત્ર છે કારણ કે તે 1967 પછી યુએસ પરમાણુ શસ્ત્રોની સૌથી ઓછી સંખ્યા છે. 1967 માં જ્યારે શીત યુદ્ધ ચરમસીમા પર હતું ત્યારે અમેરિકા પાસે 31,255 પરમાણુ હથિયારો હતા.
રશિયા સાથે સારા સંબંધો માટે
બિડેન સરકાર પરમાણુ હથિયારોના નિયંત્રણ અંગે રશિયા સાથે ગંભીર વાતચીત શરૂ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. અગાઉના વહીવટ દરમિયાન, આ વાતો કોલ્ડ સ્ટોરેજમાં ગઈ હતી. આ વર્ષે જ્યારે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેન રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિનને સ્વિટ્ઝરલેન્ડમાં મળ્યા ત્યારે આ મુદ્દે ઘણી ચર્ચા થઈ હતી. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે રશિયા સાથેની ઇન્ટરમીડિયેટ-રેન્જ ન્યૂક્લિયર ફોર્સિસ (INF) સંધિમાંથી અમેરિકાને પાછું ખેંચી લીધું અને ઈરાન સાથેની પરમાણુ સંધિમાંથી પણ પાછો ખેંચી લીધો. સાથોસાથ, રશિયા સાથેની નવી શરૂઆત સંધિને આગળ ધપાવવાની બાબત પણ અડચણમાં મુકાઈ ગઈ હતી. નવી સ્ટાર્ટ સંધિ 5 ફેબ્રુઆરીએ સમાપ્ત થઈ રહી હતી, અને જ્યારે ટ્રમ્પ સરકારે તેના વિશે વાત ન કરી ત્યારે તેના આગળ વધવાની સંભાવનાઓ ક્ષીણ થઈ ગઈ. જયારે બિડેને આ વર્ષે જૂનમાં યુરોપની મુલાકાત લીધી હતી અને પુતિનને મળ્યા હતા. પછી નવી શરૂઆત સંધિ પર પણ ચર્ચા થઈ.
નવીનતમ આંકડા જાહેર કરતા, યુએસ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટે મંગળવારે જણાવ્યું હતું કે, “પરમાણુ અપ્રસાર અને નિઃશસ્ત્રીકરણના પ્રયાસો માટે દેશના પરમાણુ ભંડાર પર વધતી પારદર્શિતા જરૂરી છે.”
આગળ નવી શરૂઆત કરાર
આ કરાર, જેને ન્યૂ સ્ટાર્ટ ટ્રીટી કહેવાય છે, તે નક્કી કરે છે કે અમેરિકા અને મોસ્કો કેટલા પરમાણુ શસ્ત્રો રાખી શકે છે. આ સંધિ પૂર્ણ થયા બાદથી બંને દેશો સતત તેમના પરમાણુ હથિયારો ઘટાડી રહ્યા છે. ટ્રમ્પે કહ્યું કે તેઓ એક નવો કરાર ઈચ્છે છે જેમાં ચીનનો સમાવેશ થાય. જો કે, ચીન પાસે રશિયા અને અમેરિકા કરતા ઘણા ઓછા પરમાણુ શસ્ત્રો છે. ગયા વર્ષે સત્તા પર આવ્યા પછી, બિડેન સરકારે સંધિને પાંચ વર્ષ માટે લંબાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, જેને વ્લાદિમીર પુતિને પણ સંમતિ આપી હતી. આ કરાર હેઠળ, બંને દેશો મહત્તમ 1,550 પરમાણુ શસ્ત્રો તૈનાત કરી શકે છે. હમણાં જ ગયા અઠવાડિયે, જીનીવામાં યુએસ અને રશિયન રાજદ્વારીઓ વચ્ચે સંવાદ શરૂ થયો હતો જેનો હેતુ નવી શરૂઆત સંધિનો વિકલ્પ શોધવાનો હતો. આ વિકલ્પમાં પરંપરાગત હથિયારોનો સમાવેશ કરવાની પણ ચર્ચા છે. અમેરિકાના એક અધિકારીએ કહ્યું કે આ ચર્ચા ખૂબ જ ફળદાયી રહી. બંને પક્ષે કહ્યું કે આ મુદ્દે વાત કરવી સકારાત્મક પગલું છે.
વિશ્વમાં કેટલા હથિયારો છે
સ્ટોકહોમ આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ સંશોધન સંસ્થા વિશ્વમાં પરમાણુ હથિયારોની સંખ્યા પર નજર રાખે છે. તેમના મતે, જાન્યુઆરી 2021 સુધીમાં અમેરિકા પાસે 5,550 પરમાણુ હથિયારો હતા. જો કે, આમાં પરમાણુ હથિયારો નથી જે નિવૃત્ત થઈ ગયા છે. SIPRI અનુસાર, રશિયા પાસે 6,255 પરમાણુ શસ્ત્રો છે. સરખામણીમાં, ચીન પાસે 350 પરમાણુ હથિયારો છે, બ્રિટન પાસે 255 અને ફ્રાન્સ પાસે 290 પરમાણુ હથિયારો છે. ભારત સિવાય પરમાણુ હથિયારો ધરાવતા અન્ય દેશોમાં પાકિસ્તાન અને ઉત્તર કોરિયાનો સમાવેશ થાય છે, જેની પાસે કુલ 460 પરમાણુ શસ્ત્રો છે.
