વાત છે 50 વર્ષ પહેલાની એટલે કે 1973ની. આરબ અને ઇઝરાયેલ વચ્ચે યુદ્ધ થયું. સાઉદી અરેબિયાએ ઇઝરાયેલને સમર્થન આપતા અમેરિકા સહિત ઘણા પશ્ચિમી દેશોને પેટ્રોલિયમનો સપ્લાય બંધ કરી દીધો હતો. આનાથી વિશ્વભરના તેલ બજારમાં અસંતુલન સર્જાયું હતું. આ તે સમય હતો જ્યારે બ્રાઝિલે પેટ્રોલ અને ડીઝલને બદલે ઇથેનોલનો ઇંધણ તરીકે ઉપયોગ કરવાનું નક્કી કર્યું હતું. આજે બ્રાઝિલ તેલની બાબતમાં સંપૂર્ણ આત્મનિર્ભર દેશ બની ગયો છે.
અમે ઇથેનોલ અને બ્રાઝિલની આ વાર્તા એટલા માટે કહી રહ્યા છીએ કારણ કે આજે ભારતમાં 100% ઇથેનોલ સંચાલિત ટોયોટા ઇનોવા વાહન લોન્ચ કરવામાં આવી રહ્યું છે. ઇથેનોલ ઇંધણની એક વિશિષ્ટ વિશેષતા એ છે કે તે તેલના કુવાઓમાંથી નહીં, પરંતુ ખેડૂતોના ખેતરોમાંથી આવે છે. કેન્દ્રીય માર્ગ પરિવહન મંત્રી નીતિન ગડકરીએ દાવો કર્યો છે કે ઇથેનોલના કારણે આવનારા સમયમાં પેટ્રોલની કિંમત 15 રૂપિયા પ્રતિ લીટર સુધી પહોંચી શકે છે.
6 ઓક્ટોબર 1973ની છે. ઇજિપ્ત અને સીરિયાએ ઇઝરાયેલ પર હુમલો કર્યો. આ સાથે બીજી વખત આરબ દેશો સાથે ઈઝરાયેલનું યુદ્ધ શરૂ થયું. ઇજિપ્ત સહિત 8 આરબ દેશો જેમ કે જોર્ડન, ઇરાક, કુવૈત, સાઉદી અરેબિયા, સીરિયા, સુદાન અને અલ્જેરિયાએ પણ ઇઝરાયેલ પર હુમલો કર્યો.
અમેરિકાની મદદથી ઈઝરાયેલે માત્ર 6 દિવસમાં આ 8 દેશોને યુદ્ધ હારવા મજબૂર કરી દીધા. અમેરિકાથી નારાજ થઈને સાઉદી અરેબિયા સહિત અન્ય આરબ દેશોએ અમેરિકા, કેનેડા અને નેધરલેન્ડ જેવા દેશોમાં તેલની નિકાસ બંધ કરી દીધી હતી.
1973માં આરબ દેશોના આ નિર્ણયથી વિશ્વની ઓઈલ સપ્લાય ચેઈનને મોટો આંચકો લાગ્યો હતો. તેની અસર બ્રાઝિલ પર પણ થઈ. 1975માં, બ્રાઝિલે પોતાને તેલમાં આત્મનિર્ભર બનાવવા માટે નેશનલ આલ્કોહોલ પ્રોગ્રામ શરૂ કર્યો. બ્રાઝિલે શરૂઆતમાં શેરડીમાંથી ઇથેનોલ બનાવવાનું શરૂ કર્યું. ફિયાટ, ફોક્સવેગન, જીએમ અને ફોર્ડ જેવી કંપનીઓએ ઇથેનોલ પર ચાલતા વાહનો બનાવવાનું શરૂ કર્યું છે.
જુલાઈ 1979 માં, પ્રથમ Fiat 147 કાર લોન્ચ કરવામાં આવી હતી, જે સંપૂર્ણપણે ઇથેનોલ સંચાલિત કાર હતી. માત્ર 6 વર્ષમાં બ્રાઝિલની કંપનીઓએ 100માંથી 75 કાર બનાવવાનું શરૂ કર્યું જે સંપૂર્ણપણે ઇથેનોલ પર ચાલે છે. વર્લ્ડ વાઇલ્ડલાઇફ ફંડના અભ્યાસ મુજબ, 2030 સુધીમાં એવો અંદાજ છે કે બ્રાઝિલમાં તેલની કુલ માંગમાં બાયોફ્યુઅલનો હિસ્સો 72% હશે. બ્રાઝિલ ઇથેનોલ ઇંધણ ઉદ્યોગમાં ચેમ્પિયન છે જેમાં ભારત હવે પ્રવેશ્યું છે.
ઇથેનોલ એક પ્રકારનો આલ્કોહોલ છે, જે શેરડીના રસ અને મકાઈ, સડેલા બટાકા, કસાવા અને સડેલા શાકભાજીમાંથી તૈયાર કરવામાં આવે છે. સ્ટાર્ચ અને ખાંડના આથોમાંથી બનાવેલ ઇથેનોલને પેટ્રોલમાં ભેળવીને બાયોફ્યુઅલ તરીકે ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ મુખ્યત્વે ત્રણ પ્રકારના હોય છે…
1G ઇથેનોલ : પ્રથમ પેઢીના ઇથેનોલ શેરડીના રસ, મીઠી બીટ, સડેલા બટાકા, મીઠી જુવાર અને મકાઈમાંથી બનાવવામાં આવે છે.
2G ઇથેનોલ : સેકન્ડ જનરેશન ઇથેનોલ સેલ્યુલોઝ અને લિગ્નોસેલ્યુલોઝિક સામગ્રી જેમ કે ચોખાની ભૂકી, ઘઉંની થૂલી, કોર્નકોબ, વાંસ અને વુડી બાયોમાસમાંથી બનાવવામાં આવે છે.
3G બાયોફ્યુઅલ: ત્રીજી પેઢીના બાયોફ્યુઅલ શેવાળમાંથી બનાવવામાં આવશે. અત્યારે કામ ચાલી રહ્યું છે.
2021-22માં ભારતે તેની ઉર્જા જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા 86% ઇંધણની આયાત કરી હતી. આ નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે, ભારત સરકારે E20 યોજના શરૂ કરી છે. તમે ઉપરની સ્લાઇડમાં જોયું તેમ, સરકાર હાલમાં E20 ફ્લેક્સ ફ્યુઅલમાં પેટ્રોલમાં 20% સુધી ઇથેનોલ મિક્સ કરવાની યોજના પર કામ કરી રહી છે.
આના કારણે અન્ય દેશોમાંથી તેલ ઓછું ખરીદવું પડશે. આટલું જ નહીં, તિજોરીમાં વાર્ષિક 33 હજાર કરોડ રૂપિયાથી વધુની બચત થશે. ભારત સરકાર 2025-26 સુધીમાં સમગ્ર દેશમાં E20 યોજનાને સફળતાપૂર્વક લાગુ કરવા માંગે છે.
11 જુલાઈ 2023ના રોજ પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ જણાવ્યું હતું કે E20 પેટ્રોલ હાલમાં 1,350 પેટ્રોલ પંપ પર ઉપલબ્ધ છે અને 2025 સુધીમાં દેશભરમાં ઉપલબ્ધ થશે.
કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રાલયના ભૂતપૂર્વ સચિવ સિરાજ હુસૈનના જણાવ્યા અનુસાર, મુખ્યત્વે ત્રણ પાક ચોખા, શેરડી અને મકાઈ દ્વારા દેશમાં ઇથેનોલની માંગને પહોંચી વળવાનો લક્ષ્યાંક છે. જો આપણે પાકની ઉપજ પર આબોહવા પરિવર્તનની અસરનું મૂલ્યાંકન કરીએ અને આધુનિક ટેક્નોલોજીને કારણે તેની ઉપજમાં વધારો કરીએ, તો દેશમાં આ સ્થિતિ ઇથેનોલ બનાવવા માટેના ત્રણેય અનાજને લઈને જોવા મળે છે.
- ઈથેનોલ માટે મકાઈ સૌથી મહત્વપૂર્ણ પાક છે.આ પાકની ઉપજમાં વધુ વધારો કરવાની જરૂર છે.ઇન્ડિયન સુગર મિલ એસોસિએશનનું કહેવું છે કે 2021-22માં માત્ર મહારાષ્ટ્રમાં જ શેરડીના ઉત્પાદનમાં 16 લાખ ટનનો ઘટાડો થયો છે. જો તમારે ઇથેનોલ બનાવવામાં વધુ સારું કરવું હોય તો તેને વધારવું પડશે.
- દેશમાં મકાઈનું ઉત્પાદન એટલું નથી કે તેમાંથી ઈથેનોલ બનાવવું શક્ય છે.
- ચોખાની વાત કરીએ તો સરકાર સૌથી પહેલા તેનો ઉપયોગ લોકોની ભૂખ સંતોષવા માટે કરશે.ભારત વાર્ષિક 20 મિલિયન મેટ્રિક ટન ચોખા વિદેશમાં મોકલે છે.જો વિદેશમાં ચોખાની નિકાસ ઘટાડીને વાર્ષિક 15 મિલિયન મેટ્રિક ટન કરવામાં આવે તો તેમાંથી 1.27 અબજ લિટર ઇથેનોલ બનાવી શકાય છે.
નવા મોડલના તમામ વાહનોમાં ઇથેનોલમાંથી બનેલા પેટ્રોલનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. તેનું કારણ એ છે કે અહીં ઉત્પાદિત મોટાભાગના વાહનોમાં BS-4 થી BS-6 સ્ટેજ સુધીના એન્જિન હોય છે.
ઇથેનોલ બ્લેન્ડિંગ પ્રોગ્રામ હેઠળ કેન્દ્ર સરકારે એન્જિન નિર્માતાઓને E20 પેટ્રોલ માટે એન્જિન બનાવવાની સૂચનાઓ આપી દીધી છે.
જો કે જૂના વાહનોમાં પણ તેનો ઉપયોગ કરી શકાશે, પરંતુ તેના કારણે વાહનમાં ઓછા માઈલેજ અને ઓછા પાવરની શક્યતા રહેશે. જો કે જૂના વાહનના એન્જીનમાં કેટલાક ફેરફાર કરી શકાય છે. જો વાહન ખૂબ જૂનું હશે તો તેને નવી સ્ક્રેપ પોલિસી હેઠળ સ્ક્રેપ કરવું પડશે.
એનર્જી એક્સપર્ટ નરેન્દ્ર તનેજા કહે છે કે E20 સ્કીમ હેઠળ પેટ્રોલમાં માત્ર ઇથેનોલ ઉમેરવામાં આવી રહ્યું છે. આનાથી કિંમતમાં 3.50 રૂપિયા પ્રતિ લીટરનો ઘટાડો થવાની શક્યતા છે. જો કે, તે બધું તેલ કંપનીઓ પર નિર્ભર છે. ફ્લેક્સી ઇંધણ બે કારણોસર સસ્તું છે…
- ઇથેનોલની કિંમત પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો કરતાં ઓછી છે.આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે એક લીટરમાં 20% ઇથેનોલ ભેળવવામાં આવે છે, તો કિંમતમાં ઘટાડો થવો સ્વાભાવિક છે.
- ઇથેનોલ પર પેટ્રોલ કરતાં ઓછો ટેક્સ લાગે છે.ફ્લેક્સી ઇંધણ સસ્તું થવાનું આ પણ એક કારણ છે.
નરેન્દ્ર તનેજા કહે છે કે એક લિટર પેટ્રોલમાં E85 એટલે કે 85% ઇથેનોલ મિક્સ કરવું શક્ય નથી. હાલમાં ભારતમાં પેટ્રોલમાં માત્ર ઇથેનોલ ભેળવવામાં આવે છે. ડીઝલમાં ઇથેનોલ મિક્સ કરવાના પ્રોજેક્ટ પર પણ કામ ચાલી રહ્યું છે. E20 સ્કીમને પણ ઘણું વધારે ઇથેનોલની જરૂર પડશે.
આવી સ્થિતિમાં, બ્રાઝિલની જેમ અહીં પણ E85 લાગુ કરવું મુશ્કેલ છે. બ્રાઝિલની વસ્તી ભારતની સરખામણીમાં ઓછી છે. ત્યાં ઇંધણનો વપરાશ પણ ઓછો થાય છે અને જમીન અને આબોહવા શેરડીની ખેતી માટે અનુકૂળ છે. આવી સ્થિતિમાં તેની સરખામણી ભારત સાથે ન થઈ શકે.
અત્યારે ભારતમાં, E20 ના ફક્ત બે જ ફાયદા જણાય છે. પ્રથમ- ઓછા તેલ અન્ય દેશોમાંથી ખરીદવું પડશે બીજું- બાયો-ફ્યુઅલને કારણે પર્યાવરણનું પ્રદૂષણ ઓછું થશે.
આ પણ વાંચો:જમીનથી જોજનો દૂર વિમાનમાં બાળકીના થંભ્યા શ્વાસ…તબીબોએ સેકેન્ડોમાં બચાવ્યો જીવ
આ પણ વાંચો:વિપક્ષી ગઠબંધનની બેઠકના એક દિવસ પહેલા મમતા બેનર્જી અમિતાભ બચ્ચનને મળશે, જયાએ આપ્યું આમંત્રણ
આ પણ વાંચો:ચંદ્રને હિન્દુ રાષ્ટ્ર જાહેર કરવાની ઉઠી માગ, ઈસરોએ કર્યો આ મોટો દાવો
