અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ભારત સાથે જીએસપી સમાપ્ત કરવાનું નક્કી કર્યું છે. ટ્રમ્પે આ માહિતી તેના સંસદને આપી દીધી છે. ભારત સિવાય તુર્કી પણ છે જેની સાથે અમેરિકા આ વ્યવસાયિક સંબંધ તોડી રહ્યું છે. ટ્રમ્પના આ નિર્ણયની માહિતી યુએસ ટ્રેડ રિપ્રેજેંટટેટિવ રોબર્ટ લાઇટ્ઝરે આપી છે.
શું છે જીએસપી?
જેનરલાઇઝ્ડ સિસ્ટમ ઑફ પ્રેફરેન્સ એટલે કે જીએસપી અમેરિકન ટ્રેડ પ્રોગ્રામ છે જેના હેઠળ અમેરિકા વિકાસશીલ દેશોમાં આર્થિક વિકાસ માટે આપણા ત્યાં વગર ટેક્સ સામનોની આયાત કરે છે. અમેરિકાએ વિશ્વના 129 દેશોને આ સુવિધા આપી છે જ્યાંથી 4800 પ્રોડક્સનું આયાત થાય છે. અમેરિકાએ ટ્રેડ એક્ટ 1974 હેઠળ 1 જાન્યુઆરી 1976 જીએસપીની રચના કરી હતી.
શું છે સમગ્ર કાર્યવાહી
રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પની બાજુથી નિર્ણય પર સહી કર્યા પછી 60 દિવસની નોટિફિકેશન મોકલેલ છે. જીએસપી સમાપ્ત કરવાની આ કાયદેસર પ્રક્રિયા છે. ભારત અને તુર્કીના આશરે 2 હજાર પ્રોડક્ટ છે જે તેના પ્રભાવમાં આવશે. તેમાં ઓટો પાર્ટ્સ, ઇન્સ્ટ્રસ્ટ્રિયલ વૉલ્વ અને ટેક્સટાઇલ મેટિરિયલ મુખ્ય છે. રાષ્ટ્રપતિ ઇચ્છે છે કે તેમનો નિર્ણય પાછો લઇ શકે, પરંતુ તેના માટે ભારત અને તૂર્કીને અમેરિકન વહીવટની ચિંતાઓને દૂર કરવી પડશે?
વર્ષ 2017 માં ભારત વિકાસશીલ દેશોમાં એકમાત્ર દેશ હતો જેને સૌથી વધુ લાભ જીએસપી હેઠળ મળ્યો હતો. ભારત થી અમેરિકા 5.7 બિલિયન ડૉલરની આયાત વગર કોઈ ટેક્સથી કર્યું હતું. જ્યારે તુર્કીનું પાંચમું સ્થાન હતું જ્યાંથી 1.7 બિલિયન ડૉલરની ડ્યૂટી ફ્રી આયાત કરવામાં આવી હતી. ગયા વર્ષે એપ્રિલમાં અમેરિકાએ એલન કર્યું હતું કે તે ભારત અને તુર્કીને મળતી રાહત પર વિચાર કરશે કારણ કે અમેરિકાના કેટલાક ડેયરી અને મેડિકલ કંપનીઓએ ફરિયાદ કરી હતી કે આથી સ્વદેશી વ્યવસાય પર ગંભીર અસર પડી રહી છે.
ભારત, તુર્કી પર કેટલી અસર?
અમેરિકના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે પોતાના નિર્ણય પહેલાં કહ્યું કે ભારતે અમને આ વાતને લઈને અશ્વસ્ત નથી કર્યું કે તે તેમના બજારમાં પણ આપણા પ્રોડક્સની પહોંચ ક્યાં સુધી અને કેટલી સરળ બનાવશે. તૂર્કીના વિશે ટ્રમ્પે કહ્યું કે ત્યાં આર્થિક વિકાસ થાય છે અને તેને વિકાસશીલ દેશોની શ્રેણીમાં રાખી શકતા નથી.
ટ્રમ્પનો આ નિર્ણય એવા સમયે સામે આવ્યો છે જ્યારે ભારતમાં સામાન્ય ચૂંટણી છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી માટે આ મુશ્કેલ બની શકે છે કારણ કે તેમને ચૂંટણી પર્યાવરણમાં દેશની આર્થિક પ્રગતિની ચિંતા સતાવી શકે છે. બીજી તરફ, ટ્રમ્પ અને તૂર્કીના વડાપ્રધાન અદ્રોગનના વચ્ચે સંબંધો ખટાસ જગજાહેર છે. ત્યાંની અર્થવ્યવસ્થા પણ નબળી થઈ રહી છે. સાથે ત્યાં પણ સામાન્ય ચૂંટણી છે. તેથી ભારત અને તૂર્કી બંને દેશો પર અમેરિકાના આ નિર્ણયોની ખુબ જ અસર જોઈ શકાય છે.
