કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું છે કે તે જમ્મુ-કાશ્મીરમાં ચૂંટણી કરાવવા અને તેને રાજ્યનો દરજ્જો આપવા માટે કામ કરી રહી છે. આ ક્યારે થશે તે સરકાર સુપ્રીમ કોર્ટને જણાવશે. કલમ 370 કેસ પર ચાલી રહેલી સુનાવણી દરમિયાન, કેન્દ્ર તરફથી હાજર રહેલા સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કહ્યું કે તેઓ ગુરુવારે (31 ઓગસ્ટ) યોજાનારી સુનાવણીમાં કોર્ટ સમક્ષ સમયરેખા આપશે.
અગાઉ સોલિસિટર જનરલે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે જમ્મુ અને કાશ્મીરનો રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવશે, પરંતુ લદ્દાખ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ રહેશે. મહેતાએ કોર્ટના પ્રશ્નોના જવાબમાં આ માહિતી આપી હતી. મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બંધારણીય બેંચે જમ્મુ-કાશ્મીર અને લદ્દાખમાં લોકતાંત્રિક પ્રક્રિયા શરૂ કરવા પર પ્રશ્નો પૂછ્યા હતા. કોર્ટ એ પણ જાણવા માંગે છે કે શું સંસદને રાજ્યને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં બદલવાનો અધિકાર છે કે નહીં.
રાજ્ય બે ભાગમાં વહેંચાયેલું હતું
નોંધપાત્ર રીતે, 5 ઓગસ્ટ 2019 ના રોજ સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા ઠરાવ પછી, જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજ્યને 2 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યું – જમ્મુ અને કાશ્મીર અને લદ્દાખ. તેમાંથી, બંધારણની કલમ 239A હેઠળ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં વિધાનસભાની જોગવાઈ છે, જ્યારે લદ્દાખમાં તેની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી નથી. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં વિધાનસભા હોવા છતાં હજુ સુધી ચૂંટણી થઈ નથી. કોર્ટનો પ્રશ્ન આ સંદર્ભમાં હતો. 2019માં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા એવું પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે ભવિષ્યમાં જમ્મુ-કાશ્મીરને પણ રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવશે. કોર્ટે આ અંગે માહિતી પણ માંગી હતી.
સમયરેખા રજૂ કરવામાં આવશે
કોર્ટના સવાલોના જવાબ આપતા સોલિસિટર જનરલે કહ્યું કે રાજ્યને બે ભાગમાં વહેંચવાનો નિર્ણય રાષ્ટ્રીય હિત સાથે જોડાયેલા ઘણા મુદ્દાઓના આધારે લેવામાં આવ્યો હતો. તેમણે વિનંતી કરી હતી કે સંસદ દ્વારા લેવામાં આવેલા આ નિર્ણયમાં અદાલતે દખલ ન કરવી જોઈએ. જ્યાં સુધી લોકતાંત્રિક પ્રક્રિયાનો સવાલ છે, લદ્દાખમાં સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણી ચાલી રહી છે. જમ્મુ-કાશ્મીરમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી માટે પણ પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. સરકાર આ અંગે કોર્ટને જાણ કરશે.
મુખ્ય ન્યાયાધીશની મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણી
12મા દિવસની સુનાવણીના અંતે મુખ્ય ન્યાયાધીશે મહત્વની ટિપ્પણી કરી. તેમણે કહ્યું કે 5 ઓગસ્ટ 2019ના રોજ જે થયું તે 1950થી ચાલી રહેલી પ્રક્રિયાનું કુદરતી પરિણામ હતું. એવું કહી શકાય નહીં કે તે તારીખ પહેલાં જમ્મુ અને કાશ્મીરને સંપૂર્ણ સ્વાયત્તતા હતી. 26 જાન્યુઆરી 1950 પછી રાજ્યની સ્થિતિમાં ઘણા ફેરફારો થયા. આ તમામ ફેરફારો ભારતમાં તે રાજ્યના સંપૂર્ણ શોષણની પ્રક્રિયાનો એક ભાગ હતા. આ પ્રક્રિયા 2019માં પૂર્ણ થઈ હતી.
‘ઘણા નાગરિકો મૂળભૂત અધિકારોથી વંચિત હતા’
બંધારણીય બેંચની અધ્યક્ષતા કરી રહેલા ચીફ જસ્ટિસે એમ પણ કહ્યું કે 5 ઓગસ્ટ, 2019 પહેલા જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં કલમ 35A લાગુ હતી. જેના કારણે ત્યાં રહેતા અનેક નાગરિકો મૂળભૂત અધિકારોથી વંચિત રહી ગયા હતા. તેની પાસે કાયમી રહેવાસીનો દરજ્જો નહોતો. તેથી, તેમને સ્થાનિક ચૂંટણીમાં લડવાનો કે મત આપવાનો અધિકાર નહોતો. તે રાજ્યમાં મિલકત પણ ખરીદી શક્યો ન હતો. હવે આ અવરોધ દૂર થયો છે.
